فصل دوم ذکرهای صبح و شامِ [۴۰]

بسم الله الرحمن الرحیم: ﴿ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا يَ‍ُٔودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ٢٥٥﴾[البقرة: ۲۵۵] [۴۱]. ومن فَضْلِ ذلك [۴۲]: أن يَحْفَظَهُ اللهُ وَلاَ يَقْرَبَهُ شَيْطَانٌ وألاَّ يَمْنَعَهُ مِنْ دُخُولِ الْجَنَّةِ إِلاَّ أَنْ يَمُوْتَ .

خدا معبودی است که جز او معبودی به حق نیست، زنده و تدبیرکننده‌ی مخلوقات است، چُرت و خواب به او دست نمی‌یابد، آن چه در آسمان ها و زمین است از آن اوست، کیست که بتواند نزد او شفاعت نماید مگر به اجازه‌ی او. آن چه را که آفریدگان در پیشِ رو دارند و آن چه را پشت سر می‌گذارند می‌داند، از علم خدا هیچ نمی‌دانند مگر آن چه او بخواهد، کرسى او آسمان ها و زمین را فراگرفته و نگهداری آسمان ها و زمین بر خداوند سنگینى نمی‌کند و او بلندمرتبه‌ی بزرگ قدر است .

از فضیلت های آیه‌ی بالاست که خدا او را حفظ نماید و شیطان به او نزدیک نشود و این که هیچ چیز مانع ورود او به بهشت نشود، مگر این که بمیرد .

﴿قُلۡ هُوَ ٱللَّهُ أَحَدٌ١ ٱللَّهُ ٱلصَّمَدُ٢ لَمۡ يَلِدۡ وَلَمۡ يُولَدۡ٣ وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ كُفُوًا أَحَدُۢ٤﴾[الإخلاص: ۱-۴]

ای پیامبر خدا! به کسى که درباره‌ی صفت پروردگارت از تو پرسید، بگو: الله آن خدای یکتا پاک و منـزه از ترکیب و تعداد است او یکتای یکتاست، خدای یکتاست که همه‌ی بندگان برای انجام و بر آورده شدن نیازهای خود، به او روس می‌آورند و از او مدد می‌جویند، بی‌نیاز است و مقصود فقط ذات پاک اوست، نزاید و زاده نشود برای این که زادن و زاده شدن نشانه‌ی مخلوق بودن است که محل تغییر و دگرگونى هستند و نباشد برای او همتایى؛ کسى نیست که بتواند همتای خدا باشد خدا نه مانندی دارد، نه کسى که بتواند در مقابل او قرار گیرد .

﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلۡفَلَقِ١ مِن شَرِّ مَا خَلَقَ٢ وَمِن شَرِّ غَاسِقٍ إِذَا وَقَبَ٣ وَمِن شَرِّ ٱلنَّفَّٰثَٰتِ فِي ٱلۡعُقَدِ٤ وَمِن شَرِّ حَاسِدٍ إِذَا حَسَدَ٥﴾[الفلق: ۱-۵]

ای پیامبر ما بگو: من از شر مخلوقات به خدای فروزنده‌ی صبحِ روشن پناه می‌برم و از شرّ شب تار هنگامی‌که در آید و از شرّ زنان افسونگر چون به جادو در گره ها بدمند و از شرّ حسود بدخواه چون آتش رشک و حسد بر افروزد.

﴿قُلۡ أَعُوذُ بِرَبِّ ٱلنَّاسِ١ مَلِكِ ٱلنَّاسِ٢ إِلَٰهِ ٱلنَّاسِ٣ مِن شَرِّ ٱلۡوَسۡوَاسِ ٱلۡخَنَّاسِ٤ ٱلَّذِي يُوَسۡوِسُ فِي صُدُورِ ٱلنَّاسِ٥﴾[الناس: ۱-۵](وَيقْرأُ ذلكَ ثلاثاً) [۴۳].

ای پیامبر ما بگو: من به پروردگار آدمیان پناه می‌برم، پادشاه آدمیان، یکتا معبود آدمیان، از شر وسوسه‌ی شیطان، آن شیطان که در دل مردم وسوسه و اندیشه‌ی بد افکند، چه آن شیطان از جنس جن باشد یا از نوع انسان.

