سخن علماء بر وجوب پوشیدن صورت زنان مقابل مردان نامحرم

۱- ابوبکر رازی حنفی/متوفی ۳۷۰ هـ در تفسیر ﴿يُدۡنِينَ عَلَيۡهِنَّ مِن جَلَٰبِيبِهِنَّۚ﴾می‌فرمایند: «این آیه دلالت بر این می‌کند که زن جوان وظیفه دارد صورت خود را از مردان بیگانه بپوشاند. وقت خارج شدن از منزل، باید ستر و عفاف از خود نشان دهد تا طمع در دل کسانی که مریض هستند به وجود نیاید» [۶].

۲- ابوبکر ابن العربی مالکی/متوفی ۵۴۲ هـ در تفسیرآیه‌ی ﴿إِذَا سَأَلۡتُمُوهُنَّ مَتَٰعٗا فَسۡ‍َٔلُوهُنَّ مِن وَرَآءِ حِجَابٖۚ﴾[الأحزاب: ۵۳] «هنگامی که از زنان پیغمبر چیزی از وسائل منزل به امانت خواستید، از پس پرده از ایشان بخواهید». می‌فرماید: «زن تمام بدنش عورت است حتی صدایش. و جایز نیست عورتش را ظاهر کند مگر در صورت ضرورت و حاجت. همانند شهادت دادن و یا اینکه مرضی در بدنش وجود دارد [که در این صورت می‌تواند عورتش را ظاهر کند]» [۷].

۳- امام نووی/متوفی سال ۶۷۶ هـ در کتاب المنهاج (کتابی که بیشتر علماء شوافع به آن اعتماد دارند) می‌فرمایند: «نگاه کردن مرد بالغ به عورت زن آزاد اجنبی حرام است. همچنین نگاه کردن به صورت و دست‌هایش در وقت فتنه». (رملی در شرح این قول امام نووی می‌فرمایند: «بر سر این گفته که، در وقت فتنه باید صورت و دست‌ها پوشانیده شوند، اجماع صورت گرفته است. و همچنین در قول صحیح زمانی که فتنه نباشد باید صورت ودست‌های خود را بپوشاند».

ابن شهاب الدین رملی/(متوفی سال ۱۰۴ هـ) در شرح این سخن امام نووی که جلوتر گذشت می‌فرماید: «توجیه سخن امام یعنی: به اتفاق مسلمانان امام می‌تواند زنانی که صورت‌های خود را نمی‌پوشانند، مانع آمدن آنها به داخل جامعه شود. چرا که دیدن مظنه فتنه است و شهوت‌ها را به حرکت در می‌آورد. همچنین گفته‌ شده حرام است و قول راجح هم همین است که: نگاه کردن به زنانِ نقاب پوشیده‌ای که چیزی غیر از چشمهایشان پیدا نیست حرام است، (همچنان که اذرعی در مورد آن بحث می‌کند.) چه رسد به آنکه زیبا نیز باشد. چه چشم‌هایی که همانند خنجر می‌باشد [و نظر شخص را به خود جلب کرده و او را اسیر خود می‌کند]» [۸].

۴- نسفی حنفی در تفسیر آیه ﴿يُدۡنِينَ عَلَيۡهِنَّ مِن جَلَٰبِيبِهِنَّ﴾می‌فرماید: «چادرش را رها کند و بوسیله آن صورت و شانه‌های خود را بپوشاند» [۹].

۵- شیخ الاسلام ابن تیمیه می‌فرماید: «ظاهر کردن صورت توسط زنان به طوری که مردان نامحرم آن را ببینند جائز نیست، و بر حاکم وقت است که امر به معروف و نهی از منکر کند و همچنین کسانی که توانایی امر به معروف و نهی از منکر دارند و کسی که دست از این کار برندارد باید او را توبیخ کنند».

۶- ابن جزی مالکی/در تفسیر آیه ﴿يُدۡنِينَ عَلَيۡهِنَّ مِن جَلَٰبِيبِهِنَّ﴾می‌فرماید: «زنان عرب صورت‌های خود را ظاهر می‌کردند همچنان که کنیزکان صورت‌های خود را ظاهر می‌کردند و این سبب می‌شد که مردان نامحرم به آنها نگاه کنند. پس خداوند امر کرد که چادرهای خود را فرو اندازند تا به این وسیله صورت‌هایشان پوشیده شود» [۱۰].

۷- ابن قیم:می‌فرماید: «عورت زن دو حالت دارد: عورت نگاه کردن و عورت نماز. پس برای زن آزاده جایز است صورت خود و دست‌هایش را وقت نماز ظاهر کند. اما جایز نیست که صورت و دست‌های خود را در بازار و جاهایی که مردان نامحرم در آنجا جمع هستند ظاهر و نمایان کند. والله اعلم» [۱۱].

۸- و تقی الدین سبکی شافعی: می‌گوید: «نزدیک‌ترین عمل نزد صحابه این است که برای نگاه کردن، صورت و دست‌ها عورت هستند» [۱۲].

