بار الها از رمضان محروممان مگردان!...
بار الها از رمضان محروممان مگردان!...
د/ نور محمد امرا
پس از مسیری طولانی از جذر و مد در میان گردباد سراسیمه زندگی پر سر و صدا، و ستیز در پی بقا و یا کسب زرق و برق و کمالیات بدور از سیمای سترگ توحید در دلهای پریشان انسانهای آلوده به گناه، رمضان با شعارهای روشن و گویای خود از راه میرسد.
- «من صام رمضان إيمانا ً واحتساباً غفر له ما تقدم من ذنبه» ( متفق علیه)
«هر کس رمضان را بر مبنای ایمان و با شعور و احساس دائم به مراقبت الهی روزه گرفت گناهان پیشین او بخشوده خواهند شد».
- «من قام رمضان إيماناً واحتساباً غُفر له ما تقدم من ذنبه». (متفق علیه)
«هر کس رمضان را با ایمانی راسخ و احساس به مراقبت همیشگی پروردگارش به نماز و عبادت ایستاد گناهان او بخشوده میشوند».
- «مَن قام ليلة القدر إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه». (متفق علیه)
«هر کس شب قدر را با ایمانی راستین و شعور به مراقبت الله به عبادت زنده نگه داشت گناهانی که از او سرزده آمرزیده میگردند».
شرط پذیرفته شدن تمام عبادتها و نیایشها و روزهها در وهله اول ایمان است. ایمانی که مراقبت الهی را در بر دارد.
ایمانی که قلب تپنده مؤمن را توان زندان کردن آن نیست، تنها پژواک تقوای آن در قلب میماند و حرکت وجودیش در حرکات و واکنشهای مؤمن تجلی میکند.
در امالی بن بشران از رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) آورده شده "لَيْسَ الإِيمَانُ بِالتَّمَنِّي، وَلا بِالتَّحَلِّي، لَكِنْ مَا وَقَرَ فِي الْقَلْبِ ، وَصَدَّقَهُ الْفِعْلُ ...".
«ایمان آرزو و شعار ویا شکل و قیافه نیست، ایمان چیزی است که از اعماق قلب پذیرفته میشود و فعالیت‌های فرد آنرا تأیید میکند».
با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان شایسته است به چند نقطه توجه داشته باشیم:
1) ماه رمضان ایستگاه پر فروغ سال است که پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) از دو ماه پیش از آن، از خداوند طول عمر و آمادگی برای دریافت رمضان را درخواست می‌کردند: "اللهم بارك لنا في رجب وشعبان وبلغنا رمضان". (به روایت البزار،و الطبراني في الأوسط (3939)). «بارالها در ماه رجب و شعبان ما برکت ده، و ما را زنده نگه دار تا رمضان را دریابیم».
چه بسا افرادی که رمضان سال پیش را در کنار ما بودند والآن از این جهان فانی رخت بربستهاند. و چه زیادند آنهایی که طوفان مشقت بار سفرهای طولانی و خارهای تیز فرسودگی عمر، و یا بیماریهای جان سوز آنها را از نعمت پربار روزه بازداشته است. و با اشکهای حسرت و چشمهای امید به روزهداران سعادتمند مینگرند. و ما را خداوند مهربان با نعمت روزه نوازیده، پس شکر گویم مر خدای را که شکر نعمت نعمتت افزون کند.
«وَإِذْ تَأَذَّنَ رَبُّكُمْ لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ وَلَئِن كَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٌ »﴿ابراهيم: ٧﴾ «و وقتی که خدا اعلام فرمود که شما بندگان اگر شکر نعمت به جای آرید بر نعمت شما می‌افزایم و اگر کفران کنید عذاب من بسیار سخت است».