و این سوره ها را سه بار تکرار می‌کند .

و این، برای او از هر چیزِ دیگر کفایت می‌کند و در قرائت آن اجر و پاداش است، و هرکس سوره اخلاص را سه بار بخواند، گویى همه‌ی قرآن را خوانده است .

دقّت شود که تکرار سه سوره فقط در صبح و شام و وقت خواب می‌باشد اما پس از نمازهای فرض، سه مرتبه تکرار نمی‌شود .

((لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ، وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)) (عشرَ مراتٍ) أو (مائةَ مرةٍ) [۴۴].

معبودی به حق نیست مگر خدای یکتا، شریکى برای او نیست، پادشاهىِ هستى از آن اوست، ستایش از آن اوست و او بر هر چیز تواناست.

این را ده بار یا صد بار تکرار می‌کند .

من قالها (عَشْراً) فكَأَنَّهُ أَعْتَقَ رَقَبَةً مِنْ وَلَدِ إِسْمَاعِيلَ عَلَيْهِ السَّلاَمُ .

هرکس ده بار تکرار کند، مانند آن که یک برده‌ی مسلمان ـ از فرزندان اسماعیل ÷ـ آزاد کرده است.

ومن قالها (مِائةً) يُكْتَبُ لَهُ مِائةُ حَسَنَةٍ وَيُمْحَى عَنْهُ مِائةُ سَيِّئَةٍ . وَتَكُونُ لَهُ حِرْزاً مِنَ الشَّيْطَانِ فِي يَوْمِهِ ذَاكَ حَتَّى يُمْسِي .

و هرکس صد بار آن را بگوید، صد نیکى برای او نوشته می‌شود و صد بدی از او پاک می‌شود و آن روز تا هنگام شب، آن وِردْ برای او پناهگاه و پرده اى است در برابر شیطان.

((سُبْحَانَ اللَّهِ وَبحَمْدِهِ، عَدَدَ خَلْقِهِ وَرِضَا نَفْسِهِ وَزِنَةَ عَرْشِهِ وَمِدَادَ كَلِمَاتِهِ)(ثلاثَ مراتٍ) [۴۵].

خدا پاک است و او را به اندازه‌ی مخلوقاتش و خشنودىاش و سنگینىِ عرش و جوهر سخنانش، ستایش می‌کنم.

سه بار آن را تکرار می‌کند.

و این ورد با تمامى ذکرهایی‌که ممکن است از صبح تا ظهر بگوید، برابر است .

(سُبْحَانَ اللَّهِ وَبِحَمْدِهِ)) (مائةَ مرةٍ) [۴۶].

خدا پاک است و او را ستایش می‌کنم (صد بار) .

و فضیلت آن، این که تمامى خطاهایش از بین می‌رود و هیچ چیزی بهتر و برتر از آن چه از سوی او آمده، نمی‌آید.

((اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى إبراهيمَ وعلى آلِ إِبْرَاهِيمَ، إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ، اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى إبراهيمَ وعلى آلِ إِبْرَاهِيمَ، فِي الْعَالَمِينَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ)) [۴۷]. يُكرِّرُها عشرَ مراتٍ، أو يُكثِرُ ما شاءَ لقولِ النَّبِيِّ ج: ((مَنْ صَلَّى عَلَيَّ صَلاةً صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ بِهَا عَشْرًا)) [۴۸].

ده بار یا بیشتر آن را تکرار می‌کند، چون رسول اکرم جفرمودند: ((کسى که یک بار بر من درود بفرستد، خداوند ده بار بر او درود می‌فرستد)).

همچنان آن را روز و شب جمعه بسیار تکرار می‌کند، چون رسول اکرم جفرمودند: ((إِنَّ مِنْ أَفْضَلِ أَيَّامِكُمْ يَوْمَ الْجُمُعَةِ... فَأَكْثِرُوا عَلَيَّ مِنْ الصَّلاةِ فِيهِ...)) [۴۹].

((بهترین روزهای شما روز جمعه است، بر من درود بسیاری بفرستید)) .

