احکام نماز و طهارت مریض

و اينک بيان برخی از احکام متعلق به طهارت:

پاک نمودن با آب برای هر آنچه که از پیش یا پس انسان خارج می‌شود مانند ادرار و مدفوع واجب است، اما اگر کسی خوابید یا بادی از او خارج شد کافی است که وضو بگیرد و نیازی به پاک کردن خویش ندارد، زیرا پاک نمودن با آب برای برطرف نمودن نجاست می‌باشد، و در اینجا نجاستی در کار نیست.

پاک کردن با سنگ‌، جای پاک کردن با آب را می‌گیرد، یعنی انسان می‌تواند به جای آب از سنگ استفاده کند، و باید سه سنگ باشد. رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «مَنِ اسْتَجْمَرَ فَلْيُوتِرْ». هر کس خواست برای نظافت خویش از سنگ بجای آب استفاده کند باید از تاک استفاده نماید، سه تا باشد، یا پنج تا، یا هفت تا.

و نیز می‌فرماید: «إِذَا ذَهَبَ أَحَدُكُمْ إِلَى الْغَائِطِ فَلْيَذْهَبْ مَعَهُ بِثَلاَثَةِ أَحْجَارٍ فَإِنَّهَا تُجْزِئُ عَنْهُ». «هرگاه کسی از شما به قضای حاجت رفت سه سنگ را همراه خود ببرد. استفاده از آنها بجای آب برای او کافی است». [به روایت ابوداود] و رسول اکرمصنهی فرموده که برای طهارت کمتر از سه سنگ باشد. [روایت از مسلم].

جائز نیست با سرکین و استخوان و خوراک و هر چیزی که دارای احترام باشد استفاده نمود، و بهتر آن است که از سنگ و هر چیزی که همانند سنگ می‌باشد، مانند دستمال کاغذی استفاده نموده و به دنبال آن آب را بکار گرفت، زیرا سنگ عین نجاست را برطرف می‌نماید، و آب محل آن را پاک می‌کند، پس بهتر است از هر دو تا استفاده نمود.

انسان مختار است که آیا با سنگ یا با آب یا اینکه از آب و سنگ برای پاک نمودن خود استفاده نماید. از انسسروایت شده که: «كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص يَدْخُلُ الْخَلاَءَ فَأَحْمِلُ أَنَا وَغُلاَمٌ نَحْوِى إِدَاوَةً مِنْ مَاءٍ وَعَنَزَةً فَيَسْتَنْجِى بِالْمَاءِ». «رسول ‌اللهصبه قضای حاجت می‌رفت من و غلامی همانند خودم ظرفی از آب و نیزه‌ای یا عصایی که لبه آن تیز باشد برای رسول ‌اللهصبرمی‌داشتیم. رسول ‌اللهصبا آب خود را پاک می‌نمود» [۱]. [متفق علیه].

از ام المؤمنین عائشهلروایت شده که به گروهی از زنان می‌گفت: «مُرْنَ أَزْوَاجَكُنَّ أَنْ يَسْتَطِيبُوا بِالْمَاءِ فَإِنِّي أَسْتَحْيِيهِمْ مِنْهُ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِص كَانَ يَفْعَلُهُ». «همسران خود را امر کنید که با آب خود را پاک نمایند و من شرم می‌کنم که به همسران شما بگویم، رسول ‌اللهصبرای قضای حاجت از آب استفاده می‌نمود». [ترمذی می‌گوید این حدیث صحیح می‌باشد].

اگر خواست که از آب یا سنگ استفاده کند، آب بهتر است زیرا آب محل نجاست و عین نجاست و اثر آن را از بین می‌برد، و برای پاک نمودن بهتر است.

اگر خواست تنها از سنگ استفاده کند، سه تا سنگ کافی است. اگر محل نجاست با سه تا سنگ پاک شود، و اگر سه تا کافی نباشد چهار تا یا پنج تا یا بیشتر تا محل نجاست پاک شود. و بهتر است تاک را بکار گیرد مثلاً سه تا یا پنج تا یا هفت. رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «مَنِ اسْتَجْمَرَ فَلْيُوتِرْ». «هر کسی خواست برای پاک نمودن خویش از سنگ استفاده کند، تاک را بکار گیرد».