2) با عهد و پیمان صادقانه با خدایمان و نیت جازم و تصمیم قوی خود را برای ماهی پر از سرشت نیکو و گفتار شایسته و کردار خوب آماده گردانیم. نشاید ناقوس مرگ ما را در میان راه غافل گیر کند، و از اجر و پاداش ادامه مسیر محروم گردیم. با نیت خود میتوانیم اجر و پاداش کامل ماه مبارک را برچینیم ولو اینکه ماهمان به پایان نرسد.
3) نصیحت گهربار رسول هدایت و پیام آور رستگاری را گوشواره گوشها و توتیای چشمانمان گردانیم.
- «إِذَا كَانَ يَوْمُ صَوْمِ أَحَدِكُمْ فَلا يَرْفُثْ، وَلا يَسْخَبْ، فَإِنْ سَابَّهُ أَحَدٌ أَوْ شَاتَمَهُ أَوْ قَاتَلَهُ فَلْيَقُلْ: إِنِّي امْرُؤٌ صَائِمٌ» (به روایت امام بخاری) «اگر روز روزه کسی از شما بود، از حرکتها و حرفهای زشت و ناسزاگویی دوری جوید، و اگر کسی او را زیر باران دشنام و ناسزا گرفت، بگوید: من روزه دارم».
4) فرصت طلائی بازگشت و توبه به خداوند است.
در رمضان که سدهای سترگ آلایش ایمانی وسوسههای شیطانهای بشری را کم رنگ میکند و شیطانهای جنی غل و زنجیر زده میشوند اگر کسی توبه نکند پس کی توبه خواهد کرد؟!
خداوند بخشاینده و مهربان است بر تمامی انسانهای گناهکار.
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) از پروردگار عالمیان چنین آورده است:
- «يا ابن آدم! لو بلغت ذنوبك عنان السماء ثم استغفرتني غفرت لك ولا أبالي» (به روایت ترمذی، آلبانی حدیث را صحیح شمرده است). «ای بنی آدم اگر گناهانت تا سقف آسمان بالا روند سپس از من آمرزش بخواهی همه آنچه از سر تو سرزده را میبخشم».
5) ازمهمترین چیزهایی که قبل از رمضان باید بدانها اهمیت دهیم؛ آموزش احکام رمضان، روزه و آداب و شروط، و واجبات و سنن آن و هر آنچه از احکام فقهی که به روزه و رمضان ارتباط دارد است.
- «من يرد الله به خيرا يفقهه في الدين» ( به روایت الترمذی، وآنرا حسن صحیح برشمرده)
«هر کسی که خداوند خیری برای او بخواهد او را در دین فقیه میگرداند».
6) خانوادهمان را رمضانی گردانیم.
محبت زن و فرزند با فطرت انسانی سرشته شده است.
«زُيِّنَ لِلنَّاسِ حُبُّ الشَّهَوَاتِ مِنَ النِّسَاءِ وَالْبَنِينَ...» (آل عمران/14)
{برای انسان، محبّت شهوات (و دلبستگی به امور مادی) جلوه داده شده است، از قبیل: عشق به زنان و فرزندان ...}
فرزندان و خانواده خود را با مفاهیمی چون نماز جماعت، تراویح، تربیت بر روزه، آموزش رحمت و فروتنی و تواضع، نشست با بینوایان، وقت شناسی، مشارکت در درسهای رمضانی، تشویق کنیم. و در این راستا حلم و بردباری وصبر به نمایش گذاریم:
خداوند منان میفرمایند: «وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَىٰ»﴿طه: ١٣٢﴾
{خانواده‌ی خود را به گزاردن نماز دستور بده (چرا که نماز مایه‌ی یاد خدا و پاکی و صفای دل و تقویت روح است) و خود نیز بر اقامه‌ی آن ثابت و ماندگار باش. ما از تو روزی نمی‌خواهیم، بلکه ما به تو روزی می‌دهیم. سرانجام (نیک و ستوده) از آن (اهل تقوا و) پرهیزگاری است. }
و میفرمایند: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَارًا وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلَائِكَةٌ غِلَاظٌ شِدَادٌ لَّا يَعْصُونَ اللَّـهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ» ﴿التحريم: ٦﴾
{ای مؤمنان! خود و خانواده خویش را از آتش دوزخی بر کنار دارید که افروزینه‌ی آن انسانها و سنگها است. فرشتگانی بر آن گمارده شده‌اند که خشن و سختگیر، و زورمند و توانا هستند. از خدا در آنچه بدیشان دستور داده است نافرمانی نمی‌کنند، و همان چیزی را انجام می‌دهند که بدان مأمور شده‌اند.}
و از این فرصت طلایی برای آشتی وبرقراری روابط حسنه با خویشان خود استفاده کنیم.
