فصل: [كثرت ذكر الله تعالى]

۵- از جملـﮥ بزرگ‌ترین اسباب اطمینان وآرامش قلب: كثرت ذكر (یاد نمودن) الله تعالى می‌باشد؛ زیرا که خداوند متعال می‌فرماید: ﴿ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَتَطۡمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكۡرِ ٱللَّهِۗ أَلَا بِذِكۡرِ ٱللَّهِ تَطۡمَئِنُّ ٱلۡقُلُوبُ ٢٨﴾[الرعد: ۲۸].

ترجمه: با خبر که به ذکر الله دل‌ها آرام می‌گیرد.

ﭘـس یاد کردن خداوند نظر به خصوصیتى که دارد، ونظر به امید داشتن به ثواب، و ﭘـاداش الهى، براى تحقق همین مقصد تاثیرى بزرگى دارد.

۶- و از (جملـﮥ این اسباب) همچنان: یاد كردن نعمت‌هاى ظاهرى وباطنى خداوند است، زیرا شناخت نعمت‌هاى خداوند وذکر آن‌ها غم وﭘـریشانى را دور نموده، وبنده را به شکر نعمت وادار می‌نماید، که این خود از جملـﮥ مراتب بزرگ نیکى بشمار می‌رود، هرﭼـندبنده دﭼـار فقر ویا مرض باشد، ویا تکلیفى دیگر داشته باشد، اگر نعمت‌هاى خداوند را که به او ارزانى نموده است بشمارد، ویا در بین این نعمت‌ها وآن تکلیفى که برایش رسیده است مقایسه نماید، خواهد دید که این تکلیف در برابر نعمت‌هاى خداوند بهیـﭻ وجه قابل ذکر نیست، بلکه بنده اگر در برابر مصیبت‌هایکه از جانب خداوند به او رسیده است صبر نماید وبآن راضى وتسلیم شود، آن بر وى آسان خواهد گردید، واز تکلیفش کاسته خواهد شد.

ودر نتیجـﮥ تأمل وفکر بنده در ثواب وﭘـاداش این امر، وﭘـرستش خداوند متعالى، وصبر کردن بر آن، وراضى بودن از آن، این همه امور و کارهاى تلخ را شیرین می‌سازد، وﭘـاداش شیرینش تلخى صبر را از وى فراموش می‌نماید.

٧- ودرین مورد مفید ترین کارها همان است: كه ﭘـیامبرج در حدیث صحیح بآن ارشاد نموده، ومسلمانان را بآن تشویق کرده است، وفرموده است: «اُنظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ أَسْفَلَ مِنْکمْ، وَلا تَنْظُرُوا إِلَى مَنْ هُوَ فَوْقَکمْ؛ فَإِنَّهُ أَجْدَرُ أَنْ لا تَزْدَرُوا نِعْمَةَ اللهِ عَلَیکمْ». [روایت بـخاری]

ترجمه: به کسانى نظر کنید که از شما ﭘـائین تر باشد، وبه کسانى نظر می‌کنید که از شما بالا تر باشد، واین شیوه شایسته است تا نعمت‌های را که خداوند به شما داده است کم نشمارید.

واین جهت است که اگر بنده این اصل را مد نظر داشته باشد خواهد دید که در هر حالتى که باشد بازهم نسبت به تعدادى زیادى از مردم در داشتن عافیت وسعادت برترى دارد، وروزى‌اش از دیگران بیشتر است، واز اینجاست که ﭘـریشانى وغم واندوهش از بین می‌رود، وخوشى وشادمانى بخاطرى برخوردارى از نعمت‌هاى که دارن به بسیار از دیگران برترى دارد نیز افزون می‌گردد.

وهر ﭼـند بنده در بارﮤ نعمت‌هاى ظاهرى وباطنى، دینى ودنیوى، بیشتر به اندیشد وتأمل کند، خواهد دید که خداوند متعال خوبی‌هاى زیادى را نصیبش نموده، وتکلیف‌ها وشرهاى زیادى را از وى دفع نموده است، که بدون شک این (اندیشه وتأمل) ﭘـریشانی‌ها وغم‌هاى زیادى را از وى دور خواهد کرد، وخوشی‌ها وخوشبختی‌هاى فراوانى را برایش عطا می‌کند.