فضیلت نماز
در قرآن کریم و احادیث شریف فضایل بی‌شماری درباره نماز آمده است. الله علیهما السلام در سورۀ عنکبوت می‌فرماید:
﴿ٱتۡلُ مَآ أُوحِيَ إِلَيۡكَ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَۖ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِۗ وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَصۡنَعُونَ ٤٥﴾[العنکبوت: ۴۵] .
«(ای پیغمبر!) بخوان آنچه را که از کتاب (قرآن) به تو وحی شده است، و نماز را چنانکه باید بر پای دار. مسلماً نماز (انسان را) از گناهان بزرگ و از کارهای ناپسند، باز می‌دارد، و قطعا ذکر الله ویاد الله والاتر و بزرگتر است، و خداوند می‌داند که شما چه کارهایی را انجام می‌دهید (پاداش و جزایتان را خواهد داد)».
و در سوره مؤمنون در وصف مؤمنان آمده است:
﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَوَٰتِهِمۡ يُحَافِظُونَ ٩ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡوَٰرِثُونَ ١٠ ٱلَّذِينَ يَرِثُونَ ٱلۡفِرۡدَوۡسَ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ١١﴾[المؤمنون: ۹-۱۱] .
«و کسانی که بر نمازهایشان حفاظت کننده‌اند آنها هستند وارثان که جنت الفردوس را به ارث می‌برند و همیشه در آنجا جاودان خواهند ماند».
نماز تنها عبادتی می‌باشد که خداوند تبارک وتعالی آنرا در بالای هفت آسمان بر مسلمانان فرض گردانید، هنگامی که خداوند علیهما السلام خواست تا بر بنده و رسول خود حضرت محمد ص نعمت عظیم عطا نماید ایشان را از مسجد الحرام در مکه مکرمه به مسجد الأقصی در فلسطین و از آنجا به آسمان هفتم و به نزدیک خود فرا خواند که ذکر این سفر مبارک در قرآن کریم آمده است:
﴿سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِيٓ أَسۡرَىٰ بِعَبۡدِهِۦ لَيۡلٗا مِّنَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ إِلَى ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡأَقۡصَا ٱلَّذِي بَٰرَكۡنَا حَوۡلَهُۥ لِنُرِيَهُۥ مِنۡ ءَايَٰتِنَآۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ١﴾[الإسراء: ۱] .
«تسبیح و تقدیس پروردگاری را سزا است که بنده خود (محمد پسر عبد الله) را در شبی از مسجد الحرام (مکه) به مسجد الاقصی (بیت المقدس) برد. آنجا که اطراف آن را پر برکت ساخته‌ایم. تا (در این سفر یک شبه زمینی و آسمانی) برخی از نشانه‌های (عظمت و قدرت خداوندی) خود را برای او نشان دهیم. بدون شک خداوند بسیار شنوا و بینا است. (نه سخنی از او پنهان ونه کاری از او نهان می‌ماند)».
در ضمن این سفر مبارک که به اسری و معراج معروف است الله علیهما السلام بر رسول خود سیدنا محمد صو بر امت ایشان پنج وقت نماز را فرض گردانید و این از ممیزات خاص نماز، این عبادت بزرگ می‌باشد که در چنان مقام شریف و رفیع حکم فرضیت آن از طرف باری تعالی صادر گردیده است. البته قابل یادآوری هست که در آن شب مبارک نخست پنجاه مرتبه نماز در یک شبانه روز فرض گردید اما با وساطت پیامبر مهربان و محبوبمان حضرت محمد صبه پنج مرتبه در یک شبانه روز کاهش یافت که به لطف پروردگار پنج وقت نماز ثواب پنجاه نماز را دارا می‌باشد، دلیل دیگری که حاکی از فضیلت و برتری شأن نماز می‌باشد این است که نسبت به فرایض دیگر بیشتر در قرآن کریم ذکر آن آمده است و در جاییکه همراه دیگر فرایض، ذکر گردیده قبل از همه ذکر نماز بوده است. چنانکه باری تعالی فرموده است:
﴿ٱلَّذِينَ إِن مَّكَّنَّٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَمَرُواْ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَنَهَوۡاْ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۗ وَلِلَّهِ عَٰقِبَةُ ٱلۡأُمُورِ ٤١﴾[الحج: ۴۱] .
