ملحق اول
علمای شیعه امامیه دربارۀ نام مادر امامان با هم اختلاف شدیدی دارند. منظور از علمای شیعه در این رابطه فقهاء و علماء علم نسب است. اما من علت این امر عجیب را نمی‌دانم. جدول زیر حاوی موارد مهمّی از این اختلافات است [۱].
نام امام‌ها |
نام مادران آن‌ها که در مراجع شیعه وارد شده است |
|
علی زین‌العابدین بن الحسین بن علی بن ابی‌طالب |
شاه زنان دختر یزدگرد بن کسری، شهربانویه، سلافه، سلامه، غزاله، بره خولیه. |
|
مراجع |
أصول کافی 1/539 باب مولد علی‌بن الحسین، نفس‌المهموم ص 478-479، منتهی الآمال 2/9، سر السلسله العلویه 31. |
|
امام محمد باقر بن علی بن حسین |
فاطمه دختر حسن بن علی بن أبی‌طالب، مادر حسن خوانده می‌شود. |
|
مراجع |
کشف‌الغمه 2/304. |
|
جعفر صادق بن محمد بن علی بن حسین |
فاطمه یا ام فروه دختر قاسم‌بن محمدبن أبی بکر الصدیق و مادرش أسماء بنت عبدالرحمن بن أبی‌بکر الصدیق. بدین دلیل جعفر صادق می‌گفت (صدیق دو بار مرا به دنیا آورد) یعنی از طرف مادر. |
|
مراجع |
سر السلسله العلویه ص 34، منتهی‌الآمال 2/160، کشف‌الغمه 2/319-341. |
|
موسی کاظم بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین |
أم ولد حمیده مغربیه یا حمیده بربریه خوانده میشد و یا گفته‌اند حمیده مصفاه از اشراف عجم، و منقول است که امام صادق گفته است حمیده پاک شده از ناخالصی‌ها مانند: شمش طلا. |
|
مراجع |
منتهی‌الآمال 2/239، کشف الغمه 3/5، عمده‌الطالب ص 156. |
|
علی رضا بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین |
ام ولد که به او گفته میشد تکتم، خیزران مرسیه و یا گفته‌اند: شقراء نوبیه و نام او اروی، و نجمه و سکن و سمانه و ام‌البنین و خیزران صقر است. |
|
المراجع |
سر السلسه العلویه ص 38، کشف‌الغمه 3/52، منتهی‌الآمال 2/334. |
|
محمد جواد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین |
أم ولد نام او خیزران یا سکینه مرسیه، سبیکه، عباس قمی گفته است: «نوبیه از اهل بیت ماریه قبطیه است». |
|
مراجع |
سر السلسله‌العلویه ص 38، کشف‌الغمه 3/128، منتهی‌الآمال 2/419. |
|
علی‌النقی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر صادق |
ام ولد که نامش سمانه مغربی و یا اسم‌های دیگری که در کشف‌الغمه نقل شده‌اند. |
|
مراجع |
کشف‌الغمه 3/159، سر السلسله‌العلویه ص 39. |
|
حسن عسکری بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفرصادق |
أم ولد نوبیه به او گفته میشد ریحانه، و گفته شده سوسن و گفته شده الماجده، و حدیث، و سلیک، والجده. |
|
مراجع |
منتهی الآمال 2/591، سر السلسله العلویه ص 39، کشف‌الغمه 3/188. |
|
مهدی منتظر بن حسن بن علی بن محمد بن علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین |
گفته شده است: اسمش نرگس یا صیقل یا خمط و او ام ولد است. نباتی عاملی در (سر من رای بدار العسکری و نرجس الام بقول الاکثر) می‌گوید: برخی گفته‌اند اسمش حکیمه و برخی دیگر می‌گویند او کنیزی رومی از نسل یکی از حواریان حضرت مسیح به نام شمعون بن حمون بن صفا است، و اسم او ملیکه دختر یشوعا بن قیصر پادشاه روم است. روایات متعددی با سندهای معتبر از بشر بن سلیمان نخاس از فرزندان ابوایوب، نزد ابن بابویه قمی و شیخ‌الطائفه طوسی وجود دارند. همانطور که عباس قمی در منتهی‌الامال (2/555) بیان کرده است. |
|
مراجع |
منتهی‌الآمال 2/559، کشف‌الغمه 3/224، الإرشاد ص 346، حق‌الیقین لشبر ص 222، الصراط‌المستقیم لمستحقی التقدیم 2/217، عمده‌الطالب ص 158. |
|
اگر به مطالب گذشته توجه کنید به نتایج زیر می‌رسید:
۱- در مورد نام مادر امامان اختلاف‌نظر وجود دارد و در اسم مشخصی اتفاق‌نظر وجود ندارد.
۲- تلاش‌های بی‌ثمر و بدون دلیلی برای تأویل و توجیه تعدد این اسم‌ها صورت گرفته است.
۳- اشاراتی قابل‌ملاحظه وجود دارد که مادر امامان از نژاد عجم، رومی نصرانی و یا بربری عربی هستند. مثلاً مادر موسی کاظم حمیدۀ مصفاه از اشراف عجم است، و مادر علی زین‌العابدین شاه زنان دختر یزدگرد پسر کسری پادشاه ایران، و مادر علی النقی سمانه مغربیه، و مادر حسن عسکری، ریحانه نوبیه، و مادر علی‌الرضا شقراء نوبیه است.
و مادر محمدجواد نوبیه از اهل بیت ماریه قبطیه، و مادر مهدی منتظر نهایتاً نسب او به شمعون بن حمون بن الصفا یکی از حواریان عیسی مسیح÷و او دختر قیصر روم است.
آیا این عجیب نیست که مادر امامان یا ام‌الولد یا نوبیه، قبطی، رومی و یا از اشراف‌زادگان عجم هستند.
و تنها مادر عربی آن‌ها فاطمه دختر حسن مادر محمدباقر، یا فاطمه دختر قاسم بن محمد بن ابوبکر صدیق (ام فروه) مادر جعفر صادق است. براستی این جای تأمل است.
[۱]. شیخ عباس قمی در توضیح نام‌های مادر علی زین‌العابدین می‌گوید: «شاه زنان دختر یزدگرد بن کسری که علی او را شهربانو نام نهاد، ولی اسم اصلی او سلافه یا سلامه بود، و نام مادر پسر حسین عزاله یا بره بود که از علی زین‌العابدین نگهداری می‌کرد لذا او را مادرش می‌خواند ...». چه انسان عاقلی این توضیح و توجیه را که مادر داغ‌دیده را به خنده می‌اندازد و عروس را می‌گریاند، می‌پذیرد.