مقدمه
حمد و ثنا و سپاس پروردگاری را که با ارسال بزرگترین نعمت خود قرآن، بر بشر یک منت نهاد تا از گمراهی‌ها و ناآرامی‌هایی که ساختۀ خود بشر بود به راه راست و پرامنیت ایمان گام بردارند و بشریت را از بندگی بنده و قدرت و زر و زور و هوی و هوس نجات داد و به بندگی خود (الله) که صاحب قدرت واقعی و پروردگار و مربی هستی و دلسوزتر از انسان نسبت به خودش است سوق داد.
﴿ٱللَّهُ وَلِيُّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ يُخۡرِجُهُم مِّنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِۖ وَٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَوۡلِيَآؤُهُمُ ٱلطَّٰغُوتُ يُخۡرِجُونَهُم مِّنَ ٱلنُّورِ إِلَى ٱلظُّلُمَٰتِۗ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ ٢٥٧﴾[البقرة: ۲۵۷] «الله یاور و کارساز مؤمنان است؛ آنان را از تاریکی‌ها(ی کفر و شک) به سوی نور هدایت می‌کند. اما اولیای کسانی که کفر ورزند، طاغوت‌ها و طغیانگرانی هستند که آنها را از نورِ (حق و هدایت) به تاریکی‌های کفر و تردید می‌کشانند. چنین کسانی دوزخی‌اند و برای همیشه در آن خواهند ماند».
و درود بی‌پایان به افتخار بشریت و اشرف مخلوقات حضرت محمد مصطفی جکه خداوند در وصفش فرمود: ﴿وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ ٤﴾«و تو اخلاق عظیم و برجسته‌ای داری!» و نام مبارک تا روز قیامت قرین نام مبارک اللهأمی‌باشد رحمت بی‌پایان پروردگار بر آل و اصحاب پیامبر آن داعیان برحق اسلام در شرق و غرب عالم، آنان که خداوند در حقشان فرمود: ﴿وَٱلسَّٰبِقُونَ ٱلۡأَوَّلُونَ مِنَ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ وَٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ رَّضِيَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُ وَأَعَدَّ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي تَحۡتَهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۚ ذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ ١٠٠﴾[التوبة: ۱۰۰].
«پیشگامان نخستین مهاجران و انصار و کسانی که به نیکی روش آنان را در پیش گرفتند و راه ایشان را به خوبی پیمودند، خداوند از آنان خوشنود است و ایشان هم از خدا خوشنودند و خداوند برای آنها بهشت را آماده ساخته که در زیر (درختان و کاخ‌های) آن رودخانه‌ها جاری است، و جاودانه در آنجا می‌مانند، این است پیروزی بزرگ و رستگاری سترگ».
اما بعد:
خداوند می‌فرماید: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمۡ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلًا ٥٩﴾[النساء: ۵۹].
یعنی: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید، از خدا (با پیروی از قرآن) و از پیغمبر (خدا محمد مصطفی با تمسک به سنت او) اطاعت کنید و از کاردانان و فرمانروایان مسلمان خود فرمانبرداری نمائید (مادام که حقگرا و دادگر بوده و مجری احکام شریعت اسلام باشند) و اگر در چیزی اختلاف داشتید (و در امری ازامور کشمکش پیدا کردید) آن را به خدا (با عرضه به قرآن) و پیامبر او (با رجوع به سنت نبوی) برگردانید (تا در پرتو قرآن و سنت حکم آن را بدانید، چرا که خدا قرآن را نازل و رسول آن را بیان و روشن داشته است، باید چنین عمل کنید) اگر به خدا و روز رستاخیز ایمان دارید. این کار (یعنی رجوع به قرآن و سنت) برای شما بهتر و خوش‌فرجام‌تر است» [۱].
حقیقت این است که اگر مسلمانان در مسیر زندگی خود از قرآن شروع کنند و ابتدا آن را یاد گیرند و بفهمند خیلی کم و به ندرت دچار اختلاف می‌شوند و آن هم خیلی زود و سریع حل خواهد شد، اما متأسفانه مسلمانان در طرز تفکر و زندگی، کمتر از سرچشمه نور و هدایت استفاده می‌کنند و بیشتر به قول اشخاص و غیر کتاب و سنت عمل می‌کنند که هریک به گونه‌ایی هرچند ضعیف یا شدید دچار افراط و تفریط شده‌اند و در نتیجه مسلمانان نیز گرفتار چنین مشکلاتی شده‌اند و چنان در مقابل هم صف‌آرایی می‌کنند گویی نبرد کفر و ایمان است به گونه‌ایی که ما دشمنان را فراموش کرده و به جان هم افتاده‌ایم، و این شکست‌های پی در پی و ضعف‌ها همه زاییده اختلاف و تفرقه است و برای عزت دوباره در دنیا و سرافرازی در قیامت راهی جز بازگشت به قرآن و سنت پیامبر عظیم الشأن و محکم‌گرفتن ریسمان خدا (قرآن) چاره و راه حل دیگری نداریم. ﴿وَٱعۡتَصِمُواْ بِحَبۡلِ ٱللَّهِ جَمِيعٗا وَلَا تَفَرَّقُواْۚ﴾یعنی: «به ریسمان خداچنگ بزنیدوپراگنده نشوید» و هرکس برای این عزت دوباره باید در حد توانایی و در چهارچوب شغل و موقعیت اجتماعی خود تلاش کند و از هرگونه اختلاف که مایه کدورت و نگرانی مسلمانان در مقابل یکدیگر باشد جداً خودداری نماید و نسبت به همدیگر رؤوف و مهربان باشیم. ﴿مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ﴾[الفتح: ۲۹]. «محمد جفرستاده خدا است و کسانی که با او هستند در برابر کافران تند و سرسخت و نسبت به همدیگر مهربان و دلسوزند» زیرا اگر اینچنین نباشیم روز قیامت در دادگاه الهی جوابی برای دفاع از خود نداریم.
امروز نیاز ما مسلمانان به وحدت و یکپارچگی بیشتر از هر زمانی است، زیرا دشمنان دین ما چنان متحد الشکل شده‌اند که جز به نابودی دین خدا و مسلمانان راضی نیستند و فکر نمی‌کنند و خداوند خطاب به مؤمنین می‌فرماید: ﴿وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ تَفَرَّقُواْ وَٱخۡتَلَفُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ ١٠٥﴾[آل عمران: ۱۰۵].
یعنی:« و مانند کسانی نشوید که (با ترک امر به معروف و نهی از منکر) پراگنده شدند و اختلاف ورزیدند (آن هم) پس از آن که نشانه‌های روشن (پروردگارشان) به آنان رسید و ایشان را عذاب بزرگی است.»
تفرقه و اختلاف در دنیا باعث ذلت و خواری و تسلط دشمن بر مسلمانان ودر قیامت باعث عذاب شدید خداوند می‌باشد، زیرا خداوند وحدت و همدلی و همگامی را بر مؤمنین پسندیده است و مؤمن حق ندارد از دستور خداوند سرپیچی کند و باز خداوند در سوره مبارکه انفال آیۀ ۴۶ می‌فرماید:
﴿وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ وَٱصۡبِرُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ ٤٦﴾«از خدا و پیامبرش اطاعت کنید و (در میان خود اختلاف و) کشمکش مکنید که (اگر کشمکش کنید) درمانده و ناتوان می‌شوید. و شکوه و هیبت شما از میان می‌رود شکیبایی و صبر کنید که خداوند با صابران است».
انتشارات ابن کثیر در ابتکاری جدید علوم قرآنی – حدیث – سیره – فقه – تاریخ و... را به صورت سؤال و جواب جهت یادگیری سریع نوجوانان و جوانان درآورده که بسیار مفید و آموزنده می‌باشد، و این حقیر به پیشنهاد انتشارات کردستان برای استفاده دانش‌آموزان عزیز چه در مقطع راهنمایی و چه دبیرستان به فارسی ترجمه نمودم که امید است مورد رضایت حضرت حق و استفادۀ خوانندگان عزیز قرار گیرد. ان شاء الله
وآخر دعوانا أن الحمد لله رب العالمين
سنندج – ۱۵ / ۱۱ / ۷۶
محمد صدیق قادری
[۱]- در ترجمۀ آیات از تفسیر نور نوشته دکتر مصطفی خرمدل استفاده شده است.