«(آن مؤمنانی که الله برایشان وعده یاری وپیروزی داده است) کسانی هستند که هرگاه در زمین ایشان را قدرت بخشیم، نماز را برپا میدارند و زکات را می‌پردازند، و امر به معروف و نهی از منکر می‌نمایند، و سرانجام همه کارها به الله بر می‌گردد».
هر کسی که نماز را ترک نماید خداوند علیهما السلام از او عبادتهای دیگر مانند روزه، حج، صدقه، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر را نمی‌پذیرد. بدین ترتیب نماز بر همه عبادات برتری دارد.
نماز سرآغاز و فاتحه خیری است که مؤمنان روز خود را به وسیله آن شروع نموده و شب خود را به وسیله آن به پایان می‌رسانند. نماز نشانه امتیاز و علامت بارز مؤمنان رستگار می‌باشد الله علیهما السلام می‌فرماید:
﴿قَدۡ أَفۡلَحَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ١ ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي صَلَاتِهِمۡ خَٰشِعُونَ ٢﴾[المؤمنون: ۱-۲] .
«مسلماً مؤمنان پیروز و رستگارند.آنها کسانی هستند که در نمازشان فروتن اند».
نماز رابطه مستقیم بین بنده و پروردگار اوست، نماز مناجات بین مخلوق و خالق می‌باشد. نماز لذت بخش دلها، نزدیکی و انس با رب العالمین است. نماز سبب نور در چهره و اصلاح در قلب می‌باشد. نماز قلبها را پاک نموده و گناهان را می‌زداید و انسان مؤمن را از گناهان کبیره و صغیره و اعمال زشت و حرام باز می‌دارد.
خداوند تبارک و تعالی می‌فرماید:
﴿ٱتۡلُ مَآ أُوحِيَ إِلَيۡكَ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَۖ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ تَنۡهَىٰ عَنِ ٱلۡفَحۡشَآءِ وَٱلۡمُنكَرِۗ وَلَذِكۡرُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَصۡنَعُونَ ٤٥﴾[العنکبوت: ۴۵] .
«(ای پیغمبر!) بخوان آنچه را که از کتاب (قرآن) به تو وحی شده است، و نماز را چنانکه باید برپای دار. مسلماً نماز (انسان را) از گناهان بزرگ و از کارهای ناپسند باز می‌دارد، و قطعاً ذکر الله و یاد الله (از هر چیز دیگری) والاتر و بزرگتر است، و خداوند می‌داند که شما چه کارهائی را انجام می‌دهید (پاداش و جزایتان را خواهد داد)».
برادران و خواهران مسلمان! بدانید که نماز خنکی چشمان مؤمنان و مقام والایی برای پرهیزگاران و رکن اساسی دین می‌باشد. امیر مؤمنان حضرت فاروق اعظم عمر بن خطاب سفرموده‌اند:
«لَا حَظَّ فِي الْإِسْلَامِ لِمَنْ تَرَكَ الصَّلَاةَ»[۱۱] . «کسی که نماز را ترک کند در اسلام هیچ نصیبی برایش نیست».
اصحاب رسول الله جترک نماز را کفر می‌دانستند و اگر به تکبیر احرام (تکبیر اول در نماز جماعت) نمی‌رسیدند بی‌اندازه ناراحت و غمگین می‌گشتند.
ای کسی که از نماز غافلی! چگونه جرأت می‌نمایی که درباره این عبادت بزرگ سهل انگار باشی و یا در ادای آن کوتاهی نمایی و یا آن را بشکل صحیح و در وقت مقرر ادا ننمایی، مگر نمی‌دانی که نماز فرق بین کافر و مسلمان می‌باشد، مگر نمی‌دانی که نماز قلب را روشن و چهره را نورانی نموده و گناه و خطا را می‌زداید. در حدیثی که بخاری از ابوهریره سروایت نموده است رسول الله صفرموده‌اند:
«أَرَأَيْتُمْ لَوْ أَنَّ نَهَراً بِبَابِ أَحَدِكُمْ يَغْتَسِلُ مِنْهُ كُلَّ يَوْمٍ خَمْسَ مَرَّاتٍ مَا تَقُولُونَ هَلْ يَبْقَى مِنْ دَرَنِهِ. قَالُوا لاَ يَبْقَى مِنْ دَرَنِهِ شَىْءٌ. قَالَ: ذَاكَ مَثَلُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ يَمْحُو اللَّهُ بِهَا الْخَطَايَا»[۱۲] . «خبر دهید مرا اگر به در منزل شخصی از شما نهری جاری باشد و آن شخص هر روز پنج مرتبه در آن غسل کند، آیا بر بدنش چرکی باقی می‌ماند؟ اصحاب کرام شگفتند: خیر، هیچ چرکی باقی نمی‌ماند، آن حضرتصفرمودند: همچنین است مثال نمازهای پنجگانه، الله أبوسیله آنها گناهان را معاف خواهد کرد».
ای کسی که از نماز غافلی! آیا دیده‌ای که برادران مؤمنت در شب و روز، در گرمی وسردی، در تاریکی و روشنی به سوی مسجد می‌شتابند تا نماز بگزارند و هیچ چیزی آنها را از این راه باز نمی‌دارد، نه ظلمت و تاریکی و نه گرمی وسردی و نه کارهای بیهوده دنیا و نه مصروفیت‌های روزگار و زندگی.
رسول الله صفرموده‌اند:
«بَشِّرِ الْمَشَّائِينَ فِي الظُّلَم إلَى الْمَسَاجِدِ بِالنُّورِ التَّامِّ يَوْمَ الْقِيَامَةِ». «آنانی را که در تاریکی‌ها به مساجد می‌روند به نور کاملی در روز قیامت مژده دهید»[۱۳] .
آنها مؤمنان رستگار و در نماز خود خاشع و فروتن‌اند و هنگامی که به نماز برخیزند به‌سوی پروردگار خود با جان و دل روی آورند و به مقام سجده گاه خود بنگرند. و غیر از یاد پروردگار همه چیز را از یاد ببرند.
ای کسی که از نماز غافلی! آنگاه که منادی حق مردم را به سوی نماز می‌خواند و مؤمنان رستگار روی به درگاه حق تعالی می‌آورند، تو در کجایی؟ آیا نمی‌دانی که کسالت و تنبلی و بی‌توجهی در نماز از صفات منافقان می‌باشد.
الله أ می‌فرماید:
﴿إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ وَإِذَا قَامُوٓاْ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ قَامُواْ كُسَالَىٰ يُرَآءُونَ ٱلنَّاسَ وَلَا يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ إِلَّا قَلِيلٗا ١٤٢﴾[النساء: ۱۴۲] .
«یقیناً منافقان(می پندارند) الله را فریب می‌دهند! در حالی که خداوند(سزای فریب) ایشان را فریب می‌دهد. منافقان هنگامی که برای نماز بر می‌خیزند. سست وبی حال به نماز می‌ایستند وبا مردم ریا میکنند (ونماز شان بخاطر مردم است، نه بخاطر الله) والله را کمتر یاد میکنند وجز اندکی به عبادت او نمی پردازند».
مگر اين وعدة پروردگارت را نشنيده‌اي كه مي‌فرمايد:
﴿مَا سَلَكَكُمۡ فِي سَقَرَ ٤٢ قَالُواْ لَمۡ نَكُ مِنَ ٱلۡمُصَلِّينَ ٤٣﴾[المدثر: ۴۲-۴۳] .
«چه چیزهائی شما را به دوزخ کشانده است و بدان انداخته است؟ می‌گویند: (در دنیا) از زمره نماز گزاران نبودیم».
ای کسی که از نماز غافلی! ای کسی که نماز را کاملاً ترک نموده یا در ادای آن سهل انگاری می‌نمایی یا آنرا به جماعت ادا نمی‌کنی! بشتاب به سوی توبه قبل از آنکه اجلت فرا رسد و نامه اعمال ترا ببندند، و آنگاه کار از کار بگذرد و فرصت از دست برود، در آنزمان که بیهوده بگویی الهی مرا برگردان ولی برگشتی نخواهد بود.
﴿حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ رَبِّ ٱرۡجِعُونِ ٩٩﴾[المؤمنون: ۹۹] .
«و زمانی که مرگ یکی از آنان فرا میرسد، میگوید: پروردگارا! مرا (به دنیا) باز گردان».
ای کسی که از نماز غافلی! مرگ و سکرات آنرا تصور کرده ای؟ آیا درباره رنج و درد جان کندن فکر نموده‌ای؟ آنروزی که حقایق آشکار و مسیر هر انسان روشن گردد. آیا می‌دانی که بعد از مرگ، قبری تنگ و تاریک، مارها، گژدمه‌ا و کرم‌ها در انتظار توست؟ و بعد از قبر دوباره زنده شدن و حساب و کتاب است. آنروزیکه نامه اعمال انسانها یا به دست چپ و یا به دست راست داده میشود، و وای به حال کسی که نامه اعمال او را به دست چپش بدهند.