رسول هدایت و رستگاری میفرمایند: «إِنَّ اللَّهَ تَعَالَى خَلَقَ الْخَلْقَ، حَتَّى إِذَا فَرَغَ مِنْهُمْ قَامَتِ الرَّحِمُ فَأَخَذَتْ بِحَقْوِ الرَّحْمَنِ، فَقَالَ: مَهْ، فَقَالَتْ: هَذَا مَكَانُ الْعَائِذِ مِنَ الْقَطِيعَةِ؟ قَالَ : نَعَمْ، أَمَا تَرْضَيْنَ أَنْ أَصِلَ مَنْ وَصَلَكِ، وَأَقْطَعَ مَنْ قَطَعَكِ؟ قَالَتْ : بَلَى، قَالَ : فَذَاكَ لَكِ، ثُمَّ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: اقْرَءُوا إِنْ شِئْتُمْ: (فَهَلْ عَسَيْتُمْ إِن تَوَلَّيْتُمْ أَن تُفْسِدُوا فِي الْأَرْضِ وَتُقَطِّعُوا أَرْحَامَكُمْ ﴿٢٢﴾ أُولَـٰئِكَ الَّذِينَ لَعَنَهُمُ اللَّـهُ فَأَصَمَّهُمْ وَأَعْمَىٰ أَبْصَارَهُمْ ﴿٢٣﴾ أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا ﴿٢٤﴾)(سوره محمد) » ( به روایت امام بیهقی در شعب الإیمان)
{خداوند خلایق را آفرید، چون آفریدگان آفریده شدند، رحم برخواست و عرض کرد: من از قطع روابط خویشاوندی به تو پناه میجویم. خداوند شکایتش را پذیرفته عرض نمود: آیا راضی میشوی من رابطهام را با کسی که به تو رسیدگی کرد برقرار کنم، و با کسی که صله رحمش را قطع کرد رابطهام را قطع کنم. رحم گفت: بلی. پروردگار فرمودند: این وعده من با توست.
سپس پیامبر اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: اگر خواستید در این آیه بیندیشید:
(آیا اگر (از قرآن و برنامه‌ی اسلام) روی‌گردان شوید، جز این انتظار دارید که در زمین فساد کنید و پیوند خویشاوندی میان خویش را بگسلید؟ ( ۲۲) آنان کسانیند که خداوند ایشان را نفرین و از رحمت خویش بدور داشته است، لذا گوشهایشان را (از شنیدن حق) کر، و چشمانشان را (از دیدن راه هدایت و سعادت) کور کرده است. (۲۳) آیا درباره‌ی قرآن نمی‌اندیشند (و مطالب و نکات آن را بررسی و وارسی نمی‌کنند؟) یا این که بر دلهائی قفلهای ویژه‌ای زده‌اند؟)}
7) به شیوه رسول الله (صلی الله علیه وسلم) نماز و تهجد برپا داریم.
آن حضرت (صلی الله علیه وسلم) میفرمودند: «عليكم بقيام الليل، فإنه دأب الصالحين قبلكم، وقربة إلى الله تعالى، ومنهاة عن الإثم، وتكفير للسيئات» (به روایت امام ترمذی وامام احمد و تصحیح آلبانی)
شبها را با نماز زنده دارید، چرا که این شیوه نیکان و صالحان پیش از شما بوده است، و شما را نزد پروردگارتان عزیز میگرداند، و از گناهان باز میدارد، و لغزشهایتان را جبران میکند.