جائز نیست با دست راست خود را پاک نماید از سلمان فارسی روایت شده که: «نَهَانَا رَسُولُ اللَّهِ ج أَنْ يَسْتَنْجِىَ أَحَدُنَا بِيَمِينِهِ».«رسول ‌اللهصما را نهی فرمود از اینکه با دست راست خود را پاک نمایم». و می‌فرماید: «لَا يَمَسَّنَّ أَحَدُكُمْ ذَكَرَهُ بِيَمِينِهِ وَهُوَ يَبُولُ، وَلَا يَتَمَسَّحُ مِنْ الْخَلَاءِ بِيَمِينِهِ». «هیچ کس از شما هنگام ادرار با دست راست ذکر خود را نگیرد و در قضای حاجت با دست راست خود را پاک نکند».

اگر دست چپ قطع شده بود یا شکسته بود یا هر مشکل دیگری داشت اشکالی ندارد از دست راست استفاده نماید، و اگر از آب و سنگ استفاده کند اکمل‌تر و بهتر است.

خداوند متعال شریعت اسلامی را بر سهولت و آسان‌گیری پایه‌ریزی نموده، و برای کسانی که دارای عذر می‌باشند در انجام عبادات به اندازه عذرشان تخفیف داده‌است تا بدون مشقت و آسانی بتوانند عبادات خود را انجام دهند. خداوند می‌فرماید: ﴿وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ﴾[الحج: ٧۸].

«خداوند در دین (اسلام) کار سنگین و دشوارى را بر شما نگذارده است».

و می‌فرماید: ﴿يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ﴾[البقرة: ۱۸۵].

«خداوند آسایش شما را می‌خواهد خواهان زحمت شما نیست».

و می‌فرماید: ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ﴾[التغابن: ۱۶]. «آنقدر که در توان دارید از خدا بپرهیزید و تقوا پیشه کنید».

رسول‌ اللهصمی‌فرماید: «إِذَا أَمَرْتُكُمْ بِأَمْرٍ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ». «هرگاه شما را به انجام کاری امر نمودم هر اندازه که در توان دارید آن را انجام دهید». و می‌فرماید: «إِنَّ الدِّينَ يُسْرٌ». «دین آسان و بر سهولت پایه‌ریزی شده است».

مریض اگر نتوانست برای وضو یا غسل از آب استفاده کند، یا ترس داشت که اگر از آب استفاده کند مریضی‌اش بیشتر شود، یا سلامتی‌اش به خطر افتد تیمم می‌کند.

تیمم عبارت است از اینکه: یک بار هر دو دست خویش بر روی خاک پاک می‌زند و به صورت خود می‌کشد و کف دستانش را بر پشت آن‌ها می‌مالد. خداوند می‌فرماید: ﴿وَإِنْ كُنْتُمْ مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَرٍ أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لَامَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيدًا طَيِّبًا فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُمْ مِنْهُ﴾[المائدة: ۶].

«اگر یکی از شما بیمار بودید یا اینکه مسافر باشید یا اینکه یکی از شما از قضاى حاجت برگشته‌اید یا آمیزش جنسى با زنان کرده‌اید و در این صورت‌ آب نیافتید با خاک پاک تیمم کنید و با آن بر صورت‌ها و دست‌های خود بکشید».

حکم کسی که نتواند از آب برای وضو یا غسل استفاده کند مانند حکم کسی است که آب نداشته باشد. خداوند می‌فرماید: و می‌فرماید: ﴿فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ﴾[التغابن: ۱۶]. «هر اندازه که می‌توانید از خدا بهراسید و پرهیزگاری کنید».

رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «إِذَا أَمَرْتُكُمْ بِأَمْرٍ فَأْتُوا مِنْهُ مَا اسْتَطَعْتُمْ». «هرگاه شما را به انجام کاری امر نمودم هر اندازه که در توان دارید آن را انجام دهید».

رسول ‌اللهصبه عمار پسر یاسر فرمود: «إنَّمَا يَكْفِيك أَنْ تَقُولَ بِيَدَيْك هَكَذَا».

رسول ‌اللهصدستان مبارکش را روی زمین زد و سپس به صورت و دستان خود کشید. تیمم جائز نیست مگر به خاک پاک و دارای گرد و غبار باشد.

و باید نیت داشته باشد، بدون نیت تیمم جائز نیست. رسول ‌اللهصمی‌فرماید: «إِنَّمَا الْأَعْمَالُ بِالنِّيَّاتِ، وَإِنَّمَا لِكُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى». «کردار انسان‌ها به نیت آن‌ها بستگی دارد، و برای هر انسانی آنچه که نیت دارد محسوب می‌شود».

[۱] رسول ‌اللهصآن نیزه یا عصا را در مقابل خود نصب می‌نمود و پارچه‌ای را روی آن قرار می‌داد تا دیده نشود. (مترجم).