﴿فَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِيَمِينِهِۦ ٧ فَسَوۡفَ يُحَاسَبُ حِسَابٗا يَسِيرٗا٨﴾[الإنشقاق: ۷-۸] .
«در آن وقت، هرکس نامه اعمالش به دست راستش داده شود. با او حساب ساده وآسانی خواهد شد».
﴿وَأَمَّا مَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِشِمَالِهِۦ فَيَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي لَمۡ أُوتَ كِتَٰبِيَهۡ ٢٥ وَلَمۡ أَدۡرِ مَا حِسَابِيَهۡ ٢٦﴾[الحاقة: ۲۶] .
«و اما کسی که نامة اعمالش به دست چپش داده شود، میگوید: ای کاش هرگز نامة اعمالم به من داده نمی‌شد! و نمی‌دانستم که حساب من چیست».
آیا می‌دانی که اعمال انسانها وزن میشود؟ و آیا می‌دانی که میزان اعمال تو چگونه خواهد بود؟
﴿فَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٍ خَيۡرٗا يَرَهُۥ ٧ وَمَن يَعۡمَلۡ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ شَرّٗا يَرَهُۥ ٨﴾[الزلزلة: ۷-۸] .
«پس هرکس به اندازة ذرة غباری کار نیکو کرده باشد، آن را خواهد دید (و پاداشش را خواهد گرفت). و هر کس به اندازة ذرة غباری کار بد کرده باشد، آن را خواهد دید (و سزایش را خواهد چشید)».
آيا دربارة پل صراط فكري كرده‌اي كه چگونه از آن عبور خواهي كرد؟
﴿وَإِن مِّنكُمۡ إِلَّا وَارِدُهَاۚ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتۡمٗا مَّقۡضِيّٗا ٧١﴾[مریم: ۷۱] .
«وهمة شما (انسانها بدون استثناء) وارد دوزخ میشوید (مؤمنان برای عبور و دیدن، و کافران برای دخول و ماندن) این امر حتمی و فرمانی است قطعی از پروردگارتان».
آن روز، روز پشيماني است اما پشيماني سودي نمي‌بخشد.
﴿وَيَوۡمَ يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا٢٧﴾[الفرقان: ۲۷] .
«و در آن روز ستمکار هر دو دست خویش را (از شدت حسرت و ندامت) به دندان می‌گزد و میگوید: ای کاش! با رسول الله راه (بهشت را) بر می‌گزیدم».
ای کسی که از نماز غافلی! و به اوقات آن بی‌توجهی و غرق در شهوات و لذات دنیایی هستی، و هرگاه انسان‌های صالح بخواهند ترا از این غفلت باز دارند، هوا و هوس و کبر و غرور ترا از راه راست باز می‌دارد. آیا چشمی داری که از ترس الله اشک بریزد؟ آیا قلبی داری که در آن خشوع و خضوع باشد؟ آیا نشنیده‌ای که باری تعالی می‌فرماید:
﴿أَلَمۡ يَأۡنِ لِلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن تَخۡشَعَ قُلُوبُهُمۡ لِذِكۡرِ ٱللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ ٱلۡحَقِّ وَلَا يَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلُ فَطَالَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡأَمَدُ فَقَسَتۡ قُلُوبُهُمۡۖ وَكَثِيرٞ مِّنۡهُمۡ فَٰسِقُونَ ١٦﴾[الحدید: ۱۶] .
«آیا وقت آن برای مؤمنان فرا نرسیده است که دلهایشان به هنگام یاد الله، و در برابر حق و حقیقتی که الله نازل کرده است، بترسد و بلرزد؟ شما همچون کسانی نشوید که برای آنان قبلاً کتاب فرستاده شده است وسپس زمان طولانی بر آنان سپری گشته است، و دلهایشان سخت شده است، و بیشترشان، خارج (از حدود دین الله) گشته‌اند و نا فرمانند».
