الف- حقوق عام
حقوق عام موارد زیر را در بردارد:
۱- سلام‌کردن. ۲- جواب‌دادن سلام. ۳- عیادت از بیماران. ۴- مشایعت جنازه‌ها. ۵- پذیرفتن دعوت [۱۰]. ۶- گفتن یرحمکم الله به عطسه‌کننده. ۷- اگر برادری نسبت به انجام‌دادن کاری قسم خورد، قسم او را (حرف او را) زمین نیندازد. ۸- یار و مددکار مظلومین باشد. ۹- اهتمام ورزیدن به (منصوح له). ۱۰- دلداری‌دادن به مصیبت‌زده. ۱۱- یاری‌کردن به درمانده. ۱۲- چشم‌پوشی از عیوب دیگران. ۱۳- دوری از آزار و اذیت دیگران، یعنی دوری از حسد، کینه، ستم، تحقیر.
علاوه بر موارد فوق باید دیگر حقوق برادری لازم و اصول اجتماعی ضروری مراعات گردد.
آنچه ذکر گردید به استناد احادیث زیر است:
* مسلم از ابوهریره سنقل کرده است که حضرت پیامبر جفرموده است: «حَقُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ سِتٌّ: إِذَا لَقِيتَهُ فَسَلِّمْ عَلَيْهِ، وَإِذَا دَعَاكَ فَأَجِبْهُ، وَإِذَا اسْتَنْصَحَكَ فَانْصَحْ لَهُ، وَإِذَا عَطَسَ فَحَمِدَ اللهَ فَسَمِّتْهُ، وَإِذَا مَرِضَ فَعُدْهُ وَإِذَا مَاتَ فَاتَّبِعْهُ». «حق (فرد) مسلمان بر مسلمان (دیگر) شش (حق) است: آنگاه که به او برخورد کند به او سلام نماید، آنگاه که او را دعوت نماید دعوتش را بپدیرد، آنگاه که از او درخواست نصیحت (و راهنمایی) کند از او دریغ ننماید، و آنگاه که عطسه کند و حمد خدا (بر آن) کند، برای او طلب رحمت کند، آنگاه که بیمار شود به عیادتش برود و آنگاه که بمیرد او را مشایعه کند».
و شیخین از براء بن عازبسآورده‌اند که گفت: «أَمَرَنَا رَسُولُ اللهِجبِسَبْعٍ، وَنَهَانَا عَنْ سَبْعٍ: أَمَرَنَا بِعِيَادَةِ الْمَرِيضِ، وَاتِّبَاعِ الْجَنَازَةِ، وَتَشْمِيتِ الْعَاطِسِ، وَإِبْرَارِ الْقَسَمِ، وَنَصْرِ الْمَظْلُومِ، وَإِفْشَاءِ السَّلَامِ». «پیامبر ما را به (انجام‌دادن) هفت (امر) دستور داد و ما را از هفت (امر دیگر) برحذر داشت: به ما عیادت از بیمار، مشایعت جنازه، دعا برای عطسه‌کننده، نشکستن سوگند قسم‌خورده، یاری‌دادن به ستم دیده، و سلام‌کردن...».
* و «مسلم» از ابوهریره سروایت کرده است که حضرت پیامبر جفرموده است: «مَنْ نَفَّسَ عَنْ مُؤْمِنٍ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ الدُّنْيَا، نَفَّسَ اللهُ عَنْهُ كُرْبَةً مِنْ كُرَبِ يَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَمَنْ يَسَّرَ عَلَى مُعْسِرٍ، يَسَّرَ اللهُ عَلَيْهِ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ، وَمَنْ سَتَرَ مُسْلِمًا، سَتَرَهُ اللهُ فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ، وَاللهُ فِي عَوْنِ الْعَبْدِ مَا دَاّمَ الْعَبْدُ فِي عَوْنِ أَخِيهِ». «هرکس (فرد) مؤمن را دلداری دهد و غم او را رفع می‌نماید، و هرکس به درمانده‌ای یاری کند و گره‌کارش را باز نماید خداوند در دنیا و آخرت کارش را آسان می‌کند و هرکس (عیب فرد) مسلمانی را بپوشاند خداوند در دنیا و آخرت (عیب) او را می‌پوشاند و خداوند بندۀ خود را یاری می‌کند تا زمانی که او برادر خود را یاری نماید».
* «بخاری» از ابوهریره سروایت نموده است که حضرت پیامبر جفرموده است: «إِيَّاكُمْ والظَّنَّ، فإن الظَّنَّ أكْذَبُ الْحَدِيْثِ، وَلاَ تَحَسَّسُوا، وَلاَ تَجَسَّسُوا وَلاَ تَنَافَسُوا وَلاَ تَحَاسَدُوا، وَلاَ تَباغَضُوا، وَلاَ تَدَابَرُوا، وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَاناً كَمَا أَمَرَكُمْ. الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ، لاَ يَظلِمُهُ، وَلاَ يَخْذُلُهُ وَلاَ يَحْقِرُهُ، التَّقْوَى هَهُنَا، التَّقْوَى هَهُنَا» وَيُشِيْرُ إِلَى صَدْرِهِ «بِحَسْبِ امْرِيءٍ مِنَ الشَّرِّ أَنْ يَحْقِرَ أَخَاهُ الْمُسْلِمَ، كُلُّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ حَرَامٌ: دَمُهُ، وَعِرْضُهُ، وَمَالُهُ». [لفظ این حدیث را امام احمد در مسند خود روایت کرده‌است]. «از گمان (بد) بپرهیزید! زیرا گمان، دروغ‌ترین سخن است، و عیوب و مسایل پوشیده‌ی دیگران را دنبال نکنید و جاسوسی و تجسس ننمایید و با دیگران رقابت نکنید و نسبت به همدیگر حسد نورزید و کینه نداشته باشید، و از همدیگر نبُرید و به هم پشت ننمایید، و ای بندگان خدا! برادران هم باشید چنان که خدا به شما فرمان داده است. مسلمان برادر مسلمان است، و بر او ظلم نمی‌کند و (در هنگام مقابله با دشمن) ترک یاری اش نکرده و توهینش نمی‌نماید، تقوا این‌جاست! تقوا این‌جاست! و به سینه‌ی خود اشاره نمود، برای شخص مسلمان همین اندازه از شر و بدی کافی است که برادر مسلمان خود را تحقیر کند؛ تمام حقوق یک فرد مسلمان بر مسلمان دیگر حرام است: خونش، آبرویش و مالش».
[۱۰] مانند دعوت به مناسبات شادی بخشی و یا صرف غذای عروسی.