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) در هنگام نماز بر هر آیه قرآن کریم لختی درنگ میفرمودند؛ اگر آیهای که مؤمن را بیم میداد تلاوت می‌کردند از خشم خداوندی به رحمت الهی پناه میبردند، و اگر آیهای که در آن ذکری از نعمتهای الهی میرفت تلاوت می‌کردند از پروردگار منان آن نعمتها را درخواست مینمودند.
نماز شب در رمضان و تلاوت آیات ملکوتی کلام رحمان در آن، بیدرنگ شب ما را با شب نزول قرآن که شبی مبارک از شبهای ماه نور بود پیوند میدهد:
فرموده حق تعالی است: «إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ» ﴿القدر: ١﴾
{ما قرآن را در شب با ارزش «لیلةالقدر» فرو فرستاده‌ایم}
« إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةٍ مُّبَارَكَةٍ … »﴿الدخان: ٣﴾
{ما قرآن را در شب پرخیر و برکتی فرو فرستاده‌ایم…}
8) شب قدر را از دست ندهیم
لیلة القدر شب نزول قرآن، شبی که بر هزاران ماه برتری دارد، شب نزول فرشتگان، شب سلامتی و نجات از عذاب الهی، شبی که خداوند در ذکر وصفش سورهای کامل در قرآن کریم اختصاص داده است"
«إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ ﴿١﴾ وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ ﴿ ٢﴾ لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ ﴿٣﴾ تَنَزَّلُ الْمَلَائِكَةُ وَالرُّوحُ فِيهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن كُلِّ أَمْرٍ ﴿٤﴾ سَلَامٌ هِيَ حَتَّىٰ مَطْلَعِ الْفَجْرِ ﴿ ٥﴾»
{ما قرآن را در شب با ارزش «لیلةالقدر» فرو فرستاده‌ایم)۱(تو چه می‌دانی شب قدر کدام است (و چه اندازه عظیم است؟)(۲( شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است) ۳(فرشتگان و جبرئیل در آن شب با اجازه‌ی پروردگارشان، پیاپی (به کره‌ی زمین و به سوی پرستشگران و عبادت کنندگان شب زنده‌دار) می‌آیند برای هرگونه کاری (که بدان یزدان سبحان دستور داده باشد) (۴( آن شب، شب سلامت و رحمت (و درود فرشتگان بر مؤمنان شب زنده‌دار) است تا طلوع صبح)۵)}
مادر مؤمنان عایشه صدیقه میفرمودند: در دهه آخر رمضان در پی یافتن شب قدر باشید.
- و رسول الله (صلی الله علیه وسلم) میفرمودند: ««مَن قام ليلة القدر إيمانًا واحتسابًا، غُفر له ما تقدَّم من ذنبه»(متفق علیه)
هر کس شب قدر را با پشتوانه ایمان و شعور مداوم بر مراقبت الهی زنده نگه داشت گناهانی که از او سر زده شده است بخشیده خواهند شد.
9) رمضان ماه دعا و نیاش است.
پروردگار یکتا به پیامبرش میفرمایند: «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُوا لِي وَلْيُؤْمِنُوا بِي لَعَلَّهُمْ يَرْشُدُونَ» ﴿البقرة: ١٨٦﴾
{و هنگامی که بندگانم از تو درباره‌ی من بپرسند (که من نزدیکم یا دور. بگو:) من نزدیکم و دعای دعاکننده را هنگامی که مرا بخواند، پاسخ می‌گویم (و نیاز او را برآورده می‌سازم). پس آنان هم دعوت مرا (با ایمان و عباداتی همچون نماز و روزه و زکات) بپذیرند و به من ایمان بیاورند تا آنان راه یابند (و با نور ایمان به مقصد برسند)}
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) میفرمودند: «إِنَّ لِلصَّائِمِ عِنْدَ فِطْرِهِ لَدَعْوَةً مَا تُرَدُّ»( ابن ماجه)
«روزه دار را در هنگام افطارش دعایی است مستجاب درگاه الهی..»
وقتهایی است که دعا در آن از لذت خاصی برخوردار است و درصد استجابت آن بسیار بالاست، از آن جمله است:
أ) دعا در دل شب:
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) میفرمایند: « إِنَّ فِي اللَّيْلِ لَسَاعَةً لا يُوَافِقُهَا رَجُلٌ مُسْلِمٌ يَسْأَلُ اللَّهَ عَزَّ وَجَلَّ فِيهَا خَيْرًا مِنْ أَمْرِ الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ إِلا أَعْطَاهُ ، وَذَلِكَ كُلَّ لَيْلَةٍ» ( به روایت مسلم)
در هر لحظهای است که هر فرد مسلمانی در آن ساعت از خداوند متعال خیری از دنیا یا آخرت را درخواست کند خداوند بدو ارزانی میدارد.
ب) وقت سحر:
پروردگار منان افرادی که در ساعات سحر در لذت نیایش بسر میبردند را ستوده است: «الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ وَالْمُنفِقِينَ وَالْمُسْتَغْفِرِينَ بِالْأَسْحَارِ» ﴿آل عمران: ١٧﴾.
{و همان کسانی که (در راه طاعت و عبادت، و دوری از گناه و معصیت، و تحمّل مشقّات و ناملایمات) بردبار، و (در نیّت و کردار و گفتار) درستکار، و (با خشوع و خضوع بر طاعت و عبادت) مداوم و ماندگار، و (از آنچه می‌توانند و بدان دسترسی دارند) بخشاینده، و در سحرگاهان آمرزش خواهند}
«وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ» ﴿الذاريات: ١٨﴾
{و در سحرگاهان درخواست آمرزش می‌کردند.}
ت) شبهای رمضان:
از فرموده رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) است که؛ «إِنَّ لِلَّهِ عُتَقَاءَ في كُلِّ يَوْمٍ وَلَيْلَةٍ، لِكُلِّ عَبْدٍ مِنْهُمْ دَعْوَةٌ مُسْتَجَابَةٌ» (حدیث صحیح به روایت امام احمد)
«در هر روز و هر شب خداوند افرادی را از آتش سوزان جهنم رهایی میبخشد، و هر یک از آنها را دعایی است مستجاب».
ث) در سجده:
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) در وصف سجده فرمودهاند: «أقرب ما يكون العبد من ربه وهو ساجد، فأكثروا الدعاء». (به روایت امام مسلم، احمد، نسائی، ابوداود)
«نزدیکترین حالتی که بنده به پروردگارش نزدیک میشود هنگامی است که او در سجده است. در این حالت بسیار دعا کنید».
ج) بین اذان و برپایی نماز
از فرمودههای گهربار پیک رسالت است:«الدعاء لا يرد بين الأذان والإقامة فادعوا» (صحیح ابن خزیمه)
دعا در بین اذان و اقامت نماز رد نمیشود پس دعا کنید.
ح) در روزهای جمعه:
از فرامین رسول الله است: «في يوم الجمعة ساعة لا يوافقها مسلم وهو قائم يصلي يسأل الله خيرًا إلا أعطاه» (متفق علیه) «در روز جمعه ساعتی است که هیچ بنده مؤمن در حال نماز در آن لحظه از خداوند خیری درخواست نمیکند مگر اینکه خداوند آنرا بدو میبخشد».
اما باید یادمان نرود دعای فردی که ثروتش از حرام، و غذایش از حرام، و پوشاکش نیز حرام باشد پذیرفته نخواهد شد، و همچنین کسی که بر قطع صله رحم، و یا دل پر از شوق گناه دست به دعا بلند میکند.