و بدان ای کسی که از نماز غافلی! هر که نماز را ترک می‌نماید، بنده‌ای سرکش، نافرمان و گنه‌کار در مقابل الله أو پیرو شیطان می‌باشد، همان شیطانی که در مقابل فرمان الله أسرکشی نمود و رانده شده درگاه او تعالی گردید. اگر پادشاه و یا رئیس هستی و ملک و ریاست تو را از نماز باز داشت، بدان که با فرعون حشر خواهی شد و اگر وزیری و شغل و منصبت تو را از نماز باز داشت، بدان که با هامان حشر خواهی شد. اگر پولدار و ثروتمند هستی و این پول وثروت ترا از نماز باز داشت بدان که با قارون حشر خواهی گشت، و اگر تاجری و کسب و کار و معاملات ترا از نماز باز داشت بدان که با ابی بن خلف حشر خواهی گشت.
پس ای برادر و خواهر مسلمان با که می‌خواهی حشر شوی؟
با نمازگزاران و صالحان با کسانی که خداوندأدرباره آنان می‌فرماید:
﴿وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلنَّبِيِّۧنَ وَٱلصِّدِّيقِينَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَٱلصَّٰلِحِينَۚ وَحَسُنَ أُوْلَٰٓئِكَ رَفِيقٗا ٦٩﴾[النساء: ۶۹] .
«و کسی که از الله و پیغمبر (با تسلیم در برابر فرمان آنان و رضا به حکم ایشان) اطاعت کند، او (در روز رستاخیز به بهشت رود و همراه وی) کسانی همنشین خواهند بود که (مقربان درگاهند و) الله به ایشان نعمت (هدایت) داده‌است (و مشمول الطاف خود نموده است و بزرگواری خویش را بر آنان تمام کرده است. آن مقربان که با او همدم خواهند بود، عبارت اند) از پیغمبران و راستروان (و راستگویان که پیغمبران را تصدیق کردند و بر راه آنان رفتند) و شهیدان و شایستگان و نیکوکاران، و آنان چه اندازه دوستان خوبی هستند!».
یا با منافقان و مجرمان کسانیکه خداوند أدرباره آنان می‌فرماید:
﴿ٱلَّذِينَ هُمۡ عَن صَلَاتِهِمۡ سَاهُونَ ٥﴾[الماعون: ۵] .
«همان کسانیکه نماز خود را به دست فراموشی می‌سپارند».
آنانیکه:
﴿وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ٱرۡكَعُواْ لَا يَرۡكَعُونَ ٤٨﴾[المرسلات: ۴۸] .
«وقتی برای آنان گفته میشود: خم شوید (به پیش الله رکوع کنید) خم نمی شوند».
و عاقبت:
﴿وَنَسُوقُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ إِلَىٰ جَهَنَّمَ وِرۡدٗا ٨٦﴾[مریم: ۸۶] .
«و گناهکاران را تشنه کام به سوی جهنم می‌رانیم (و بدانجا داخل می‌گردانیم)».
برادران وخواهران مسلمان توجه نمایید که چگونه الله أحال اهل جنت را بیان می‌نماید که در جنت و در بین نعمتها و لذتهای آن زندگی میکنند، و الله أاهل دوزخ و حالت آنها را به اهل بهشت نشان می‌دهد در آن حال اهل جنت از آنهایی که در جهنم‌اند می‌پرسند:
﴿مَا سَلَكَكُمۡ فِي سَقَرَ ٤٢﴾[المدثر: ۴۲] .
«چه چیزهائی شما را به دوزخ کشانده است و بدان انداخته است؟».
یعنی اهل جنت از آنها می‌پرسند که چه چیز سبب شده که در این عذاب سخت گرفتار باشید؟ جواب می‌دهند:
﴿قَالُواْ لَمۡ نَكُ مِنَ ٱلۡمُصَلِّينَ ٤٣﴾[المدثر: ۴۳] .
«می‌گویند: (در دنیا) از زمره نماز گزاران نبوده‌ایم».
آری، آن گروهی که در این عذاب سخت گرفتارند، از ذکر الله أروگردان بودند. دنیا را در عیش وعشرت بسر بردند و از آخرت غافل شدند، و در حالی از دنیا رفتند که اطاعت پروردگار خود را نمی‌کردند زیرا که از خدای خود نمی‌ترسیدند و متکبر و سرکش بودند، پس جزای آنها این هست که در آن روز به روی خود افتاده و کشان کشان آنها را به‌سوی آتش ببرند.
﴿يَوۡمَ يُسۡحَبُونَ فِي ٱلنَّارِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمۡ ذُوقُواْ مَسَّ سَقَرَ ٤٨﴾[القمر: ۴۸] .
«روزیکه کشیده شوند در آتش، بر روهای‌شان، روی زمین کشیده می‌شوند (گفته شود بایشان) بچشید مزه (رسیدن) آتش را».
ای کسی که از نماز غافلی! ای کسی که دنیا و لذت‌ها و شهوات زودگذر آن ترا مغرور کرده است و نمی‌خواهی در مقابل خالقت و پروردگارت سر به سجده بگذاری!.
﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡإِنسَٰنُ مَا غَرَّكَ بِرَبِّكَ ٱلۡكَرِيمِ ٦﴾[الإنفطار: ۶] .
«ای انسان چه چیز ترا در مقابل پروردگارِ بزرگوارت مغرور ساخته است و در حق او فریبت داده‌است».
که چنین بی‌باکانه نافرمانی می‌کنی و خود را به گناه و نافرمانی آلوده می‌سازی؟ ترا به خدا، نفس و وجدان تو آرام است؟ و آیا از آتش دوزخ نمی‌هراسی؟ آیا از عاقبت بدی که بعد از حساب و کتاب در انتظار توست نمی‌ترسی؟ ای کسی که در قوت و غرورِ جوانی غرق هستی! و ای کسی که مویت سفید شد و تا هنوز در غفلتی! آیا نمی‌دانی که هر لحظه ممکن است که اجلت فرا رسد و در آنوقت دفتر اعمالت را می‌بندند و دیگر ترا فرصتی نیست؟!!.
﴿وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٞۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ لَا يَسۡتَأۡخِرُونَ سَاعَةٗ وَلَا يَسۡتَقۡدِمُونَ ٣٤﴾[الأعراف: ۳۴] .
«هر گروهی دارای مدت زمانی (مشخص و معلوم) است، و هنگامی که زمان (محدود) آنان به سر رسید، نه لحظه‌ای (از آن) تأخیر خواهند کرد و نه لحظه‌ای (بر آنان) پیشی می‌گیرند».
این عامر بن عبدالله /علیه است که وقتی صدای حی على الصلاة و حی على الفلاح را می‌شنود در حالیکه مریض است از فرزندانش می‌خواهد که او را به مسجد ببرند. فرزندانش می‌گویند که پدر تو مریض هستی و خداوند عذر مریض‌ها را می‌پذیرد، جواب می‌دهد: حی على الصلاة وحی على الفلاح را بشنوم و جواب ندهم؟ نه والله باید مرا به مسجد ببرید. او را به مسجد بردند و در حالیکه در حالت نماز و در سجده بود خداوند أروح او را قبض نمود.
ای کسی که از نماز غافلی! ای کسی که با ترک نماز به نفس خود ظلم نموده‌ای، بیا و بشتاب و توبه نموده به‌سوی الله برگرد قبل از اینکه گرفتار فتنه‌ها گردی. از حضرت ابوهریره سروایت کرده اند که رسول الله صفرموده‌اند:
«بَادِرُوا بِالأَعْمَالِ فِتَنا كَقِطَعِ اللَّيْلِ الْمُظْلِمِ. يُصْبِحُ الرَّجُلُ فِيْهَا مُؤْمِنا وَيُمْسِي كَافِرا. أَوْ يُمْسِي مُؤْمِنا وَيُصْبِحُ كَافِرا. يَبِيعُ دِينَهُ بِعَرَضٍ مِنَ الدُنيا»[۱۴] . «بشتابید به انجام اعمال صالحه، پیش از آنکه فتنه‌هایی ظاهر شود مانند پاره‌های شب تاریک، که شخص صبح مؤمن است وهنگام شام کافر میشود وشب مؤمن و صبح کافر می‌گردد، دین خود را در برابر متاع کمی از دنیا می‌فروشد».
برادر و خواهر مسلمان! در انتظار چه هستی؟ در انتظار فقریکه برایت بدبختی وفراموشی آورد و یا ثروتی که ترا به طغیان وادارد یا مرضی که ترا از پای درآورد و یا پیریی که ترا زمین گیر سازد یا اجلی که در هر لحظه ای فرا رسیدنی است یا در انتظار قیامت هستی که الله أدربارۀ آن می‌فرماید:
﴿بَلِ ٱلسَّاعَةُ مَوۡعِدُهُمۡ وَٱلسَّاعَةُ أَدۡهَىٰ وَأَمَرُّ ٤٦﴾[القمر: ۴۶] .
«بلکه موعد‌شان قیامت است. و قیامت بلای آن عظیم تر و تلخ تر (از کشتن و اسارت این جهانی برای ایشان) است».
برادر و خواهر مسلمان!
آیا جنت را دوست نداری؟ بدون شک که همه مسلمانان جنت را دوست دارند، ولی برای بدست آوردن جنت چه کرده‌ایم؟ آیا می‌دانید که از مهم‌ترین صفات اهل جنت توجه و برپا داشتن نماز است؟ خداوند أمی‌فرماید:
﴿وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَوَٰتِهِمۡ يُحَافِظُونَ ٩ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡوَٰرِثُونَ ١٠﴾[المؤمنون: ۹-۱۰] .
«و کسانیند که مواظب و مراقب (اوقات و ارکان) نمازهای خود می‌باشند. آنان مستحقان و وارثان (بهشت) هستند».
برادر وخواهر مسلمان آیا می‌دانی چه کسانی در باغ‌های بهشت مورد احترام و اکرام هستند؟
﴿وَٱلَّذِينَ هُم بِشَهَٰدَٰتِهِمۡ قَآئِمُونَ ٣٣ وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ يُحَافِظُونَ٣٤﴾[المعارج: ۳۴-۳۵] .
«وکسانیند که مواظب و مراقب (اوقات و ارکان) نمازهای خود می‌باشند. آنان در باغ‌های بهشت مورد احترام و اکرام هستند».
آیا می‌دانی چه کسانی هستند که نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می‌شوند؟
﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ لَهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ ٢٧٧﴾[البقرة: ۲۷۷] .
«یقیناً کسانی که ایمان بیاورند و کار شایسته انجام بدهند و نماز را چنانکه باید بر پای دارند و زکات را بپردازند، مزدشان نزد پروردگارشان است و نه بیمی بر آنان است و نه اندوهگین می‌شوند».
برادر و خواهر مسلمان! آیا از عذاب جهنم و قهر خداوند جبار نمی‌هراسی؟ آیا این فرموده باری تعالی را نشنیده‌ای؟
﴿فَخَلَفَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ خَلۡفٌ أَضَاعُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَٱتَّبَعُواْ ٱلشَّهَوَٰتِۖ فَسَوۡفَ يَلۡقَوۡنَ غَيًّا ٥٩﴾[مریم: ۵۹] .
«بعد از آنان، فرزندان ناخلفی (روی کار آمدند و در زمین) جایگزین شدند که نماز را (ترک کردند) هدر دادند و بدنبال (لذایذ و) شهوات راه افتادند، و (مجازات) گمراهی (خود را در دنیا و آخرت) خواهند دید».
آیا می‌دانید که معنی(غَیاً) چیست؟ در تفسیر آمده که مکانی در قعر دوزخ می‌باشد که بدبو و بد طعم است. و همچنین گفته‌اند که مکانی است در جهنم که مملو از خون و زرداب می‌باشد، و حضرت عبد الله ابن مسعود سمی‌فرماید: معنی(أَضَاعُوا) این نیست که کاملاً ترک نموده‌اند بلکه نمازها را در اوقات معیین نخوانده و در ادای آن تأخیر نموده‌اند.
ای کسی که نماز نمی‌خوانی! آیا نمی‌خواهی که گناهانت محو گردد و لغزش‌هایت بخشیده شود؟ حضرت ابن عمر شروایت نموده‌اند که رسول اللهصبشارت داده‌اند:
«إِنَّ الْعَبْدَ إِذَا قَامَ يُصَلِّى أُتِىَ بِذُنُوبِهِ، فَجُعِلَتْ عَلَى رَأْسِهِ وَعَاتِقَيْهِ، فَكُلَّمَا رَكَعَ أَوْ سَجَدَ تَسَاقَطَتْ عَنْهُ»[۱۵] . «هرگاه بنده‌ای به نماز ایستاده شود گناهانش بر بالای سر وشانه‌اش آورده میشود و هر رکوع و سجده‌ای که می‌کند گناهان از او می‌ریزد (پاک میشود)».
