کیفیت انجام مراسم حج:

کل مراسم حج در ﭘنج و یا شش روز به صورت زیر انجام می‌شود:

روز أول: روز أول حج که روز هشتم ذی الحجة و روز (ترویة) نامند حجاج قبل از ظهر إین روز از همان جای سکونت خود در مکه، احرام به حج بسته، و کل کاری را که در احرام به عمره انجام داده، انجام می‌دهند، جز اینکه با صیغۀ «لَبَّيْكَ حَجًّا»به جای «لَبَّيْكَ عُمْرَةً»وارد حج می‌شوند، و تلبیۀ خود را چنانکه در مبحث عمره گذشت تا روز رمی «جمرة عقبة» ادامه می‌دهند، و جهت احتمال بروز مانعی و قطع حج بهتر است که صیغۀ شرطیۀ «مَحِلِّي حَيْثُ حَبَسْتَنِي»به صیغۀ حج خود بیفزایند، ﭘس از احرام به حج روانۀ سر منی شده، و نماز ظهر و عصر، مغرب و عشاﺀ دو رکعت دو رکعت در وقت خود به صورت قصر در آنجا به جای می‌آورند، همچنین نماز صبح روز نهم را هم در منی می‌خوانند.

حجاج اهل مکه همانند سایر حجاج در منی و عرفات و مزدلفة نماز خود را قصر می‌کنند.

روز دوم: روز دومکه روز نهم ذی الحجة است، ﭘس از طلوع آفتاب إین روز، حجاج از منی به طرف سرزمین عرفات حرکت می‌کنند، در راه خود در صورت امکان در جای بنام «نمره» تا قبل زوال خورشید منزل می‌گیرند، ترک اینجا اشکالی ندارد، زیرا که سنت است، ﭘس از میل خورشید به طرف مغرب در محلی بنام «عرنه» که ﭘیش از عرفات است فرود آمده و امام خطبه‌ای را به تناسب زمان و مکان ایراد می‌کند، سپس با یک اذان و دو اقامه نماز ظهر و عصر را دو رکعت دو رکعت در وقت ظهر «جمع تقدیم» می‌خوانند، چنانچه برای حاج اقامه نماز با امام میسر نبود خودش به تنهایی نماز می‌خواند، سپس وارد سرزمین عرفات شده و به سوی «جبل الرحمة» می‌روند، همۀ سرزمین عرفات موقف است هرکجا که به‌ایستند موقف عرفات است، در سرزمین عرفات روی به طرف قبله, دست به دعا و مشغول راز و نیاز و ستایش می‌شوند، بهتر است که با دعاهای وارده از ﭘیامبر و اصحاب دعا نمایند و بهترین دعا «لَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ، وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ»است، تا غروب آفتاب در سرزمین عرفات مانده، ﭘس از غروب آفتاب از آنجا روانـۀ «مزدلفه» شده، به مزدلفه که رسیده، اذان و اقامه مغرب گفته و سه رکعت نماز مغرب و دو رکعت نماز عشاﺀ را به صورت جمع بجای می‌آورند.

روز سوم: روز سوم حج که روز دهم ذی الحجة و روز عید قربان است حجاج بعد از نماز صبح در مزدلفه در صورت امکان به «مشعر الحرام» که کوهی در مزدلفه است رفته، و در آنجا روی به طرف قبله به «اَلْحَمْدُ للِّهِ وَاللَّهُ أَكْبَرُ وَلَا إِلَهَ إِلَّا اللَّهُ، وَحْدَهُ لَا شَرِيكَ لَهُ»و دعا می‌پردازند، هوا که خوب روشن شد قبل از طلوع آفتاب این روز از مزدلفه با وقار و فروتنی و سکونت تلبیه‌گویان به سوی منی جهت رمی ستون بزرگ «جمرة عقبة» حرکت و به «بطن محسر» در منی که رسیده کمی شتابان، راه وسط را که به سوی «جمرة عقبة» می‌رود در پیش گرفته و جهت رمی به «جمرة عقبه» می‌روند.

در این روز حجاج پنج چیز انجام می‌دهند:

۱- رمی ستون بزرگ «جمرة عقبة» که نزدیک به مکه و در منت‌های منی و آخرین ستون است، هفت سنگ ریزه را که کمی از دانۀ نخود درشت‌تر از سرزمین منی چیده و به گونه‌ای که مکه از طرف چﭗ و منی از طرف راست خود قرار داده روی به جمره عقبه نموده و آن را رمی می‌کنند، و با هر پرتابی «اللَّهُ أَكْبَرُ»می‌گویند، در اینجا تلبیۀ حجاج پایان می‌یابد، رمی جمره عقبه حتماً باید بعد از طلوع خورشید روز دهم صورت گیرد، در صورتی که رمی قبل از زوال خورشید مشکل، و مشقت‌بار باشد، جایز است که بعد از زوال و حتی تا پاسی از شب چنانکه در حدیث «الرَّاعِي يَرْمِي بِاللَّيْلِ وَيَرْعَى بِالنَّهَارِ»وارد است رمی نمایند.

