کتاب بهترین دوست

آدمی بنا به سرشت و طبیعت انسانی و جاذبه هواهای نفسانی، گاهی اوقات صفات نامطلوب و ناپسندی را برای خویش برمی‌گزیند و با آن زندگی می‌کند. در حالی که خود او نیز به واقعیت این صفات بد یا اندیشه‌های ناسالم پی نمی‌برد و کسی دیگر هم شاید از ترس ناراحت‌ شدنش، به او گوشزد نمی‌کند.

در این میان تنها دوست بی‌غرضی که می‌تواند نقطه عطفی در زندگی او ایجاد نماید و هیچگاه گفته‌اش زننده و ناراحت‌کننده نیست و آرام و بی‌سر و صدا، آدمی را اصلاح می‌کند، کتاب است. کتاب شفابخش بیماری‌های اخلاقی و اصلاح‌گر درون است که در موقعیت‌های گوناگون درس انسانیت و زندگی می‌دهد.

بیاموزمت کیمیای سعادت
ز همصحبت بد جدایی جدایی
زیانکاری ما از همنشین است
عذاب دوزخ از بئس القرین است

بیشتر مردم حاضر نیستند کسی انگشت اتهام و اعتراض به سوی عیب‌ها و کمی‌هایشان دراز کند و آنان را نسبت به عاقبت بد اعمالشان آگاه سازد. اما مطالعه کتاب‌های مفید می‌تواند به شکلی حکیمانه در ریشه‌ کن‌کردن اخلاق بد یاریگر انسان باشد و او را راهنمایی کند. کتاب روند اصلاح انسان را سرعت بخشیده و به سوی کمالات معنوی رهنما می‌گردد. هر‌چه بیشتر کتاب بخوانید، بیشتر از زندگی حقیقی برخوردار خواهید شد.

کتاب بیش از درس و معلم به انسان می‌آموزد و نُه دهم معلومات انسان از کتاب است و یک دهم از معلم و درس.

هم‌نشینی به از کتاب مخواه
که مصاحب بود گه و بی‌گاه
بهجت ‌افزای جان و راحت دل
هرچه دلخواه توست از آن حاصل
این چنین همدمی لطیف که دید؟
که نرنجید و نه برنجانید

کتاب هم‌نشینی است که تو را خسته و ملول نمی‌سازد. دوستی است که تو را فریب نمی‌دهد. رفیقی است که به تو آزار نمی‌رساند. کتاب از تمام دوستان انسان ثابت ‌قدمتر و با وفاتر و صبورتر است و هرگز در ایام بدبختی و محنت به انسان پشت نمی‌کند برعکس آغوش مهربان ورأفت آن برای استقبال همیشه گشوده است. در دوره جوانی انسان را سرگرم و مشغول می‌سازد و در روزگار پیری و شکستگی تسلیت و دلداری می‌دهد.

حریفی که از وی نیازرد کس
بسی آزمودم، کتاب است و بس
رساند سخن را به خـوبی به بُن
به بسم ‌الله آغاز سازد سُخن
نگیرد به کس سبقت ازهیچ باب
از او تا نپرسی نگوید جواب

امروز که دوستان خوب کم شده‌اند، دوستی بهتر از کتاب نخواهی یافت. چون کتاب ریا نمی‌کند، ظاهر و باطنش یکیست و هر‌چه در دل و درون دارد همان را می‌گوید، تا شما نزد او نروی و از او نخواهی، سخنی نمی‌گوید و هر وقت بخواهی، سکوت می‌کند.

بشناس فرق دوست ز دشمن به چشم عقل
که در پس هر چهره، چهره‌هاست
چون بسی ابلیس آدم روی هست
پس به هر دستی نباید داد دست

کتاب تنها کسی است که بدون منّت گذاشتن تمامی اطلاعات خود را در اختیار ما می‌گذارد و از صمیم قلب آرزومند موفقیت اطرافیان است.

باید چون حافظ شیرین سخن، از همنشینان دغل باز به کتاب پناه برد:

جز صراحی و کتابم نبود یار و ندیم
تا حریفان دغا را به جهان کم بینم

یا چون صائب باید از دو رویان جهان به کتاب روی آورد:

نیست کاری به دو رویان جهانم صائب
روی دل از همه عالم به کتابست مرا

حال که مطالعه کتاب‌های مفید، شاهراه سلامت اخلاقی و آموزگار بزرگ درس‌های زندگانی است. پس تعلل و غفلت از مطالعه چرا؟!