مهمترین مبادی اسلام

۱- مبدأ توحید: مردم را بر اساس پرستش و عبادت معبودی واحد جمع می‌کند و بر همین مبنا به دعوت اهل کتاب می‌پردازد: ﴿قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ كَلِمَةٖ سَوَآءِۢ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمۡ أَلَّا نَعۡبُدَ إِلَّا ٱللَّهَ﴾[آل‌عمران: ۶۴]. «بگو ای اهل کتاب: به‌سوی کلمه‌ای که همه به آن اعتقاد داریم بیایید و آن اینست که جز الله را عبادت نکنیم».

۲- بدون هیچ واسطه‌ای رابطه مستقیم بین خالق و مخلوق ایجاد می‌کند. چنانچه الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡ﴾[غافر: ۶۰]. «از من بخواهید تا اجابت نمایم». و در جای دیگر می‌فرماید: ﴿فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِ﴾[البقرة: ۱۸۶]. «همانا من نزدیکم و دعای درخواست کنندگان را آن هنگام که مرا می‌خوانند اجبت می‌نمایم».

۳- عقل را مخاطب قرار می‌دهد. عقل مسئول تکالیف انسان است، خصوصاً در آنچه به امور دنیا و شناخت پروردگار مربوط می‌باشد. چنانکه می‌فرماید: ﴿فَٱعۡتَبِرُواْ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَبۡصَٰرِ﴾[الحشر: ۲]. «ای اهل بصیرت عبرت گیرید». و می‌فرماید: ﴿أَفَلَا تَعۡقِلُونَ﴾«آیا نمی‌اندیشید؟». از رسول اللهجروایت است که فرمود: «إنما يرتفع العباد في الدرجات عند ربهم على قدر عقولهم». «به درستی که عقل‌های بندگان باعث بالا رفتن درجات نزدیکی به الله می‌شود».

۴- احاطه شدن عقیده به اخلاق فاضله: الله تعالی می‌فرماید: ﴿وَعِبَادُ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلَّذِينَ يَمۡشُونَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ هَوۡنٗا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ ٱلۡجَٰهِلُونَ قَالُواْ سَلَٰمٗا ٦٣﴾[الفرقان: ۶۳]. «بندگان رحمان با آرامش و تواضع بر زمین راه می‌روند هنگامی که جاهلان آنان را مورد خطاب قرار می‌دهند، می‌گویند: سلام».

۵- در تشریع اسلامی دین و دنیا با هم برابرند. احکام اسلام به هر دو مربوط است و به‌سوی هر دو دعوت می‌کند و این فرموده قرآن مصداق آن است: ﴿وَٱبۡتَغِ فِيمَآ ءَاتَىٰكَ ٱللَّهُ ٱلدَّارَ ٱلۡأٓخِرَةَۖ وَلَا تَنسَ نَصِيبَكَ مِنَ ٱلدُّنۡيَا﴾[القصص: ۷۷]. «در آنچه خداوند به تو داده‌است آخرت را در نظر داشته باش اما بهره خویش را از دنیا فراموش مکن».

۶- مساوات و عدالت در بین همه مردم: خداوند می‌فرماید: ﴿إِنَّا خَلَقۡنَٰكُم مِّن ذَكَرٖ وَأُنثَىٰ وَجَعَلۡنَٰكُمۡ شُعُوبٗا وَقَبَآئِلَ لِتَعَارَفُوٓاْۚ إِنَّ أَكۡرَمَكُمۡ عِندَ ٱللَّهِ أَتۡقَىٰكُمۡ﴾[الحجرات: ۱۳]. «ای مردم ما شما انسان‌ها را از زن و مردی خلق کردیم و شما را در قالب گروهها و شعبه‌ها قرار دادیم تا همدیگر را باز شناسید به راستی که گرامی‌ترین شما نزد خداوند پرهیزگارترین شماست. به حقیقت که الله تعالی بسیار دانا و آگاه است». و رسول اللهجخطاب به دخترش می‌فرماید: «اعملي يا فاطمة! فإني لا أغني عنك من الله شيئاً». «ای فاطمه از مال من هرچه می‌خواهی درخواست کن اما تو را از خدا بی نیاز نمی‌کنم».

۷- امر به معروف و نهی از منکر. و به طور قطع قانونی است برای تمام جوانب اصلاح بکار می‌رود.

۸- شورا یکی از مبادی اسلام است. چنانکه قرآن می‌فرماید: ﴿وَشَاوِرۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِ﴾[آل‌عمران: ۱۵۹]. «و در امور با آنها مشورت کن».

۹- عفو و گذشت: به عنوان یک اصل مهم در زندگی جمعی از آن یاد می‌شود و از آن به زندگی مسالمت‌آمیز تعبیر می‌نمایند.

۱۰- آزادی در فکر و اندیشه: الله تعالی می‌فرماید: ﴿لَآ إِكۡرَاهَ فِي ٱلدِّينِ﴾[البقرة: ۲۵۶]. «در دین هیچ اجباری نیست».

۱۱- همکاری‌های اجتماعی: در همین رابطه خداوند زکات را به عنوان حق فقیر بر مال ثروتمند قرار داده‌است و این امر به معنی تفضیل و برتری ثروتمندان بر فقرا و مستمندان نیست. این مبادی ما را به عظمت تشریع اسلام و قدرت ارکان آن راهنمایی می‌کند و نشان می‌دهد که قوانین اسلام در هر زمان و مکانی در بین گروه‌ها و ملیت‌ها صلاحیت کافی برای سعادت بشر را دارد و این اصل ما را رهنمون می‌کند که هرگاه امت اسلامی در تمام شئونات زندگی پذیرای قانون اسلام باشد عظمت و بزرگی و ترقی را نصیب خود نموده است. و امت اسلامی هنگامی ضعیف شد که از شریعت اسلامی منحرف و راه جمود و تقلید را پیش گرفته و در صدد وضع قوانین متناسب با آرزوها و شهوات خویش برآمده‌اند و همین مسائل باعث شد آنها از قوانین وضعی و قراردادی بشر سود جویند با این فرض که فقه اسلامی توانای همراهی و هماهنگی با تحولات زمان و پیشرفتی که تمدن جدید مقتضی آن است را ندارد، حال آنکه قانونگذاری اسلامی در صدد حل ریشه‌ای برای بسیاری از جرم‌ها و جنایاتی که انتشار یافته برآمده و حدود را مقرر داشته است که موجب اتمام آنها در صورت اجر است، که می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: