چرخهی آب
برنارد پالیسی [۲۶] اولین کسی بود که در سال ۱۵۸۰ مفهوم امروزی چرخهی آب را ارایه داد. این دانشمند تبخیر آب از اقیانوسها و سرد شدن آن برای تشکیل ابر را شرح داد. در واقع ابرها در همان جای بالا آمدنشان حرکت میکنند، متراکم میشوند و به صورت باران پایین میآیند، این آب باران به صورت نهرها و دریاچههایی جمع میشود و در یک چرخهی پیوسته دوباره به اقیانوس سرازیر میشود. در قرن هفتم قبل از میلاد تالس [۲۷] معتقد بود که باد قطرات ریز سطح اقیانوسها را بلند میکند و در جایی دیگر این قطرات بصورت باران فرود میآیند. در زمانهایی گذشته مردم از سفرههای آب زیرزمینی بیاطلاع بودند، آنها فکر میکردند که آب اقیانوسها بر اثر فشار باد به درون قارهها فرو میرود. همچنین تا زمان افلاطون [۲۸] معتقد بودند که آب توسط گذرگاههای مخفی یا مغاک(گودال) بزرگ باز میگردد. این گذرگاه متصل به اقیانوسهاست و طبق افسانههای یونان، عالم اسفل [۲۹] نامیده میشود. حتی دکارت [۳۰] اندیشمند بزرگ قرن هفدهم بر این دیدگاه صحه گذاشته است. در این مورد تا قرن نوزدهم نظریهی ارسطو [۳۱] رایج بوده است. براساس این نظریه، آب در غارهای موجود در کوهها متراکم میشده است و دریچههای زیر زمینی را تشکیل داده است و این دریاچهها نیز منبع تغذیهی فصل بهار بودهاند. امروزه ما همگی میدانیم که آب بارانی که به درون شکافهای زمین تراوش میکند، مسئول این کار است. چرخهی آب در آیههای قرآن توصیف شده است:
﴿أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَسَلَكَهُۥ يَنَٰبِيعَ فِي ٱلۡأَرۡضِ ثُمَّ يُخۡرِجُ بِهِۦ زَرۡعٗا مُّخۡتَلِفًا أَلۡوَٰنُهُۥ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَىٰهُ مُصۡفَرّٗا ثُمَّ يَجۡعَلُهُۥ حُطَٰمًاۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكۡرَىٰ لِأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ٢١﴾ [الزمر: ۲۱].
«مگر نمیبینی که خداوند از آسمان آب را میباراند و آن را به آب انبارهای زیر زمینی زمین وارد و مستقر میگرداند و سپس به وسیلهی آن انواع سبزهزارها و کشتزارها را با رنگهای گوناگون میرویاند و آنگاه سبزهزارها و کشتزارها میبالند و لبریز از جوش و خروش میشوند و بعداً آنها را پژمرده و زردرنگ میبینی و آن وقت خدا آنها را خشک و پرپر میسازد؟ واقعاً در این (چرخهی آب و گیاه، درس) عبرتی برای خردمندان است».
﴿وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦ يُرِيكُمُ ٱلۡبَرۡقَ خَوۡفٗا وَطَمَعٗا وَيُنَزِّلُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَيُحۡيِۦ بِهِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَآۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ٢٤﴾ [الروم: ۲۴].
«و از زمرهی نشانههای (دال بر قدرت و عظمت) خدا، یکی این است که خدا برق را که هم باعث ترس است و هم مایهی امید، به شما مینمایاند و از آسمان آب مهمی را میباراند و زمین را بعد از مرگش (یعنی خشک و سوزان بودن) به وسیلهی آن آب زنده (و سرسبز) میگرداند. بیگمان در این (درخشش آذرخش آسمان و نزول باران و آبیاری زمین و سرسبز شدن آن) دلایلی است برای فهمیدگان و خردمندان».
﴿وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءَۢ بِقَدَرٖ فَأَسۡكَنَّٰهُ فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابِۢ بِهِۦ لَقَٰدِرُونَ١٨﴾ [المؤمنون: ۱۸].
«ما از آسمان آب ارزشمندی را به اندازهی لازم و معین فرو فرستادهایم و آن را در زمین ماندگار نمودهایم و ما کاملاً میتوانیم به گونههای مختلف آن را از بین ببریم».
هیچ نوشتهای که متعلق به ۱۴۰۰ سال پیش باشد، چنین توصیف دقیقی را در مورد چرخهی آب ارائه نداده است.
[۲۶] Bernard Palissy [۲۷] Thales [۲۸] Plato [۲۹] Tartarus [۳۰] Descartes [۳۱] Aristotle