و در کمال تواضع و فروتنی "عمر" گونه رفتار کنیم که میفرمودند: درد من درد قبولیت دعا نیست، آنچه مرا بخود مشغول داشته دعا کردن است.
10) خود را بر جود و سخاوت تربیت کنیم.
رسول اکرم (صلی الله علیه وسلم) فرمودند: «أفضل الصدقة صدقة في رمضان». ( به روایت ترمذی)
بهترین صدقه؛ صدقه در ماه رمضان است.
ومیفرمودند: «من فطَّر صائماً، كان له مثلُ أجره، غير أنه لا ينقص من أجر الصائم شيئاً» (حسن صحیح به روایت ترمذی)
کسی که روزه داری را افطاری دهد، او راست اجر و پاداشی برابر با اجر و پاداش آن روزه دار بدون اینکه از پاداش روزه دار چیزی کاسته شود.
11) رمضان ماه برداشت اجر و پاداش است.
پیام آور توحید در حدیثی قدسی از پرودگار عالم میفرمایند: «كُلُّ عملِ ابنِ آدمَ لَهُ يُضَاعفُ الحَسَنَة بعَشرِ أمثالِها إلى سَبْعِمائِة ضِعْفٍ، قَالَ الله تعالى إِلاَّ الصَومَ فإِنه لِي وأَنَا أجْزي به يَدَعُ شهْوَتَه وطعامه من أجْلِي.» ( به روایت امام مسلم)
انسان در مقابل تمام کارهایش اجر و پاداش دریافت میکند؛ در مقابل هر خوبی ده تا پاداش تا هفتصد برابر. خداوند متعال فرمودند: مگر روزه که از آن من است، و من پاداش آنرا میدهم. چرا که روزه دار شهوت و خورد و نوشش را از بهر رضایت من ترک گفته است.
و در روایت متفق علیه : «...والَّذِي نَفْسُ محمدٍ بِيَدهِ لخَلُوفُ فمِ الصَّائم أطيبُ عند الله مِن ريح المسك، لِلصائمِ فَرْحَتَانِ يَفْرَحُهما؛ إِذَا أفْطَرَ فرحَ بِفطْرهِ، وإِذَا لَقِي ربَّه فرح بصومِهِ»
قسم بدانکه جان محمد در اختیار اوست؛ بوی دهان روزه دار نزد خداوند از عطر مسک باصفاتر است. روزه دار را دو شادی است برای شادمانی؛ چون افطار کند به فطرش شاد شود. و روزی که پروردگارش را ملاقات کند به روزهاش شادمان میگردد.
12) روزه خود را روزه بهترینان کنیم.
اهل علم و معرفت روزه را به سه دسته تقسیم میکنند:
1- روزه عوام: بازداشتن خود از خورد و نوش و شهوت.
2- روزه خواص: در کنار دوری از خورد و نوش و شهوت، تمام اعضای جسم نیز لب به روزه برمیبندند؛ گوش و چشم و دهان و بینی، دست و پا و ابرو و ... همه از کردار زشت و گفتار بد و هرگونه انحراف و لغزشی روزه میشوند.
حضرت جابر (رضی الله عنه) از شاگردان مکتب رسالت میفرمایند؛ اگر روزه گرفتی، شنوایی و بینائیت نیز روزه گیرند، و سیمای با وقار و آرامی بخود گیر. و اجازه نده روزی که روزهای با سایر روزهایت همسنگ شود.
3- روزه ویژگان ( خواص خاصان)
این روزه در کنار آنچه روزه عامه مردم و روزه خواص بود روزه قلب و حواس را نیز دربر میگیرد. روزهای که در آن قلب و دل، از هر آنچه غیر خداست و انسان را از خداوند باز میدارد پاک میشوند.
ماه رمضان فرصتی است طلایی تا لذت این شیوه روزه را بخود بچشانیم...
***
جهت مطالعۀ کتاب های سایت عقیده با موضوع روزه و رمضان، بر روی لینک های زیر کلیک کنید:
