سیاه دانه چیست؟

سیاه دانه که نام علمی‌اش (Nigella sativa) است، گیاهی است پوشیده از کرک‌های ظریف که گل‌های بسیار زیبایی به رنگ سفید مایل به سبز یا آبی، با غلاف خارجی بذر قابل تشخیص دارد،وبه خانواده آلالگان یا چلیپاییان (Ranunculaceae) تعلق دارد. گل‌هایش در انتهای ساقه قرار دارند، و دانه‌های خمیده سه لبه در غلافی که آن‌ها را احاطه کرده است قرار دارند، دانه‌ها سیاه رنگ و معطر می‌باشد.

سیاه دانه در شرایط اقلیمی گرم و خشک خوب رشد می‌کند، حوزه‌ی دریای مدیترانه محل اصلی این گونه گیاهان بوده که پس از گسترش مصارف آن در پزشکی، کشت آن در غرب آسیاه و جنوب اروپا و جنوب کشورهای حوزه‌ی بالکان نیز گسترش یافت، و همچنین در کشورهای ایران، هند، پاکستان، مصر، عراق و ترکیه نیز کاشت می‌شود، و بطور خود رو نیز در بعضی مناطق می‌روید.

نام‌های سیاه دانه:

سیاه دانه با نام‌های مختلفی نامیده و خوانده می‌شود، در زبان عربی به آن: «حبه البرکه» «حبة السوداء» « شونیز» و «الکمون الأسود» می‌گویند.

در زبان اردو: «کلونجی» و در زبان فارسی به آن : «سیاه دانه» « دانه مبارک» «شنیز» و «شونیز» گفته می‌شود.

در فرهنگ فارسی «معین» (ص ۵۶۸) در باره‌ی سیاه دانه چنین نوشته است:

«سیاه دانه، گیاهی است از تیره‌های آلالگان جزء دسته‌ی خربقی‌ها که پوشیده از کرک‌های ظریف است، و برخی از گونه‌های آن ممکن است فاقد کرک باشد، این گیاه به طور خود رو در اکثر نقاط و از جمله ایران می‌روید، برگ‌هایش دارای تقسیمات باریک و گل‌هایش منفرد، و دانه‌اش تیره رنگ و سه گوشه، و دارای بویی مخصوص است، ارتفاع آن تا ۴۰ سانتی‌متر می‌رسد، و گل‌هایش آبی رنگند، سیاه دانه را نانوایان برای خوشمزگی نان در موقع پختن روی آن می‌ریزند .

مواد مؤثر و ترکیبات شیمیایی موجود در سیاه دانه:

سیاه دانه دارای مواد فعال مختلفی است که تا کنون برخی از آن‌ها شناخته شده است، سیاه دانه دارای:

• ۳۳ در صد روغن ثابت (چرب) «Fixed oil» (برخی ۵/۳٧ در صد نوشته‌اند).

• ۵/۱ در صد روغن فرار «Volatle oil».

• همچنین سیاه دانه مواد مؤثر دیگری مانند:

• ساپینین، آلفاپنین، سینالول، کاردتین، هیدرات کربن وغیره دارا می‌باشد.

• وهمجنین شامل عناصر غذایی مانند:

• سودیوم، پتاسیم،فسفور، آهن، کلسیم، منیزیم، و ..

• ویتامین‌ها و مواد ضد حساسیت و آرام‌بخش و ضد درد می‌باشد.

• تأثیر بیشتر آن به خاطر وجود روغن‌های چرب (ثابت) و روغن‌های فرار می‌باشد.

• محققان به این نتیجه رسیده‌اند که مؤثرترین ماده‌ی دارویی که در سیاه دانه وجود دارد، نوعی روغن فرار بنام «نیژلون» (Nigellone) است [۱].

• قابل یاد آوری است که سیاه دانه علاوه برآنچه ذکر شد، دارای ویتامین‌های(E) و (A) و (D) و همچنین هورمونهای جنسی می‌باشد.

• استاد بزرگوارمان دکتر محمد عزت می‌نویسد:

سیاه‌دانه از عناصر فعال، مطبوع، شگفت‌آور تشکیل شده است، در آن: فوسفات، آهن، فسفر، کربوهیدرات، و روغن (اسانس) وجود دارد که راز و اسرار ش در آن نهفته است، و تقریبا نسبت روغن ۲۸% می‌باشد.

همچنین سیاه دانه مواد آنتی بیوتک فعال ضد میکروب دارا می‌باشد.

و در آن ماده‌ی «کاروتین» (Carotin) وجود دارد که ضد سرطان است، و همچنین در آن هرمونات قوی جنسی وجود دارد که برای بارداری و ناتوانی جنسی مفید است. و مواد ادرا آور، و مدر صفرا وجود دارد، همچنین دارای آنزیمات برای هضم می‌باشد، و ضد اسیدی شدن معده است، و برخی مواد دیگر که آرامبخش و مقوی دماغ است وجود دارد [۲].

[۱] برای اطلاعات بیشتر به کتاب‌های ذیل رجوع فرمایید:

«معجزات الشفاء فی حبة السوداء، حبة السوداء ، حبة البرکه، العلاج بالبصل والثوم وحبة السوداء، النباتات الطبیه زراعت‌ها ومکونات‌ها»، کلونجی ک کمالات(کمالات سیاه دانه) و کلونجی اور شهد سی علاج (علاج با عسل و سیاه دانه). [۲] معجزات الشفاء (ص ۱۴).