چرا مودودی و سید قطب؟!
ظاهرا قرعه اول بنام سید قطب ومودودی زده شده است. و آن هم به دو دلیل:
اول اینکه هر یک از این دو صاحب ده‌ها کتاب هستند که به همه زبان‌های زنده دنیا ترجمه وصدها بار چاپ شده‌اند ودر دسترس جوانان واندیشمندان جهان قرار دارد [۸۵].
دوم اینکه هر دو بر مسئله «حاکمیت خدا» و«حکومت اسلامی» و«افتخار به دین ومذهب وفرهنگ اسلامی» در نوشته های‌شان تأکید کرده‌اند. بعبارت دیگر می‌توان گفت که اساس اندیشه‌های سید قطب و مودودی در اعتماد به پایه‌های اصیل اسلامی ومقابله با تنگ نظریهای قومگرایانه وجاهلیت مآب ومقابله با فرهنگ‌های بیگانه وافتخار به دین مبین اسلام خلاصه می‌شود [۸۶].
جالب این‌جاست که دشمن خارجی همان طور که وظیفه اعدام جسمی این شخصیت‌ها را به دوش برده گان ودست نشاندگان داخلی خود نهاده بود وظیفه سرکوبی آن‌ها را نیز به این غربزدگان سپرده است. البته زرق و برق اعلامی و تبلیغاتی آن‌ها به قدری جالب توجه بوده که گویا برخی از نویسندگان مسلمان نیز دانسته ویا نادانسته فریب خورده در این راستا با آنان همصدا شده‌اند.
هر چه باشد ما بدون اشاره به پشت پرده و بدون تعلیق برخی از این نوشته‌ها را به عنوان مثال ذکر می‌کنیم تا حجم این معرکه سرد برای خواننده روشنتر شود:
از دیدگاه آقای خلیل علی حیدر مودودی جوانان را بسوی جهان آخرت وزیارت قبرستان‌ها برای عبرت گرفتن دعوت میکند واز لذت‌ها وخوشی‌های دنیا بی بهره می‌گرداند! واو پدر روحی سید قطب وسایر تحلیل گران اسلام سیاسی چون سعید حوی وفتحی یکن وعبد الله العقیل و... در جهان است که به اصولی‌گرایی اسلامی و فکر تکفیر دعوت می‌کنند [۸٧]. وآقای حمود الحطاب نیز نویسندگان اخوان المسلمین که به افکار واندیشه‌های مودودی متأثر بوده‌اند را عامل اصلی فساد (!) وناهنجاری‌های برنامه‌های درسی آموزش وپرورش کویت معرفی میکند، چرا که آن‌ها باعث شده‌اند مردم به عادات ورسوم اسلامی پایبند شوند واز لذت بردن به دنیا ورسیدن به زندگی پر تجملاتی غرب محروم بمانند! [۸۸]
برخی دیگر تار وپود اسلامگرایان سیاسی وحرکت‌های اصولی‌گرایی و رادیکالی را بهم دوخته می‌پندارند زیرا که هیچکدام از آن‌ها نمی‌توانند دین را از سیاست جدا تلقی کنند. و همه آن‌ها به مسئله حاکمیت خدا وحکومت اسلامی که نتیجه فشارهای نفسی زندان بر مودودی وسید قطب وسائر اخوانی‌ها بود معتقدند [۸٩].
این‌ها می‌خواهند بر حقائق انکار ناپذیر سرپوش بگذارند ونمی دانند که حکومت اسلامی از دیدگاه مسلمانان چیزی نیست که از عقل این فیلسوف ویا آن اندیشمند ترشح شده باشد ویا اکتشاف فلان علامه ویا رهبر باشد بلکه تعبیری است گویا وتفسیری اجتماعی از عقیده توحید و یکتاپرستی. ونوشته‌های اندیشمندان معاصر اسلامی به گونه‌ای آن را مطرح ساخته است مثلا: افرادی چون مودودی وحسن البنا وعبد القادر عوده وسیدقطب وغزالی وقرضاوی دولت اسلامی را به عنوان یک تکلیف الهی مطرح می‌کنند که وظیفه تطبیق شریعت اسلامی را بر عهده دارد. گر چه حسن البنا آن را پله‌ای برای بازگشت به خلافت اسلامی می‌داند وعبد الوهاب خلاف نظام خلافت را بعنوان حکومت اسلامی معرفی میکند وابو الاعلی مودودی آن را با اصطلاح «نظام شامل» وهمه جانبه یاد میکند که البته بعدها در اصطلاحات سیاسی روز حکومتهای استبدادی به حکومتهای «نظام شامل» ثیوقراطیة مشهور شدند واین باعث شد قرضاوی اصطلاح «اسلام : پیام همه گیر» الاسلام، رسالة شاملة را برای تعریف دولت اسلامی انتخاب کند. با این وجود افرادی سعی کردند با تحریف دیدگاه اسلام گرایان از حکومت اسلامی آن را بعنوان نظریهای مطرح سازند که طرفداران آن می‌خواهند بدین صورت از محاسبه وبازجویی فرار کرده شورا وقانون را با ترفند «حق خدایی» زیر پا بگذارند [٩۰].
وچون نوشته‌های مودودی وسیدقطب مردم را از اطاعت کورکورانه وچشم بسته حکومتهای دست نشانده برحذر می‌دارد وبه فتواهای آخوندهای حکومتی به چشم اتهام می‌نگرد، آن عده از حرکت‌های به اصطلاح سلفی گرا که برخی از حکومتهای استبدادی منطقه برای شرعیت دادن وحقانیت بخشیدن به خود آن‌ها را چون قارچ در کشورهای اسلامی سبز کردند گناه رشد افکار تکفیری را به گردن سید قطب ومودودی می‌اندازند [٩۱].
البته باید خاطرنشان ساخت که هیچ یک از رهبران حرکت‌های اسلامی از دیدگاه هواداران وطرفدارانش معصوم شمرده نشده است. ونوشته هایش توسط دیگر همفکرانش مورد بحث وتحلیل وگاهی هم نقد قرار گرفته است.
دومین مرشد عام اخوان المسلمین استاد حسن هضیبی مثلا در کتاب «دعاة .. لا قضاة» ما دعوتگریم نه قاضی! در پی علاج بیماری‌های رادیکالی وتندروی‌های برخی اسلام گرایان وسرکوبی میکروب تکفیر به این واقعیت که کج فهمی‌های عده‌ای از جوانان نا آگاه از نوشته‌های مودودی آن‌ها را به گمراهی کشیده است اشاره میکند واو در پی روشن ساختن برخی مفاهیم برای آن عده از تندروان اعتراضاتی بر استاد مودودی وارد میکند که خود نیاز به بحث وبررسی مجدد دارد.
شکی نیست که برخی از نوشته‌های سید قطب ومودودی توسط برخی کوته فکران وکج فهمان به تحریف کشیده شده است واحیانا مورد سوء استفاده قرار گرفته است. اما سید قطب تنها در برخی از عبارات تند وتیز «معالم فی الطریق» چراغی بر فراز راه [٩۲]خلاصه نمی‌شود وهمانطور که سید را می‌بایستی در «چراغی بر فراز راه» خواند در «اسلام وامنیت جهانی» [٩۳]ودر شاهکارش تفسیر « فی ظلال القرآن» نیز می‌بایست خواند.
مودودی با دید یک رهبر انقلابی که تازه کشورش را از زیر یوغ ستم گران کافر نجات داده است، با دلی خونین و آرزوهای ایده آل به ملت مسلمان خود که از دین بیگانه‌اند می‌نگرد. او در نوشته هایش حقیقت تلخ دوری از فهم درست ملتش از اسلام را به تصویر می‌کشد واز نادانی‌ها ویدک کشیدن اسلام بی روح آن‌ها رنج می‌برد.
مودودی در کتاب «مصطلحات أربعة» خود سعی دارد برای بالا بردن سطح جامعه خود وآشنایی آن با فهم درست ودرک عمیق از اصطلاحات «الوهیت وربوبیت و...» جامعه‌اش را برای برپایی حکم خدا آماده سازد.
در حالی که استاد هضیبی در فکر معالجه انحراف تکفیر در جامعه است. او در حقیقت با مودودی مشکلی ندارد بلکه با پژواک نادرست ودرک وفهم سطحی حرف‌های او در جامعه‌ای که با دوگانگی جامعه مودودی دست به گریبان نیست ودر پی وحدت وهمبستگی اسلامی است هراس دارد [٩۴].
و چیزی که ما را برآن داشت تا کتاب استاد هضیبی را ورق بزنیم سوء استفاده برخی از قلم‌های کج فهم از این نقد دوستانه است:
مثلا آقایی بنام جمال باروت با لحنی آخوندمنشانه و لهجه‌ای منصفانه وارد میدان می‌شود تا تیشه بریشه اندیشه «حکومت اسلامی» در کتاب‌های مودودی بزند. او با مطرح ساختن این واقعیت که هضیبی در کتابش با مودودی مشکلی ندارد ادعا میکند که مشکل هضیبی با پیروان سید قطب بوده است(!) که افکار مودودی را در چهار چوبی تکفیری تفسیر کردند. باروت می‌خواهد بدینوسیله سید را زیر سؤال برده مودودی را برای چند لحظه از معرکه سالم بدرکشد. ووقتی خواننده با این دیدگاه روبرو شده او را انسانی تحلیل گرا تلقی کرد فورا بخورد او بدهد که تئوری «حکومت اسلامی» مودودی در واقع تصوری است از حکومت کمونیستی وحکومت‌های نازی (!).. او با زیرکی تمام می‌خواهد اخوان المسلمین را تصوری جنجال آفرین و تکفیری مآب معرفی کند [٩۵].
نویسنده‌گان دیگری که قدرت باروت را در بازی با کلمه‌ها ندارند کتاب هضیبی را بعنوان ردی صریح بر شخص سید قطب ومودودی تلقی کرده واقتباساتی از کتاب را با درج کردن نام‌های مودودی وسید قطب در بین جمله‌های مؤلف بعنوان مدرک می‌آورند! [٩۶]
در مقابل این کج فهمی‌های متعمدانه ویا جاهلانه دکتر یوسف قرضاوی سعی میکند مفاهیم «حاکمیت خدا» و«حکومت اسلامی» را از دیدگاه سیدقطب ومودودی روشن سازد تا به سکولارها بی دینگرایان غربزده‌ای که تلاش دارند سخنان مودودی وسید را تحریف کنند فرصت خنجر زدن به حرکت‌های اسلامی ندهد. او می‌گوید که سید قطب ومودودی از حاکمیت الهی قواعد اساسی دین در رابطه با حکومت اسلامی را در نظر دارند نه اینکه خداوند دانشمندان ویا پادشاهانی را برمی انگیزد تا با استفاده از نام او بر گردن مردم سوار شوند. در تفکر اسلامی مودودی وسید قطب اساس حکومت سیاسی به مردم برمی گردد وبه آن‌ها حق انتخاب سردمداران وتوان محاسبه آن‌ها ودر حالت نیاز برکناریشان را می‌دهد [٩٧].
شکی نیست که این یک نوع جنگ سردی است که در کنار آتش گرم اسلحه‌های استعمارگران در جریان است و موفقیت ویا شکست در آن رابطه مستقیمی دارد با عاقبت جنگ گرم توپ وتانک وموشک‌ها..
با این وجود جای دل‌گرمی هنوز هم باقیست، چونکه با وجود همه شکست‌های سیاسی واقتصادی جهان سوم ملت‌ها از درجه بیداری وآگاهی بالایی برخوردار شده‌اند. و گمان می‌رود در آینده نزدیک با فرو خفتن آتش‌های جنگ گرم شاهد جنگی پرشورتر در فرهنگ وآداب باشیم که بدون شک مسلمانان با پشتوانه اسلام وقرآنشان برنده آن خواهند شد. واین نوید فجری خواهد بود که در سایه آن همه موازین سیاسی واقتصادی بار دگر تغییر خواهد یافت.
