چاه زمزم و سرچشمه‌های آن

بیش از پنج هزار سال، از ظهور آب گوارا و شفا بخش زمزم، از زمان حضرت اسماعیل÷ تا کنون می‌گذرد.

و از زمان حفر دوباره در زمان عبدالمطلب تا کنون حاجیان از آن بهره‌مند می‌شوند، چاه زمزم در قرب کعبه مشرفه واقع است، اما اکنون در طبقه زیر زمینی مطاف در عمق ۵۶/۱ متری قرار دارد، و در فاصله نزدیک کعبه و مقام ابراهیم، در سمت چپ، سنگی دایره‌ای شکل قرار دارد که بر آن نوشته شده: «بئر زمزم» (چاه زمزم). بعد از توسعه‌ی جدید حرم در دوران ملک فهد پاشاه سعودی، سالن‌های جداگانه‌ای برای زنان و مردان، در طبقه زیر زمین مطاف ساخته شده و زائران از آن شیرهای آب که آنجا نصب شده استفاده می‌کنند.

چشمه‌های که چاه زمزم را تغذیه می‌کنند، عبارت از سه چشمه است:

- چشمه‌ای در مقابل رکن اسود (حجر الاسود).

- و چشمه‌ای در مقابل کوه ابو قبیس و صفا.

- و چشمه سومی در مقابل مروه قرار دارد [۴].

در سال ۱۴۰۰ هجری شمسی، تیمی از مهندسین به سرپرستی مهندس یحیی کوشک، هنگام پاکسازی چاه زمزم، توانستند که اندازه‌های دقیقی از عمق چاه زمزم و همچنین سرچشمه‌های آن بدست آورند.

مهندس یحیی کوشک می‌گوید:

سرچشمه اصلی چاه زمزم، از سمت کعبه، از طرف حجر الاسود است که طول آن ۴۵ سم و ارتفاع آن ۳۰ سم است، و بیشترین آب از همین ناحیه می‌جوشد. سرچشمه دومی آب زمزم، روزنه‌ای بزرگی در جهت مکبریه (اجیاد) می‌باشد، که طول آن ٧۰ سم است، و در داخل به دوشاخه تقسیم می‌شود، و ارتفاع آن ۳۰ سم است، و همچنین روزنه‌ها و سرچشمه‌های کوچکی نیز در بین سنگ‌های دیواره‌های چاه قرار دارد، که آب از بین آن‌ها نیز بیرون می‌آید، پنج تا از اینها در بین دو سر چشمه و روزنه ‌ی اساسی قرار دارند که به اندازه‌ی یک متر است، همچنین ۲۱ روزنه‌ی دیگر وجود دارد که از کنار روزنه‌ی اصلی آغاز می‌شود، و به سمت کوه ابی‌قبیس و صفا می‌باشد [۵].

[۴] اخبار مکه ازرقی (۲/۶۱) و اخبار مکه فاکهی (۲/٧۴) و فضل ماء زمزم، سائد بکداش (ص ۳۶). [۵] زمزم، یحیی کوشک (ص۶۱) و فضل زمزم بکداش (ص۳٧).