۹- ابن حجر/در شرح حدیث عایشهلکه بخاری آن را روایت کرده فرموده‌است: «هنگامی که آیه‌ی حجاب ﴿وَلۡيَضۡرِبۡنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَىٰ جُيُوبِهِنَّ﴾[النور: ۳۱] نازل شد، زنان، اطراف دامن‌هایشان را پاره می‌کردند و بوسیله آن برای خود خمار درست می‌کردند». ابن حجر می‌گوید: «فاختمرن»: یعنی: صورت‌های خود را می‌پوشاندند [۱۳].

۱۰- سیوطی در مورد این آیه می‌گوید: «﴿يُدۡنِينَ عَلَيۡهِنَّ مِن جَلَٰبِيبِهِنَّ﴾[الأحزاب: ۵۹] این آیه حجاب برای تمامی زنان نازل شده و همچنین بر زنان واجب است که سر و صورت خود را از مردان نامحرم بپوشانند» [۱۴].

۱۱- بهوتی حنبلی می‌فرماید: «صورت و دست‌های زنان بالغ عورت است و در خارج از نماز مانند دیگر اعضای بدنش شمرده می‌شود. یعنی همانطور که بقیه بدنش عورت است، دست‌ها و صورت نیز عورت هستند و نباید به آنها نگاه شود».

اگر اطاله کلام نمی‌بود اقوال خیلی از علماء که بر واجب بودن صورت و دست‌ها سخن گفته‌اند را بازگو می‌نمودیم.

خیلی از علمای معاصر اعتقادشان بر این است که صورت و دست‌ها واجب است که پوشانیده شوند مانند این عالمان بزرگوار:

عبدالرحمن سعدی، محمد بن ابراهیم آل‌شیخ، محمد‌امین شنقیطی، بن‌باز، ابوبکر جزایری، ابن عثیمین، عبدالله بن جبرین، صالح فوزان، بکر بن ابوزید، -خدا رحمت کند ایشان را و کسانی که زنده‌اند حفظشان نماید-. و علمای دیگری که تعدادشان زیاد است.

در اینجا سخن علامه ابن‌عثیمین را نقل می‌کنیم که ثابت کرده‌اند که صورت و دسته‌ها واجب است که جلوی نامحرم پوشیده شوند.

ایشان بعد از اینکه وجوب پوشش چهره و دو دست زن را بیان کرد و می‌فرماید: «من تعجب می‌کنم از آن قومی که می‌گویند پاهای زن باید پوشیده شود و جایز است که دست‌های خود را نمایان کنند!! پس کدام یک شایسته‌تر است که پوشیده شوند؟ آیا پوشیدن دو دست اولاتر نیستند؟، چرا که کف دست و انگشتان و ناخن‌های زن از جذابیتی برخوردارند که پاها آن جذابیت را ندارند.

شگفت انگیزتر از آن، سخن افرادی است که می‌گویند: بر زن لازم است که پاهای خود را بپوشاند و جایز است که صورت خود را ظاهر کند!! پس کدام یک از آن دو اولاتر به پوشش هستند؟ آیا معقول است که بگوییم شریعت اسلامی که کاملترین شریعت‌هاست و از طرف خداوند حکیم و خبیر فرود آمده به زن بگوید پاها را بپوشان و بر تو مباح است که صورت خود را ظاهر ونمایان کنی؟! واقعا عجیب است. هرگز، این واقعا تناقضی بزرگ است. چرا که دلبستگی مردان به صورت زنان خیلی بیشتر است تا دلبستگی ایشان به پاهای زنان.

اعتقادم بر این است که انسانی که فتنه را بشناسد و میل مردان را درک کند امکان ندارد که به طور مطلق بگوید: مباح است که صورت زنان نمایان شود و پاها پوشیده شوند و بعد این عمل را به کامل‌ترین و محکم ترین شریعت‌ها نسبت دهد.

و سخن بعضی از علمای متاخرین را دیده‌ام که اتفاق کرده‌اند واجب است که صورت زنان بخاطر خوف فتنه، پوشیده شود. نویسنده نیل الاوطار از ابن رسلان نقل قول کرده‌اند» [۱۵].

و ما علینا إلا البلاغ المبین

پایان ترجمه

۱۴/رمضان/۱۴۳۳هـ ق

۱۳/مرداد/۱۳۹۱

ساعت ۱ بامداد

[۶] احکام القرآن ۳/۳۷۱. [۷] احکام القران ۳/۶۱۶. [۸] کتاب نهایة المحتاج الی شرح المنهاج فی الفقه علی مذهب الشافعی ۶/ ۱۸۷- ۱۸۸. [۹] مدارك التنزيل وحقائق التأويل. [۱۰] التسهیل لعلوم التنزیل ۳/۱۴۴. [۱۱] کتاب اعلام الموقعین ۲/۸۰. [۱۲] نهایة المحتاج. [۱۳] فتح الباری. [۱۴] عون المعبود ۱۱/ ۱۵۸. [۱۵] فتاوی المرأة المسلمة ۱/۴۰۳ - ۴۰۴.