سيِّدُ الاستغفارِ: ((اللَّهُمَّ أَنْتَ رَبِّي لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ،خَلَقْتَنِي وَأَنَا عَبْدُكَ وَأَنَا عَلَى عَهْدِكَ وَوَعْدِكَ مَا اسْتَطَعْتُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا صَنَعْتُ أَبُوءُ لَكَ بِنِعْمَتِكَ عَلَيَّ وَأَبُوءُ لَكَ بِذَنْبِي فَاغْفِرْ لِي، فَإِنَّهُ لا يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ أَنْتَ)) [۵۰].

خدایا! تو پروردگار من هستى، جز تو معبودی به حق نیست. مرا آفریدی، و من بنده‌ی تو هستم و من به پیمان و وعده‌ی خود با تو، به اندازه ای که بتوانم پایدارم، از شرّ آن چه انجام داده ام به تو پناه می‌برم، از نعمت تو بر خود آگاهم و به گناهانم اعتراف می‌کنم پس مرا بیامرز که هرآینه جز تو کسى آمرزنده‌ی گناهان نیست .

مَنْ قَالَهُ مُوقِناً بِهِ وَمَاتَ بَعْدَ ذَلِكَ وَجَبَتْ لَهُ الْجَنَّةُ.

هرکس این دعا را از روی یقین بگوید و پس از آن بمیرد، بهشت بر او واجب می‌گردد.

((أَسْتَغفِرُ اللَّهَ وَأَتُوبُ إِلَيْهِ)) (سَبْعِينَ أو مِائَةَ مَرَّة) [۵۱].

از خدا آمرزش می‌طلبم و به سوی او توبه می‌کنم (هفتاد بار).

و این سبب آسایش قلب و بخشایش گناهان می‌شود .

((اللَّهُمَّ بِكَ أَصْبَحْنَا وَبِكَ أَمْسَيْنَا وَبِكَ نَحْيَا وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ النُّشُورُ . وَإِذَا أَمْسَى فَلْيَقُلْ: اللَّهُمَّ بِكَ أَمْسَيْنَا وَبِكَ أَصْبَحْنَا وَبِكَ نَحْيَا وَبِكَ نَمُوتُ وَإِلَيْكَ الْمَصِيرُ)) [۵۲].

خدایا! به فرمان تو صبح کردیم و به فرمان تو شام کردیم و به فرمان تو زنده می‌شویم و به فرمان تو می‌میریم و زنده شدن به سوی توست.

و وقت شب بگوید: خدایا! به فرمان تو شام کردیم و به فرمان تو صبح کردیم و به فرمان تو زنده می‌شویم و به فرمان تو می‌میریم و بازگشت ما به سوی توست .

((اللَّهُمَّ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ، عَالِمَ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ، لا إِلَهَ إِلاَّ أَنْتَ رَبَّ كُلِّ شَيْءٍ وَمَلِيكَهُ، أَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ نَفْسِي وَمِنْ شَرِّ الشَّيْطَانِ وَشِرْكِهِ وَأَنْ أَقْتَرِفَ عَلَى نَفْسِي سُوءًا أَوْ أَجُرَّهُ إِلَى مُسْلِمٍ)) [۵۳].

خدایا! ای آفریننده‌ی آسمان ها و زمین و ای پروردگار هر چیز و مالک آن! گواهى می‌دهم به این که معبودی به حق نیست مگر تو، از شر نفسم و از شر شیطان و این که مرا به شرک بیندازد و از این که نسبت به خود مرتکب بدی شوم و یا بدی را به مسلمانى نسبت دهم، به تو پناه می‌برم.

