حقوق فرزند بر والدين

حقوق فرزند بر پدر قبل از تولد، آغاز می‌شود. و این حق، توجه برای انتخاب مادر خوب و رعایت نمودن عوامل وراثت از یک طرف، وفراهم نمودن محیط سالم برای سرپرستی فرزندان از جانب دیگر می‌باشد.

خداوند متعال در قرآن مجید به صراحت به این مسأله اشاره فرموده است:

﴿ٱلۡخَبِيثَٰتُ لِلۡخَبِيثِينَ وَٱلۡخَبِيثُونَ لِلۡخَبِيثَٰتِۖ وَٱلطَّيِّبَٰتُ لِلطَّيِّبِينَ وَٱلطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَٰتِۚ أُوْلَٰٓئِكَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا يَقُولُونَۖ لَهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ ٢٦﴾

ترجمه: «زنان ناپاک، از آنِ مردان ناپاکند و مردان ناپاک از آنِ زنان ناپاکند، و زنان پاک متعلق به مردان پاکند، و مردان پاک متعلق به زنان پاکند. آنان از نسبتهای ناروایی که به آنان داده می‌شود مبرا و منزه اند. (به همین دلیل) ایشان از مغفرت الهی برخوردارند و دارای روزی ارزشمندی می‌باشند (که بهشت جاویدان و نعمتهای غیر قابل تصور آن است)».

ابن کثیر از عبدالرحمن بن زید بن اسلم، روایت می‌کند که اومی گوید: زنان خبیث و ناپاک متعلق به مردان ناپاک، و مردان خبیث و ناپاک از آنِ زنان ناپاک و زنان پاک، شایستة مردان پاک و مردان پاک ازآنِ زنان پاک می‌باشند.

آیه مبارکه به این موضوع اشاره می‌نماید که ویژگی مرد پاک موافق با زن پاک، و ویژگی زن پاک موافق با مرد پاک است.

بعضی از مفسران از این آیه برای برائت و پاکی سیده عایشه لقبل از اینکه برائت وی در قرآن نازل شود، استدلال کرده اند. ابن کثیر می‌گوید: خداوند عایشه لرا برای همسری پیامبر صبه این دلیل انتخاب کرد که وی پاک بود و از هر انسان پاکی پاک‌تر بود، و اگر نعوذ بالله، ایشان ناپاک می‌بود هم به لحاظ شرعی و هم به لحاظ رتبه و ارزش برای همسری پیامبر خدا صصلاحیت نمی‌داشتند. اما چنین نبود بلکه به دور از هر شائبه‌ی پلیدی، در عین پاکی و نزاهت قرار داشت. چنانکه خداوند عزوجل می‌فرماید: ﴿أُوْلَٰٓئِكَ مُبَرَّءُونَ مِمَّا يَقُولُونَ﴾[النور: ۲۶]. یعنی: آنان از آنچه اهل افک و دشمنان اسلام می‌گویند به دور و پاک می‌باشند. ﴿لَهُم مَّغۡفِرَةٞ﴾[النور: ۲۶]. یعنی: به سبب دروغ‌ها و تهمت‌های ناروایی که در حق آنان گفته شده مورد مغفرت خداوند قرار گرفتند. ﴿وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ﴾[النور: ۲۶]. یعنی: برای آنان در باغهای پر نعمت بهشت از جانب خداوند رزق پاکیزه و خوب وجود دارد. و در این آیه خداوند متعال به عایشه لوعده داده است که در بهشت نیز همسر رسول خدا صخواهد بود.

در روایات آمده است: که در زمان جاهلیت یکی از اصحاب با زنی بدکار خویشاوندی داشت و هنگامی که مسلمان شد تصمیم گرفت با وی ازدواج کند. لذا از رسول خدا صدر این مورد مشورت خواست. خداوند متعال در جواب درخواست او آیه ذیل را نازل فرمود:

﴿ٱلۡخَبِيثَٰتُ لِلۡخَبِيثِينَ وَٱلۡخَبِيثُونَ لِلۡخَبِيثَٰتِۖ وَٱلطَّيِّبَٰتُ لِلطَّيِّبِينَ وَٱلطَّيِّبُونَ لِلطَّيِّبَٰتِ...﴾[النور: ۲۶].

