منزلت سنت در اسلام

سنت وحی است

پیغام خداوند بسوی پیامبرانش، از راه‌های پوشیده وحی می‌گویند. و آنچه که خداوند به پیامبرانش ابلاغ می‌کند، به یکی از سه طریقه زیر می‌باشد که در یک آیه آنها را چنین بیان فرموده است: ﴿وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ ٱللَّهُ إِلَّا وَحۡيًا أَوۡ مِن وَرَآيِٕ حِجَابٍ أَوۡ يُرۡسِلَ رَسُولٗا فَيُوحِيَ بِإِذۡنِهِۦ مَا يَشَآءُ﴾[الشورى: ۵۱].

اول: الهام، که در آیه آمده است: ﴿إِلَّا وَحۡيًا﴾که مقصود از آن آگاه ساختن والهام به قلب پیامبر است.

دوم: سخن از پشت حجاب وپرده، بدون اینکه باریتعالی را مشاهده کند، همچنان که موسی÷با پروردگار سخن گفتند وخداوند نیز با ایشان سخن گفت. وهم چنین رسول اکرم÷در شب معراج از پشت حجاب وپرده با پروردگارش سخن گفت وخداوند نیز با ایشان سخن گفتند.

سوم: بوسیله فرشته، جبرئیل امین وحی. وبیشتر وحی ازاین نوع سوم می‌باشد. وجبرئیل به شکل وقیافه‌های مختلف نزد حضرت÷حاضر می‌شد، گاهی به قیافه صحابی بزگوار دحیه کلبی ظاهر می‌شد، وگاهی نیز به صورت یک شخص اعرابی و بادیه نشین می‌آمد، ودوبار حضرت رسول الله÷حضرت جبرئیل÷را به صورت وقیافه اصلی‌اش که آفریده شده، دیده‌اند. بار اول هنگامی‌که در غار حراء به عبادت مشغول بودند، وبار دوم شب معراج نزد سدرة المنتهى.

وبسا اوقات نیز چنین می‌شد که پیامبر اکرم÷، فرشته وحی را مشاهده نمی‌کرد، بلکه صداهای می‌شنید وحالت مخصوص وحی به ایشان دست می‌داد در حدیثی که ام المؤمنین عایشهلروایت می‌کند چنین وارد شده است که: حارث بن هشام از رسول الله÷پرسید: چگونه وحی بسوی تو می‌آید؟ حضرت در جواب فرمود: «گاهی اوقات مانند صدای زنگ وحی بسویم می‌آید، واین سخت‌ترین نوع آن است، پس آن حالت خاص وحی به من دست می‌دهد و آنگاه آنچه وحی شده، در یافت نموده‌ام، وگاهی فرشته به صورت یک انسان ظاهر می‌گردد، پس با من سخن می‌گوید، سپس آنچه که می‌گوید دریافت می‌کنم». عایشهلفرمود: به درستی که او را در روزهای بسیار سرد دیدم که هنگام که بر ایشان وحی نازل می‌شد پیشانی مبارکش عرق می‌کرد [۲].

پس از اینکه دانستیم که: به آنچه که نسبت داده می‌شود به پیامبر اکرم÷از گفتار وکردار وتقریر (اقرار) سنت گفته می‌شود، باید دانست که سنت نیز وحی است، زیرا که خداوند می‌فرماید:

﴿وَمَا يَنطِقُ عَنِ ٱلۡهَوَىٰٓ٣ إِنۡ هُوَ إِلَّا وَحۡيٞ يُوحَىٰ٤ عَلَّمَهُۥ شَدِيدُ ٱلۡقُوَىٰ٥﴾[النجم: ۳-۵]. پیامبر از روی هوی وخواهش نفسانی سخن نمی‌گوید، آنچه که می‌گوید وحی است که به سوی او وحی شده، و آن قوی ونیرومند (جبریل) به او آموخته است.

همچنان درحدیث آمده است که فرموده: «آگاه باشید وبدانید که به من قرآن وهمراه قرآن چیزی مانند آن داده شده است» [۳](که آن سنت می‌باشد).

پس بنابراین سنت همراه قرآن می‌باشد، ومانند قرآن وحی است از طرف خداوند، واین دو ازهم جدا شدنی نیستند، وبسیاری از آیات قرآن آن چنانکه بایستی فهمیده شود، دانسته نمی‌شود مگر با رجوع کردن به سنت وحدیث، و به خصوص آیاتی که احکام دربردارد.

[۲] این حدیث امام بخاری در کتاب صحیح به شماره (۲) روایت کرده است. [۳] این حدیث صحیح است، وامام احمد درمسند (۴/۱۳۱) وامام ابو داود در کتاب سنن (۴۶۰۴) روایت کرده‌اند.