مقدمه

ستایش مخصوص الله پروردگار جهانیان است و درود و سلام بر بهترین انبیاء، پیامبر ما محمد. بهترین درودها و کامل‌ترین سلام‌ها بر وی و بر اهل بیت و یاران وی باد.

اما بعد...

ضربات سنگینی به هدف غریب ساختن جامعه‌ی مسلمان از دینشان علیه آنان صورت گرفته و تلاش‌های فراوانی به قصد جاهل ساختن مسلمانان نسبت به حقیقت اسلام و تبدیل کردن آنان به جامعه‌ای باز در برابر همه‌ی فرهنگ‌ها در حال انجام است. جامعه‌ای که هیچ هویتی ندارد تا از آن دفاع کند.

اما طبیعت این ضربات، نظامی نیست، بلکه خبیث و آرام، اما مطمئن و قوی است. در این هجوم، دشمنان ما قشری از جامعه را هدف قرار داده‌اند که استعداد بیشتری در پذیرش هر چیزی جدید و تغییر سریع دارند. کودکان؛ گروه سنی معصومی که در مرحله‌ی سنی ویژه‌ای قرار دارند. مرحله‌ی دریافت و پذیرش و ذخیره‌ی اطلاعات، و در پی آن تبدیل این داده‌ها به رفتاری عملی که غالب زندگی پس از بلوغِ آنان را تشکیل می‌دهد.

آن‌ها می‌دانند که کودکان در جهان امروز، فرهنگ خود را ـ به ویژه پیش از دبستان ـ از تلویزیون دریافت می‌کنند. به طوری که بزرگترین تاثیرگذار فرهنگی در زندگی آنان همین تلویزیون است که بیشتر محتوای آن را فیلم‌های کارتون تشکیل می‌دهد.

امروزه فیلم‌های کارتون کانال‌های خاص خود را دارند که به صورت شبانه‌روزی و در قالبی بسیار جذاب و پیشرفته به زبان محلی در حال پخش برنامه‌های خود هستند و کودکان نیز به شکل وحشتناکی به این شبکه‌ها وابسته شده‌اند و روحیات و طرز فکرشان در معرض آن قرار گرفته. علاوه بر تاثیر بدی که این نشستن‌های طولانی، بر سلامتی آن‌ها دارد.

برخی از این فیلم‌های کارتون مانند بمب‌هایی، هر روز در صفحه‌ی تلویزیون‌های ما منفجر می‌شوند؛ آن هم بدون هیچگونه هشیاری و عکس العملی از جانب ما. از نظر ما این برنامه‌ها هنوز معصوم و بی‌خطر هستند و چیزی جز عامل سرگرمی کودکان ما نیستند. بسیاری از مردم متوجه این خطر نمی‌شوند مگر وقتی که به اوج خود برسد.

این فیلم‌ها برخی از کودکان را چنان به خود مشغول داشته که نمی‌توانند حتی یک روز را بدون تماشای آن به سر ببرند و حتی گاه تماشای آن را بر همراهی با پدر و مادر در گردش و تفریح و مهمانی‌ها ترجیح می‌دهند، و چنان وقت و توانایی و اندیشه‌ی کودکان ما را به خود مشغول داشته‌اند که وقتی برای آنان برای مرور درس‌های مدرسه یا حفظ کتاب خداوند نمانده، چه رسد به اینکه با خانواده‌ی خود بنشینند و از آنان ادب و دین و اخلاق بیاموزند.

شکی در این نیست که توجه پدران و مادران به تربیت فرزندانشان، تلاشی است که حتما ثمره‌ی آن را در دنیا و آخرت برداشت خواهند کرد. رسول الله جمی‌فرماید: «هنگامی که فرزند آدم بمیرد، عملش قطع می‌شود مگر از سه چیز: صدقه‌ی جاریه، یا علمی که مردم از آن سود بَرند، یا فرزند صالحی که برایش دعا کند» [١].

چنان‌که در این حدیث آمده، تنها فرزند صالح برای انسان سودمند خواهد بود و این تشویقی است بس بزرگ که هرگونه تلاشی را برای محقق ساختن یک برنامه‌ی صحیح در راه تربیت ایمانی فرزندانمان، با ارزش می‌سازد.

بر اساس برخی از پژوهش‌ها، به طور کلی تاثیر رسانه در بنای فرهنگی کودکان ممکن است به ۹۵ درصد برسد، و بر اساس همین پژوهش‌ها فیلم‌های کارتون، خطرناک‌ترین تاثیر را دارا می‌باشد. بیشتر این برنامه محصول آمریکا است که سهم ۷۰ درصدی را در این صنعت دارا می‌باشد و طبیعی است که تولیدات آن‌ها با عقده و هویت خود آنان سازگار است، یعنی تهی از هرگونه مضمون اسلامی یا اخلاقی و ارزشی [٢].