در احادیث و سنت نبوی شریف نیز برای انتخاب نمودن همسر صالح و نیک برای ازدواج امر شده است، چنانکه رسول اکرم صمی‌فرماید: «تُنْكَحُ الْمَرْأَةُ لأَرْبَعٍ: لِمَالِهَا وَلِحَسَبِهَا وَجَمَالِهَا وَلِدِينِهَا، فَاظْفَرْ بِذَاتِ الدِّينِ تَرِبَتْ يَدَاكَ» [۲]. ترجمه: «زن بخاطر چهار چیز نکاح کرده می‌شود: بخاطر مالش، نسبش، جمال و زیبایی‌اش و دینش، فقط دیندار را انتخاب کن دستهایت پر رونق می‌شود».

بله می‌بینیم که رسول خدا صدر حدیث مزبور مردان را به ازدواج با همسر دیندار تشویق می‌نماید. اگر همه مردان به این دستور رسول گرامی عمل نمایند، بدون شک به هدف و مقصد والای ازدواج که همانا عفت و پاکدامنی و تشکیل خانواده‌ای مؤمن و خوب است، نایل خواهند آمد.

حکمت و فلسفه این دستور رسول اکرم صاین است که زن در زندگی، شریک و مونس مرد می‌باشد. اگر زن، دیندار باشد، فرزندان صالحی بدنیا آورده و تربیت صحیح اسلامی می‌نماید. و اگر دین نداشته باشد فرزندانی ناصالح و بدور از اخلاق اسلامی بدنیا خواهد آورد، چون اخلاق خوب و پدر و مادر در فرزند اثر می‌گذارد و رفتارها به یکدیگر سرایت می‌کند. دامن مادر، محل رشد و نمو فرزند می‌باشد. زیرا فرزند در هر کاری از مادر تأسی می‌جوید و او را الگوی زندگی خود می‌داند. به همین علت رسول خدا صدر حدیثی دیگر می‌فرماید: «تَخَيَّرُوا لِنُطَفِكُمْ وَانْكِحُوا الأَكْفَاءَ وَأَنْكِحُوا إِلَيْهِمْ» [۳]. ترجمه: «برای نطفه‌های خود (زنان پاکیزه و دین دار) را انتخاب کنید، و زنان در خور و شایسته‌ی خود را نکاح کنید و به افراد شایسته زن بدهید».

و در حدیثی دیگر می‌فرماید: «تزوجوا الحجز الصالح، فإن العرق دساس» [۴]. ترجمه: «اصول (زنان) پاکدامن را ازدواج کنید، چون رگ گراینده است»، الحجز: أصل و محل رشد. والصالح: کنایه از عفت می‌باشد.

معنی حدیث این است که اگر مرد با زنی صالح ازدواج کند فرزندی بدنیا می‌آورد که با خانواده همسر در عمل و اخلاق و غیره مشابهت خواهد داشت.

آری! برادر مسلمانم نگاه کن که اسلام تا چه اندازه به فرزندان توجه دارد، از ابتدای پیدایش و چگونگی پیدایش؟.

این توجه بالای اسلام، با انتخاب درست همسر صالح و شایسته برای تشکیل خانواده‌ای مسلمان و بدنیا آوردن فرزندانی صالح و نیکوکار تحقق می‌یابد.

بعد از ازدواج، مرحله تولد فرزندان می‌رسد. در این زمان است که رابطه میان زن و شوهر و اساس خانواده مستحکم می‌شود. در این هنگام فضای خانواده عوض و مرحله تربیت و توجه به فرزندان آغاز می‌گردد و احساسات جدیدی در خانواده ایجاد می‌شود که پدر ومادر را وادار به فراهم نمودن محیطی سالم برای تربیت فرزندانشان می‌کند.

در این رساله، حقوق فرزندان بر والدین و وظیفه والدین درباره فرزندان را بیان خواهیم کرد.

[۲] بخاری(۵۰۹۰) و مسلم (۲۶۶۱). [۳] روایت ابن ماجه وآلبانی آنرا صحیح دانسته است. [۴] روایت دیلمی در مسند فردوس وآلبانی آنرا موضوع (ساختگی) دانسته است.