ای کسی که از نماز غافلی! آیا نمی‌دانی که نمازگزار در پناه و حفظ خداوند تبارک و تعالی می‌باشد. رسول الله ص فرموده‌اند:
«مَنْ صَلَّى صَلَاةَ الصُّبْحِ فَهُوَ فِي ذِمَّةِ اللَّهِ فَلَا يَطْلُبَنَّكُمْ اللَّهُ مِنْ ذِمَّتِهِ بِشَيْءٍ فَإِنَّهُ مَنْ يَطْلُبْهُ مِنْ ذِمَّتِهِ بِشَيْءٍ يُدْرِكْهُ ثُمَّ يَكُبَّهُ عَلَى وَجْهِهِ فِي نَارِ جَهَنَّمَ»[۱۶] .«کسی که نماز صبح را بخواند او در امان الله است. پس بکوشید که خداوند در مورد چیزی، دین و بدهی (قرض) خود، شما را مورد پرسش قرار ندهد زیرا هرگاه خداوند از کسی چیزی از بدهی بطلبد او را فرا می‌گیرد و سپس او را به رویش به آتش دوزخ می‌اندازد».
نماز پناهگاه انسان از هر رنج وبلا و آرام بخش روح وجان می‌باشد.
رسول الله صبه مؤذنشان سیدنا بلال سمی‌فرمودند:
«يا بِلاَلُ أَقِمِ الصَّلاَةَ أَرِحْنَا بِهَا»[۱۷] .«ای بلال! با برپا نمودن نماز، به ما راحتی ببخش».
همچنان نماز سبب رزق و روزی فراوان و برکت می‌گردد. الله تبارک و تعالی می‌فرماید:
﴿وَأۡمُرۡ أَهۡلَكَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَيۡهَاۖ لَا نَسَۡٔلُكَ رِزۡقٗاۖ نَّحۡنُ نَرۡزُقُكَۗ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلتَّقۡوَىٰ ١٣٢﴾[طه: ۱۳۲] .
«خانواده خود را به گزاردن نماز دستور بده وخود نیز بر اقامه آن ثابت و ماندگار باش. ما از تو روزی نمی‌خواهیم، بلکه ما به تو روزی می‌دهیم، سرانجام (نیک و ستوده) از آن (اهل تقوی و) پرهیزگاری است».
نماز رابطه و وسیله نزدیکی به الله أمی‌باشد. کسی که به نماز می‌ایستد در حقیقت در مقابل رب العزت والجلال ایستاده و با او تعالی مناجات می‌کند، رکوع می‌کند به خضوع و سجده می‌نماید به خشوع و فروتنی و بیشتر به پروردگار خود نزدیک میشود. خداوند أمی‌فرماید:
﴿وَٱسۡجُدۡۤ وَٱقۡتَرِب۩﴾[العلق: ۱۹] .
«سجده کن و نزدیک شو».
یعنی به نماز خواندن خود ادامه بده در برابر آفریدگار خویش و بدین وسیله به پروردگارت نزدیک شو.
والله أدر ستایش اسماعیل ÷می‌فرماید:
﴿وَكَانَ يَأۡمُرُ أَهۡلَهُۥ بِٱلصَّلَوٰةِوَٱلزَّكَوٰةِ وَكَانَ عِندَ رَبِّهِۦ مَرۡضِيّٗا ٥٥﴾[مریم: ۵۵] .
«او همواره خانواده خود را به اقامه نماز و دادن زکات دستور می‌داد و در پیش پروردگارش مورد رضایت بود».
همچنین نماز در اوقات شدّت و مشکلات و مصائب، کمک و راحتی قلب برای مؤمنان است.
﴿وَٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلۡخَٰشِعِينَ ٤٥﴾[البقرة: ۴۵] .
«و از الله به صبر و تحمل و نماز یاری جویید که نماز (با حضور قلب) امری بسیار دشوار است مگر برای (خدا پرستان که مشتاق نمازند)با خشوع و فروتنی».
ای مسلمانان آیا می‌دانید حکم کسی که نماز نمی‌خواند و از دنیا می‌رود چیست؟
بعضی از اهل علم فرموده‌اند که: «نباید شسته شود و نه کفن شود و نه بر او نماز جنازه خوانده شود و نه در قبرستان مسلمانان دفن گردد».
پس با او چه باید کرد؟ گفته‌اند که باید او را به صحرا ببرند و با لباسش دفن نماید، زیرا مرده او حرمتی ندارد.
* * *
[۱۱] موطاء امام مالک [۱۲] مسند احمد۹۱۵۹ وبخاری ومسلم [۱۳] روایت ترمذی وابو داود. [۱۴] صحیح مسلم. [۱۵] روایت بیهقی- ابن حبان [۱۶] صحیح مسلم: ۱۴۴۳ [۱۷] أبو داود واحمد