نیاز به توضیح ندارد که عقایدی که کودک دریافت می‌کند اثری ژرف در شخصیت وی باقی خواهد گذاشت و در اندیشه‌ی کودک و مسیر زندگی وی تاثیر خواهد داشت. عقیده‌ی صحیح و اخلاق نیک، رابطه‌ی مستقیمی با یکدیگر دارند و رسانه‌ها می‌توانند نقش بزرگی در راسخ نمودن عقیده‌ی صحیح و مبارزه با انحرافات و عقاید فاسد بازی کنند، به ویژه پس از باز شدن درهای جوامع بر دیگر جوامع و فرهنگ‌ها. [٣]

بیشتر کودکان ساعت‌های طولانی را به صورت روزانه در برابر صفحه‌ی تلویزیون می‌گذرانند؛ چه محتوای برنامه‌های تلویزیونی زیر نظر خانواده انتخاب شود یا نه، و در نتیجه محتوای دیداری و شنیداری واقعی یا حتی تخیلی را از این رسانه‌ها دریافت می‌کنند.

تاثیر این رسانه‌های بر کودکان ما و رفتار آنان تا چه حد است؟

نقش پدر و مادر در برابر این تاثیر، چیست؟

کی و تحت چه شرایطی کودکان می‌توانند بدون هیچ محدودیتی از این برنامه‌ها استفاده کنند؟

به سبب اهمیت این مساله و برای توجه به آن، به نظرم آمد این پژوهش مختصر را درباره‌ی «فیلم‌های کارتون و تاثیر آن بر عقیده‌ی کودکان و نوجوانان» به رشته‌ی تحریر آورم.

این پژوهش متشکل از سه فصل کلی و چند مبحث می‌باشد:

فصل اول:

اهمیت تربیت بر عقیده‌ی صحیح که مشتمل بر این مباحث است:

مبحث اول: اهمیت عقیده و جایگاه آن در دین.

مبحث دوم: تاثیر پذیری فرزند از تربیت زودهنگام در دوران کودکی.

مبحث سوم: تاریخ شکل گیری فیلم‌های کارتون.

مبحث چهارم: فیلم‌های کارتون و تاثیر آن بر کودکان.

فصل دوم:

فیلم‌های کارتون، شکل گیری آن و تاثیر آن، که مشتمل بر چند مبحث است:

مبحث اول: آثار واقعی فیلم‌های کارتون بر کودکان.

مبحث دوم: نمونه‌هایی از اشتباهات مربوط به عقیده در فیلم‌های کارتون که شامل پنج بخش است:

اول: نمونه‌هایی از تاثیر آن بر عقیده‌ی کودکان درباره‌ی توحید ربوبیت.

دوم: نمونه‌هایی از تاثیر آن بر عقیده‌ی کودکان درباره‌ی توحید الوهیت.

سوم: وجود نمادهای دیگر ادیان در برخی از فیلم‌های کارتون.

چهارم: وجود سحر و جادوگری یا اشاره به آن در برخی از این فیلم‌ها.

پنجم: وارد شدن برخی از فیلم‌های کارتون به مبحث ایمان به آخرت از روی تمسخر.

فصل سوم:

معالجه‌ی آثار منفی این فیلم‌ها.

مبحث اول: حکم شرعی این فیلم‌ها.

مبحث دوم: واکسینه کردن کودکان.

مبحث سوم: جایگزین‌های پیشنهادی.

پایان پژوهش، منابع و فهرست.

از خداوند متعال خواهانم این پژوهش را سودمند گرداند و آن را خالصاً در راه رضایت خود قرار دهد؛ آمین.

دکتر محمد بن عبدالرحمن العریفی

استادیار در دانشکده‌ی تربیت معلم، دانشگاه ملک سعود در ریاض

۲۴ ربیع الاول ۱۴۳۰ هجری قمری.

[١] به روایت مسلم و ابوداوود. [٢] دکتر شحاته محروس، استاد روانشناسی دانشگاه حلوان. نگا: http://muslimeng.org/vb/showthread.php?t=٤٥٨٦ [٣] روزنامه‌ی الجزیرة، شماره (۱۲۳۲۱) جمعه ۲۷ جمادی الاولی ۱۴۲۷ هجری. این پژوهش توسط خانم هدی محمد بن جار الله الغفیض به عنوان رساله‌ی دکترا تحت عنوان «تاثیر رسانه‌های تصویری بر عقیده‌ی کودک» در بخش پژوهش‌های اسلامی دانشکده‌ی تربیت معلم بریده، تهیه شده است.