۱۱– ((اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْعَافِيَةَ فِي الدُّنْيَا وَالآخِرَةِ اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْأَلُكَ الْعَفْوَ وَالْعَافِيَةَ فِي دِينِي وَدُنْيَايَ وَأَهْلِي وَمَالِي، اللَّهُمَّ اسْتُرْ عَوْرَاتِي وَآمِنْ رَوْعَاتِي، اللَّهُمَّ احْفَظْنِي مِنْ بَيْنِ يَدَيَّ وَمِنْ خَلْفِي وَعَنْ يَمِينِي وَعَنْ شِمَالِي وَمِنْ فَوْقِي وَأَعُوذُ بِعَظَمَتِكَ أَنْ أُغْتَالَ مِنْ تَحْتِي))[۵۴]. خدایا! من از تو در دنیا و آخرت عافیت می‌طلبم خدایا! من در دین و دنیا و خانواده و دارایى، از تو آمرزش و عافیت می‌خواهم، خدایا! عیب هایم را بپوشان و ترسم را ایمن گردان، خدایا! مرا از روبرویم و از پشت سرم و از سمت راستم و از سمت چپم و از بالایم حفظ فرما.

و این سببی‌ است تاخداوند بنده را حفظ نماید، به خصوص ازاین که خوار وپنهان بمیرد.

((أَصْبَحْنَا وَأَصْبَحَ (أَمْسَيْنَا وَأَمْسَى) الْمُلْكُ لِلَّهِ وَالْحَمْدُ لِلّه لا إِلَهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لا شَرِيكَ لَهُ، لَهُ الْمُلْكُ وَلَهُ الْحَمْدُ وَهُوَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ)) ويزيد إن شاءَ ـ مساءً ـ: ((رَبِّ أَسْأَلُكَ خَيْرَ مَا فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَخَيْرَ مَا بَعْدَهَا وَأَعُوذُ بِكَ مِنْ شَرِّ مَا فِي هَذِهِ اللَّيْلَةِ وَشَرِّ مَا بَعْدَهَا)) [۵۵].

به بامداد وارد شدیم و موجوداتِ هستى به بامداد وارد شدند درحالى که آن ها از آنِ خدا هستند و ستایش از آن خداست و معبودی به حق نیست مگر خدای یکتا یگانه است، شریکى ندارد و پادشاهى از آن اوست و ستایش از آن او. و او بر هر چیز تواناست.

و در هنگام شام اگر بخواهد، می‌تواند این دعا را بر دعاهای دیگر بیفزاید:

پروردگارا! از تو می‌خواهم خیرِ آن چه را که در این شب است و خیرِ آن چه پس از آن است. و به تو از شر آن چه در این شب است وشر آن چه پس ازآن است، پناه می‌برم.

((أَصْبَحْنَا (أَمْسَيْنَا) عَلَى فِطْرَةِ الإسْلاَمِ وَعَلَى كَلِمَةِ الإخْلاَصِ وَعَلَى دِينِ نَبِيِّنَا مُحَمَّدٍ جوَعَلَى مِلَّةِ أَبِينَا إِبْرَاهِيمَ حَنِيفًا مُسْلِمًا وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِينَ)) [۵۶].

با دین اسلام و کلمه‌ی توحید و دین پیامبرمان محمـد جو شـریعت پدرمان ابراهیم ـ که مایل به دین حق و مسلمان بود و نه از مشرکان ـ به بامداد وارد شدیم .

((أَعُوذُ بِكَلِمَاتِ اللَّهِ التَّامَّاتِ مِنْ شَرِّ مَا خَلَقَ)) [۵۷]. مَنْ نَزَلَ مَنْزِلاً فقالها لم يضرَّه شَيْءٌ حتى يتركَ منزلَه ذلك .

پناه می‌برم به کلام خدا از شر آن چه آفریده است، هرکس به مکان و منزلى برسد و[در آن جا] اقامت کند و این دعا را بخواند، هیچ چیز به او ضرر نمی‌رساند تا وقتىکه آن مکان را ترک کند.

((بِسْمِ اللَّهِ الَّذِي لا يَضُرُّ مَعَ اسْمِهِ شَيْءٌ فِي الأرْضِ وَلا فِي السَّمَاءِ وَهُوَ السَّمِيعُ الْعَلِيمُ)) [۵۸]. مَنْ قَالَها ثلاثاً لَمْ تُصِبْهُ فُجْأَةُ بَلاَءٍ.

به نام خدایىکه با نام او، به چیزی در زمین و آسمان ضرر نمی‌رسد و او شنوا و داناست. هرکس این جمله را سه بار بگوید، هیچ بلا و مصیبتى به او نمی‌رسد .