۲- سپس حجاج در هر جائی از منی و مکه که بخواهند قربانی می‌کنند، وقت قربانی چهار روز است: روز عید و سه روز بعد از آن، چنانچه حاج قربانی نیافت سه روز در حج و هفت روز پس از بازگشت به محل خود روزه می‌گیرد، هفت نفر هم می‌توانند در یک شتر و یا گاو قربانی شریک شوند.

۳- سپس حاج سرش را می‌تراشد و یا کوتاه می‌کند، برای مرد تراشیدن بهتر است، و زن همۀ موی سرش را جمع، و به اندازه یک سرانگشت کوتاه می‌کند و حق تراشیدن را ندارد، با انجام این سه موردی که گذشت «تحلل اول» حاصل، و همه چیز جز جماع‌نمودن برای حاج حلال می‌شود.

۴- سپس حاج از منی به کعبه برگشته و طواف «إفاضة» را که رکن حج است به همانگونه که در عمره گذشت انجام می‌دهد، و همچنین دو رکعت نماز سنت نزد مقام إبراهیم چنانکه در عمره ذکر شد، بجای می‌آورد.

۵- سپس چنانکه در عمره گذشت سعی می‌کند، چون به صورت متمتع وارد حج شده دو بار سعی می‌کند سعی اول جهت عمره، و سعی دوم جهت حج است، برخلاف قارن و مفرد در صورتیکه بعد از طواف قدوم سعی نموده دیگر سعی بر آنان نیست، در غیر اینصوت حتماً باید سعی نمایند.

با طواف إفاضة وسعی «تحلل آخر» حاصل، پس از این همه چیز بر حاج حلال می‌شود.

این پنج مورد که گذشت بهتر است به ترتیب: اول رمی جمره عقبه: سپس قربانی: سپس تراشیدن و کوتاه‌کردن موی سر: سپس طواف: سپس سعی: انجام گیرد، مراعات ترتیب این موارد شرعا الزامی نیست.

سپس حجاج در همین روز دهم ذی الحجة، بعد از طواف و سعی به منی برگشته و بقیۀ همین روز و سه روزه ایام تشریق جهت رمی جمار سه‌گانه، در منی می‌ماند، در صورت وجود عذر می‌تواند آنجا را ترک نماید و نخوابد.

روز چهارم: روز چهارم که روز یازدهم ذی الحجة است، حجاج بعد از میل آفتاب به طرف مغرب، ستون‌های سه‌گانه، با بیست‌ویک سنگ‌ریزه، هر ستونی با هفت سنگ ریزه، پشت سرهم رمی می‌کنند، و باهر پرتابی «اللَّهُ أَكْبَرُ»می‌گویند، به ترتیب اول جمره اولی که نزدیک به مسجد خیف است رمی نموده، سپس کمی به طرف راست آمده، روی به طرف قبله ایستاده و دست خود را بلند و دعا می‌کنند سپس به سوی ستون وسطی رفته و رمی کرده، کمی به طرف چپ، روی به قبله ایستاده و دست خود را را بلند و دعا می‌کنند، سپس به سوی ستون بزرگ «جمرة عقبة» آمده و رمی نموده و به جایگاه خود برمی‌گردند.

روز پنجم و ششم: روز پنجم و ششم که روز دوازدهم و سیزدهم ذی الحجة است همانند روز یازدهم ستون‌های سه‌گانه را رمی می‌کنند، چنانچه حاج بعد از رمی روز دوازدهم و قبل از غروب آفتاب آن روز از منی خارج و به مکه بازگردد، دیگر رمی بر او نیست، اما اگر آفتاب روز دوازدهم غروب کرد و در منی باقی مانده بود، همانند روز گذشته، روز سیزدهم، هم در منی باقی مانده و ستون‌های سه‌گانه را رمی و به مکه می‌آید، و نماز ظهر را در مکه می‌خواند و از چاه زمزم آب می‌نوشد.

فقهای اسلامی، وکالت در رمی جمار برای فرد ناتوان به علت بیماری و یا کهولت سن وغیره جایز می‌دانند، وکیل اول به جای خود رمی نموده، سپس به جای موکلش، همچنین وکیل می‌تواند هر ستونی اول به جای خود سپس به جای موکلش رمی نموده، سپس به ستون بعدی می‌پردازد، وکیل حتماً باید دانا و متدین باشد، تعیین وکیل به نیت موکل انجام می‌گیرد، همچنین حاج در صورت وجود عذر می‌تواند رمی دو روز را در یک روز جمع، و انجام دهد.

پس از بازگشت حاج از منی به مکه تا هر وقتی که بخواهد می‌تواند در مکه باقی بماند.