قرآن و علوم نو بنیان

زنبور عسل

﴿وَأَوۡحَىٰ رَبُّكَ إِلَى ٱلنَّحۡلِ أَنِ ٱتَّخِذِي مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُيُوتٗا وَمِنَ ٱلشَّجَرِ وَمِمَّا يَعۡرِشُونَ٦٨ ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ فَٱسۡلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلٗاۚ يَخۡرُجُ مِنۢ بُطُونِهَا شَرَابٞ مُّخۡتَلِفٌ أَلۡوَٰنُهُۥ فِيهِ شِفَآءٞ لِّلنَّاسِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ٦٩﴾ [النحل: ۶۸-۶۹].

«پروردگارت به زنبوران عسل (راه زندگی و طرز معیشت را) الهام کرد (و بدان گونه که تنها خود می‌داند به دل‌شان انداخت) که از کوه‌ها و درخت‌ها و داربست‌هایی که مردمان می‌سازند، خانه‌هایی برگزینید. سپس (ما به آن‌ها الهام کردیم که) از همه‌ی میوه‌ها بخورید و راه‌هایی را بپیمایید که خدا برای شما تعیین کرده است و کاملاً (دقیق و) در اختیارند. از درون زنبور عسل، مایعی بیرون می‌تراود که رنگ‌های مختلفی دارد. در این (مایع رنگارنگ) بهبودی مردمان نهفته است. بی‌گمان در این (برنامه‌ی زندگی زنبوران عسل و ارمغانی که آن‌ها به انسان‌ها تقدیم می‌دارند که هم غذا و هم شفا است) نشانه‌ی روشنی (از عظمت و قدرت پروردگار) است برای کسانی که (درباره‌ی پدیده‌ها) می‌اندیشند (و رازها و رمزهای زندگی آفریدگان از جمله جانوران را پیش چشم می‌دارند)».

ون- فریچ [۴۵] در سال ۱۹۷۳ به خاطر پژوهش‌هایش در مورد رفتار و ارتباطات زنبورها موفق به گرفتن جایزه‌ی نوبل شد. هر زنبور بعد از پیدا کردن گل یا باغچه‌ای جدید، به کندو برمی‌گردد و در مورد مسیر دقیق و نقشه‌ی آن جا به دیگر زنبورها اطلاع می‌دهد، این کار زنبورها به رقص زنبور [۴۶] مشهور است. معنی حرکات این حشره که در حقیقت راهی برای مخابره کردن اطلاعات بین زنبورهای کارگر است، به طور عملی و توسط عکاسی و دیگر انواع متدها کشف شده است.

در آیه‌ی بالا قرآن بیان می‌کند که چگونه زنبور با مهارت خود، مسیرهای مشخص شده‌ی پروردگارش را می‌یابد. زنبور کارگر یا زنبور سرباز، ماده است، در سوره‌ی نحل آیه‌ی ۶۸ و ۶۹ جنسیت به کار رفته برای زنبور، مونث است، (فاسلکی، کلی) بدین معنی که آن دسته از زنبورهایی که برای جمع‌آوری غذا کندوی‌شان را ترک می‌کنند، زنبور ماده هستند، به عبارتی دیگر زنبور کارگر یا سرباز، ماده است.

در نمایشنامه‌ی هنری چهارم شکسپیر، بعضی از شخصیت‌ها در مورد زنبور سخن می‌گویند که زنبورها سرباز هستند و یک پادشاه دارند، این همان چیزی است که مردم زمان شکسپیر درباره‌ی زنبورها فکر می‌کردند. آن‌ها فکر می‌کردند که زنبورهای کارگر نر هستند و به کندو باز می‌گردند و باید جواب‌گوی زنبور پادشاه باشند. و در هر حال این صحیح نیست، زنبورهای کارگر ماده هستند و جوابگوی زنبور پادشاه نیستند. بلکه جوابگوی زنبور ملکه هستند. اما این اطلاعات تنها توسط پژوهش‌های مدرنی کشف شده است که در ۳۰۰ سال اخیر انجام شده است.

[۴۵] Von- Frisch [۴۶] Bee Dance