((رَضِيتُ بِاللَّهِ رَبّاً وَبِالإِسْلامِ دِيناً وَبِمُحَمَّدٍ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ نَبِيّاً)) [۵۹]مَنْ قَالَها ثلاثاً كان حقّاً على اللهِ أن يُرْضِيَه .

به پروردگاری خدا و دین اسلام و پیامبرى محمد جخشنودم.

هرکس این را سه بار تکرار کند، خداوند بر خود لازم دانسته که روز قیامت او را راضى گرداند .

برادر عزیز! این ذکرهایى بود که از میان ذکرهای شبانه روزی برگزیده بودم.

از خداوند تعالى می‌خواهم که من و شما را توفیق دهد تا این [اذکار و اوراد] را حفظ کرده و به آن عمل کنیم، اقتدا و پیروی از سنت رسول الله ج.

والحمد لله الذی بنعمته تتم الصالحات .

حلقه سوم از سلسله (توشه‌ى مؤمن) به پایان رسید و حلقه چهارم به عنوان (معلم تجوید) در پی آن می‌آید

[40] بهترين زمان براي گفتن ذكرها [ودعاهاي] صبح، پس از نماز صبح تا نزديكى طلوع آفتاب و بهترين وقت براي گفتن [دعاها] وذكرهاي شام، از نماز عصر تا نزديكى غروب آفتاب می‌باشد و در آيه‌ي كريمه نيز به آن اشاره شده است: وَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ وَقَبْلَ غُرُوبِهَا [سورة طه:الآية ۱۳۰] و هركس، گفتنِ ذكرها را در زمان معينِ آن فراموش كند و در اثنا و ميانه‌ي روز، حتى پس از طلوع آفتاب يا در ميان شب پس از مغرب بگويد؛ گويىكه شب هنگام آن اذكار را به جاى آورده است؛ چنان كه رسول اكرم جمی‌فرمايد: (من نام عن حزبه من الليل أو عن شيء منه، فقرأه ما بين صلاة الفجر وصلاة الظهر، كُتب له كأنما قرأه من الليل). مسلم (۷۴۷). هركس از بهره و نصيب خود از ذكرهاي شب ويا غيرِ آن خواب رفت [و فراموش كرد] وآن را ميان نماز صبح تا نماز ظهر خواند، = = براي او نوشته می‌شود مانند اين كه در شب آن را به جا آورده است. [41] البخاري؛ بدء الخلق؛ باب: صفة إبليس وجنوده؛ حديث (۳۲۷۵) از ابی‌هريره س. [42] فضيلت اين ذكر و آن چه آورده شد، نزد رسول اكرم جتاييد شده است. [43] أبوداود؛ الأدب؛ باب: ما يقول إذا أصبح؛ حديث (۵۰۸۲) از عبدالله بن خُبيب س. والترمذي؛ الدعوات؛ باب الدعاء عند النوم؛ حديث (۳۵۷۵) همچنين از او. و ترمذي گفت: حديث حسن صحيح. [44] البخاري؛ الدعوات؛ باب: فضل التهليل؛ حديث (۶۴۰۳) از ابی‌هريره سو حديث (۶۴۰۴) از ابی‌ايوب انصاري س. ومسلم؛ الذكر والدعاء؛ باب: فضل التهليل والتسبيح والدعاء؛ حديث (۲۶۹۳) هم از او. [45] مسلم؛ الذكر والدعاء؛ باب: التسبيح أول النهار وعند النوم؛ حديث (۲۷۲۶) از جويريه ل. [46] البخاري؛ الدعوات؛ باب: فضل التهليل؛ حديث (۶۴۰۵) از ابی‌هريره س. ومسلم؛ كتاب: الذكر والدعاء؛ باب: فضل التهليل والتسبيح والدعاء؛ حديث(۲۶۹۲) هم ازاو. [47] البخاري؛ أحاديث الأنبياء؛ بابٌ بعد باب: (يزفُّون)؛ حديث (۳۳۷۰) از كعب بن عجرة س. و در بسياري قسمت هاي ديگر از صحيح