۳- توحيد اسماء و صفات
توحید اسماء و صفات یعنی ایمان داشتن به اسمها و صفات الله سبحانه و تعالی که در قرآن و احادیث صحیحه ذکر شده است. به صورتیکه شایسته عظمت و کبریائی او باشد.
به عنوان مثال چند صفت از صفات الله تعالی را ذکر میکنیم:
صفت علم. الله سبحانه و تعالی میفرماید:
﴿وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ﴾[الأنعام: ۱۰۱].
«و او به هر چیزی علیم است».
صفت قدرت. الله سبحانه و تعالی میفرماید:
﴿وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٗا﴾[الفتح: ۲۱].
«و الله برهر چیز قادر است».
صفت شنوایی و بینایی .الله سبحانه و تعالی میفرماید.
﴿وَكَانَ ٱللَّهُ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا﴾[النساء: ۱۳۴].
«و الله شنوا و بیناست».
صفت محبت. الله میفرماید:
﴿يُحِبُّهُمۡ وَيُحِبُّونَهُۥ﴾[المائدة: ۵۴].
«آنها را دوست میدارد و آنها او را دوست میدارند».
صفت دو دست (یعنی اینکه الله جل جلاله دو دست دارد). الله تعالی میفرماید:
﴿قَالَ يَٰٓإِبۡلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسۡجُدَ لِمَا خَلَقۡتُ بِيَدَيَّ﴾[ص: ۷۵].
«الله فرمود: ای ابلیس چرا برای آنچه که با دو دست خود آنرا خلق کردم، سجده نکردی؟».
صفت نازل شدن (پائین آمدن). رسول الله جمیفرماید:
«رب مان هر شب به آسمان دنیا پایین میآید. سپس ندا بر میدهد: آیا در این وقت توبه کنندهای وجود دارد تا که گناهانش را ببخشم؟ آیا طلب کنندهای وجود دارد تا که حاجتش را به او بدهم؟....». بنا بر این بر هر فرد مسلمان واجب است که ایمان داشته باشد به اینکه الله سبحانه و تعالی دارای اسمها و صفاتی است که لایق عظمت و قدرت و کبریائی اوست. و همچنین بایستی ایمان داشته باشد که صفات خالق سبحانه و تعالی با صفات مخلوق متفاوت است. به همان گونهای که ذات الله سبحانه و تعالی با ذات مخلوق فرق میکند. مثلاً الله تعالی خود را به صفت علم وصف کرده و فرموده است:
﴿وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ﴾[الأنعام: ۱۰۱].
«و او به هر چیزی علیم است».
و همچنین مخلوق را به صفت علم وصف کرده و مثلاً در مورد اسحق علی السلام فرموده است:
﴿وَبَشَّرُوهُ بِغُلَٰمٍ عَلِيمٖ﴾[الذاریات: ۲۸].
«وبشارت دادند او(ابراهیم ÷) را به فرزندی (اسحق ÷) علیم (دانا)».
اما شکی نیست در اینکه علم خالق با علم مخلوق فرق میکند. علم خالق، علمی است که شایسته عظمت و قدرت اوست و علم مخلوق علمی است که لایق ضعف و ناتوانی او میباشد.
وهمچنین الله تعالی خود را به صفت رحمت وصف کرده و فرموده است:
﴿وَكَانَ بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ رَحِيمٗا﴾[الأحزاب: ۴۳].
«و الله بر مؤمنین رحیم میباشد».
و رسول الله جرا نیز به صفت رحمت وصف کرده و فرموده است:
﴿بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ رَءُوفٞ رَّحِيمٞ﴾[التوبة: ۱۲۸].
«برمؤمنین رؤوف و رحیم میباشد».
اما بین این دو نوع رحمت به همان صورت اختلاف وجود داردکه بین ذات خالق و ذات مخلوق اختلاف است. رحمت الله به گونهای است که شایسته عظمت و قدرت اوست. و رحمت رسول الله و دیگر مخلوقات به گونهای است که شایسته مقام مخلوق بودن و ناتوان بودن آنهاست.
و به همین ترتیب، باید دانست که تمام صفتهای خالق با صفتهای مخلوقات فرق میکند.
و اینرا هم بایستی بدانیم، هرگز نباید در پی آن باشیم که تصور کنیم صفات خالق به چه صورت است. مثلا هر گز نمیتوانیم تصور کنیم صفات دست و پا و چشم و... در خالق چگونه است. چون هر امری را که ما در ذهن خود تصور کنیم ناشی از رابطه ما با عالم مخلوقات میباشد. و بین صفات خالق و صفات مخلوق هرگز مشابهتی وجود ندارد به همان صورت که بین ذات خالق و ذات مخلوق مشابهتی نیست. پس بر ما واجب است که ایمان داشته باشیم به اینکه الله سبحانه و تعالی دارای صفاتی همچون رحمت، قدرت، علم، دست، پا، چشم و ... میباشد. چونکه الله سبحانه و تعالی در قرآن و رسول الله در احادیث خود ما را از این صفات با خبر ساختهاند. اما از حقیقت و چگونگی این صفات هیچ اطلاعی نداریم و هرگز نیز نمیتوانیم حقیقت این صفات را درک کنیم و فقط میدانیم که با صفات مخلوق یکسان نیستند. الله میفرماید:
﴿لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ﴾[الشوری: ۱۱].
«چیزی مانند او وجود ندارد. و او شنوا و بیناست».
بایستی گفت ما تعداد اسمها و صفات الله سبحانه و تعالی را نیز نمیدانیم چون بعضی از آنها جزء غیبیات میباشد که هیچکس جز الله سبحانه و تعالی از آنها با خبر نیست.
وآخر دعوانا سبحان ربك رب العزة عما يصفون وسلام على الـمرسلين والحمد لله رب العالـمين.