نور محمد امرا
۸/ ۲/ ۲۰۰۶م ـ اسلام آباد
[۸۲] در اکتبر/۱٩۰۶م در روستای محمودیه بحیره مصر بدنیا آمد. جماعت اخوان المسلمین را در سال ۱٩۲۸م برای بیداری مسلمانان وساختار شخصیت اسلامی برپایه عقیده ونظام، اخلاق و سیاست، عبادت و حکومت و جهاد در راه خدا پایه گذاری کرد. جماعت او که شاهد موفقیت‌های روزافزون آن در جهان هستیم بر اساس کلام خدا وسخنان رسول اکرم جاستوار گشته از اختلافات جزئی ومذهبی بدور بوده با احترام متقابل به اندیشه‌های روز همدوش با سایر مسلمانان در راه به ثمر رسیدن ارزش‌های اسلامی تلاش میکند. حسن البنا در ۱۲/ فوریه/ ۱٩۴٩م = ۱۴/ ربیع الثانی/ ۱۳۶۸هـ توسط پلیس امنیتی مصر در یکی از خیابان‌های قاهره به شهادت رسید. [۸۳] نگا: کتاب (De-Saudize Arabia) نوشته تحلیلگر سیاسی فرانسوی نژاد (Laurent Murawiec) در مؤسسه «راند» آمریکا که کتابش را در شورای سیاسی دفاع پنتاگون تقدیم کرد. چند روز بعد «واشنطن پست» خلاصه آن را چاپ کرد وجنجالی در دنیای اعلام براه انداخت که در پی آن میوراویک طی یک نمایش راند را ترک کرده به مؤسسه هدسون برای پژوهش‌های استراتژی رفت. کتاب در سال ۲۰۰۳م در فرانسه وپس از آن در آمریکا به چاپ رسید. آقای دکتر « بی. دبلیو. سنگر» پژوهشگر مرکز «بروکنج» دومین مرکز استشاری کاخ سفید پس از مؤسسه «راند» در گزارش ۳۵۰ صفحه‌ای خود در رابطه با حوزه‌های علمیه پاکستان نیز بر همین نکات تاکید دارد.(نگا: مقاله «حوزه‌های علمیه زیر چکش دشمنان خارجی وسندان خود فروختگان داخلی»، بقلم/ نور محمد امرا، سنی آن لاین، شبکه جهانی). [۸۴] نگا: مجله «الرسالة»چاپ مصر. مقاله حسن البنا .. یدخل البرلمان، بقلم/ سعود ابو محفوظ ش ۱۸، ژانویه ۲۰۰۶م. [۸۵] بطور مثال مودودی تنها بیش از صد وچهل کتاب وهزار واندی مقاله وسخنرانی دارد. که از جمله بارزترین کتاب‌های اوست: ۱ـ جهاد در اسلام، تألیف سال ۱۳۴٧هـ= ۱٩۲۸م. ۲ـ تمدن اسلامی (پایه واساس) ۱۳۵۰هـ=۱٩۳۲م.۳ـ تئوری سیاسی اسلام، ۱۳۵۸هـ=۱٩۳٩م. ۴ـ تجدید وبرپایی دین، ۱۳۵٩هـ=۱٩۴۰م. ۵ـ مصطلحات چهارگانه در قرآن، ۱۳۶۰هـ=۱٩۴۰م. ۶ـ اسلام وجاهلیت، ۱۳۶۰هـ=۱٩۴۱م. ٧ـ پایه‌های اخلاقی حرکت اسلامی،۱۳۶۴هـ=۱٩۴۵م. ۸ـ دین راستین ۱۳۶۶هـ=۱٩۴٧م. ٩ـ روش زندگی اسلامی ۱۳۶٧هـ=۱٩۴۸م. ۱۰ـ حقوق ذمی‌ها ۱۳۶٧هـ=۱٩۴۸م. ۱۱ـ خواسته‌های اسلام از زن مسلمان ۱۳٧۲هـ=۱٩۵۳م. ۱۲ـ مسأله قادیانی‌ها ۱۳٧۲هـ=۱٩۵۳م. ۱۳ـ تفسیر تفهیم القرآن: در شش جلد که در سال ۱۳۶۰هـ=۱٩۴۱م شروع به تألیف آن کردند ودر سال ۱۳٩۲هـ= ۱٩٧۲م به اتمام رساندند. ۱۴ـ ساحل آسایش. ۱۵ـ اسلام وزندگی نوین. ۱۶ـ یاد داشت‌های دعوتگران اسلامی. ۱٧ـ مبادئ اسلام ـ اساسنامه اسلامی ـ (که آن را به عنوان کتاب درسی برای مدرسه‌های ادراه تربیت وتعلیم استان حیدر آباد دکن نوشته بودند و بعدها به بیش از سی واندی زبان زنده دنیا ترجمه شد. وبسیاری از مردم با خواندن آن به دین مبین اسلام گرویدند). ۱۸ـ تفسیر سوره احزاب. ۱٩ـ قواعد اساسی برای فهم قرآن. ۲۰ـ دعوت به صلیب در ترکیه. ۲۱ـ زندگینامه پیامبر خدا ج. آخرین کتاب مودودی است که قبل از وفاتشان آن را به پایان رسانید. نوشته‌های مولانا مودودی در مدت زمان کوتاهی شهرت جهانی یافت وتوسط مؤمنان وعاشقان دعوت اسلامی به بیش از شانزده زبان زنده دنیا چون: فارسی، انگلیسی، عربی، روسی، اندونزی، تایلندی، چینی، آلمانی، فرانسوی، هندی، بنگالی وترکی و... ترجمه شده در دسترس جوانان واندیشمندان وسایر اقشار ملت قرار گرفته است. [۸۶] نگا: الشرعیه السیاسیة فی الاسلام. عزام التمیمی. ص/ ۲۱۴، چاپ انگلستان ۱٩٩٧م. [۸٧] نگا: روزنامه الوطن کویت۲۴/۱/۲۰۰۵. [۸۸] نگا: روزنامه السیاسة کویت۲۲/۱/ ۲۰۰۵م. [۸٩] نگا: فقدان الخطاب الدینی . سینا للنشر. [٩۰] نگا: الدولة فی الفکر الاسلامی المعاصر، عبد الله بلقزیز، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیة۲۰۰۳م. و من فقه الدولة فی الاسلام، یوسف قرضاوی، ص/۱۳۰ـ۱۶۰ دار الشروق مصر. و فتاوی معاصرةج/۲ ص ۶۳۲ـ ۶۵۱، یوسف قرضاوی، دار الوفاء. [٩۱] نگا: روزنامه فردا، اردن، ۳۱/۱۲/ ۲۰۰۵م. [٩۲] برخی بر این اعتقادند که شیرازه افکار سیدقطب در کتاب انقلابیش "چراغی بر فراز راه" بر گرفته شده از نوشته‌های مولانا مودودی است که از لابلای میله‌های زندان به سیاه‌چال‌های مصر نفوذ کرده در آن روزهای وحشتناک ظلم وستم در دسترس سید قطب وهمفکرانش قرار گرفت وچون دارویی مسکن مرهم زخم‌هایشان گشت. از اینرو آنان می‌گویند که خواندن وفهمیدن افکار واندیشه‌های مودودی لازمه فهم ودرک درست شهید سید قطب است. نگا: سید قطب من القریة الی المشنقة،عادل حموده. [٩۳] اسلام والسلام العالمی. [٩۴] نگا: دعاة .. لا قضاة، حسن اسماعیل الهضیبی، دار الدعوة، مصر. [٩۵] نگا: مئویة المودودی ومسئولیة الاخوان، محمد جمال باروت،سایت التجدید العربی، شبکه جهانی. [٩۶] نگا: انشاء الخطاب وتفکیک النص، د/ عبد الغنی عماد، سایت البلاغ، شبکه جهانی. [٩٧] نگا: التطرف العلمانی فی مواجهة الاسلام، یوسف القرضاوی، ص/ ۸٩ـ ٩۴، أندلسیة للنشر۲۰۰۰م.