تولی و تبری در اسلام

گروه سوم

کسانی که از جهتی مورد محبت و از جهتی مورد نفرت واقع می‌شوند.

مصداق این گروه مومنان گناه کارند که به خاطر ایمانشان مورد مهر و محبت و به دلیل گناهی - مادون کفر و شرک - که مرتکب می‌شوند مورد نفرت مسلمانان واقع می‌شوند. مقتضای محبت آنان نصیحت، خیرخواهی و نهی از منکر می‌باشد. بنابراین روا نیست در برابر گناهانی که انجام می‌دهند. سکوت اختیار نمود بلکه باید انجام معاصی را بر آنان ناپسند داشته و به معروف امر و از منکر نهی گردند. و حدود و تعزیرات شرعی بر آنان جاری گردد، تا از گناهان دست کشیده و توبه نمایند.

دیدگاه اهل سنت در بغض از این مسلمانان نه مانند خوارج است که مرتکبین گناه کبیره را مشرک می‌پندارند و از آنان به کلی تبری می‌جویند و نه مانند مرجئه می‌باشد که آنها را مورد مودت و دوستی خالص قرار می‌دهند، بلکه مسیر اهل سنت اعتدال میان هر دو روش می‌باشد.

دوستی و دشمنی ورزیدن به خاطر رضای الله أکامل ترین درجه ایمان می‌باشد، همان طور که رسول اکرم جمی‌فرماید: «هر کس در روز قیامت با کسانی است که آنها را دوست داشته است». لیکن امروز این قاعده دگرگون شده و دوستی و دشمنی بیشتر مردم تنها بخاطر دستیابی به مطامع پست دنیوی است. که اگر کسی از آن مطامع برخوردار باشد ولو اینکه دشمن الله و رسول او و دین مسلمانان باشد پیرامونش حلقه زنند و آن کس را که از آن مطامع پست بهره‌ای نباشد - اگر چه از دوستان الله أو پیامبر او باشد - به هر بهانه ناچیزی در ضیق و تنگنا قرار داده و کرامتش را پایمال می‌کنند در حالی که عبدالله بن عباس بمی‌فرماید: «من أحب في الله وأبغض في الله ووالى في الله وعادى في الله فإنما تنال ولاية الله بذلك، وقد صارت عامة مواخاة الناس على أمر الدنيا وذلك لا تجدي على أهله شيئاً» [۷]. «کسی که محبت و دوستی و عداوت و دشمنی اش به خاطر الله باشد، همانا به درجه دوستی با الله نائل می‌گردد. در حالی که روابط اکثر مردم تنها به خاطر دنیا شده و از آن سودی عاید این افراد نمی‌شود».

ابوهریره س روایت می‌کند که پیامبر جفرمود: «إِنَّ اللَّهَ قَالَ: مَنْ عَادَى لِى وَلِيًّا فَقَدْ آذَنْتُهُ بِالْحَرْبِ» [۸]. «هر کس با یکی از دوستان من دشمنی بورزد با او اعلام جنگ خواهم نمود».

دشمن ترین مردم نسبت به الله أکسی است که با اصحاب رسول الله جبه عداوت و دشمنی بر خواسته و آنان را دشنام دهد و شخصیت والایشان را زیر سوال ببرد.؛ که رسول اکرم جمی‌فرماید: «اللَّهَ اللَّهَ فِى أَصْحَابِى لاَ تَتَّخِذُوهُمْ غَرَضًا فَمَنْ آذَاهُمْ فَقَدْ آذَاى الله وَمَنْ آذَانِى فَقَدْ آذَى اللَّهَ وَمَنْ آذَى اللَّهَ فَيُوشِكُ أَنْ يَأْخُذَهُ» [۹]. «از الله بترسید، از الله بترسید، در مورد اصحاب من، به آنها غرض نورزید، به راستی هر کس آنان را بیازارد مرا آزرده است، و هر کس مرا بیازارد الله را آزرده است، و هر کس الله را بیازارد نزدیک است او را به عذاب خویش گرفتار سازد».

در خاتمه از تمام کسانی که نسبت به یاران پیامبر جاسائه ادب کرده و از دشمنی با آنان بی پروا هستند؛ تبری جسته و از عذاب دردناکی که در پیش دارند به الله سبحانه و تعالی پناه می‌بریم.

وصلی الله وسلم وبارك علی نبینا محمد وآله وصحبه أجمعین.

[۷] ابن جرير روايت نموده است. [۸] صحيح بخاری. [۹] ترمذی.