بخاري . ومسلم؛ الصلاة؛ باب: الصلاة على النبي جبعد التشهد؛ حديث (۴۰۵) همچنين از كعبس. و زيادت [ابراهيم وعلى] در دو جا نزد بخاري رحمه الله. اما عبارت [في العالمين] در روايت مسلم رحمه الله اضافه آمده است. [48] قسمتى از حديث مسلم؛ الصلاة؛ باب: استحباب القول مثل قول المؤذن …؛ حديث (۳۸۴) از عبدالله بن عمرو ب. [49] قسمتى از حديث ابوداود؛ باب: فضل يوم الجمعة وليلة الجمعة حديث (۱۰۴۷) از اوس بن اوس ثقفي س. و احمد؛ مسند المدنيّين؛ همچنين از حديث اوس؛ حديث (۱۵۷۲۹). [50] البخاري؛ الدعوات؛ باب: أفضل الاستغفار؛ حديث (۶۳۰۶) از شداد بن اوس سو حديث (۶۳۲۳) همچنين از او با تأخير قول: (( أعوذ بك من شر ما صنعت)) و با زيادت لفظ (لك) از قول رسول الله ج: ((وأبوء لك بذنبي)). [51] البخاري؛ الدعوات؛ باب: استغفار النبي؛ حديث (۶۳۰۷) ازابی‌هريره س. ومسلم؛ الذّكر والدعاء والتوبة والاستغفار؛ باب: استحباب الاستغفار والاستكثار منه؛ حديث (۲۷۰۲) از الأغرّ المزني سو از ابن عمر ب. [52] أبوداود؛ الأدب؛ باب: ما يقول إذا أصبح؛ حديث (۵۰۶۸) از ابی‌هريره س. به لفظ (النشور) در صبح و شام. فايده: روايتى كه در متن آمده است امام ابن القيم آن را در شرح سنن ابی‌داود ترجيح داده است با قول: (و اين برترين روايتِ ثبت شده است، زيرا بيدار شدن از خواب صبح به معناي (النشور) و گرديدن و دگرگون شدن و منقلب شدن به سوي خواب در شام به معناى (المصير) مرگ و رفتن به سوي خداست . نگا: مختصر سنن ابی‌داود للمنذري ص۳۳۰. و در تعليق شيخ الألباني بر صحيح ابی‌داود رحمه = = الله ص۹۵۶ چنين آمده: كذا الأصل، غير از اين كه در پانوشت، يكي از دو خط تصحيح شده: (وإليك النشور) الأخيرة إلى: (وإليك المصير).اهـ . [53] الترمذي؛ الدعوات؛ باب: دعاء علمه النبي جأبابكر؛ حديث (۳۵۲۹) از عبدالله بن عمرو ب. [54] أبوداود؛ الأدب؛ باب: ما يقول إذا أصبح؛ حديث (۵۰۷۴) از عبدالله بن عمر ب. وهمچنين امام احمد در مسند؛ حديث (۴۷۷۰) از او. [55] مسلم؛ الذكر والدعاء؛ باب: التعوّذ من شر ما عُمل ومن شر ما لم يُعمل؛ حديث(۲۷۲۳) ازعبدالله بن مسعود س. [56] أحمد؛ مسند المكيّين، از حديث عبدالرحمن بن أبزى سحديث (۱۴۹۴۲) و همچنين در جاهاى بسيارى از حديث او س. وابن السني در عمل اليوم والليلة؛ حديث (۳۴). [57] مسلم؛ الذكر والدعاء؛ باب: في التعوذ من سوء القضاء…؛ حديث (۲۷۰۹) از ابی‌هريره س. [58] أبوداود؛ الأدب؛ باب: ما يقول إذا أصبح حديث (۵۰۸۸) از عثمان س. والترمذي؛ الدعوات؛ باب: ما جاء في الدعاء إذا أصبح وإذا أمسى؛ حديث (۳۳۸۸) همچنين از او. وقال الترمذي: هذا حديث حسن صحيح غريب . [59] أبوداود؛ الأدب؛ باب: ماذا يقول إذا اصبح حديث (۵۰۷۲) و احمد در مسند؛ حديث (۱۹۱۷۷) هر دو از خادمان رسول الله جبا زياد بودن كلمه‌ي (ثلاثاً) نزد احمد رحمه الله .