حمایت حیوانات و گیاهان
حیوانات و فضای سبز نقش بسیار بسزایی در برقراری محیطی سالم و سازنده در طبیعت دارا میباشند.
قرآن حیوانات را امتی چون انسانها دانسته است:
﴿وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا طَٰٓئِرٖ يَطِيرُ بِجَنَاحَيۡهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمۡثَالُكُم ...﴾[الأنعام: ۳۸] «و هر جنبنده‌ای در زمین و هر پرنده‌ای در هوا که به دو بال پرواز می‌کند همگی طایفه‌هایی مانند شما (نوع بشر) هستند....».
و سبب آفرینش آنها را چنین معرفی کرده است:
﴿وَٱلۡأَنۡعَٰمَ خَلَقَهَاۖ لَكُمۡ فِيهَا دِفۡءٞ وَمَنَٰفِعُ وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ ٥﴾[النحل:۵]
«و چهارپایان را خلقت کرد که به (موی و پشم) آنها گرم می‌شوید و از آنها فواید بسیار دیگر برده و از (شیر و گوشت) آنها غذای مأکول می‌سازید».
هر یک از گیاهان و حیوانات نقش خاصی در طبیعت را ایفا میکنند، لذا حمایت آنها در آموزههای دینی بسیار روشن و هویداست.
پیامبر اکرمجاز تلف کردن بیهوده حیوانات بشدت منع فرمودهاند.
- «إن رسول الله لعن من اتخذ شیئًا فیه الروح غرضا»(متفق علیه). «پیامبر اکرمجلعنت و نفرین کردهاند افرادی که موجود زندهای را هدف تیر اندازی قرار دهند».
- و فرمودند: «من قتل عصفورا عبثا عج إلی الله عز وجل یوم القیامة یقول: یا رب إن فلانا قتلنی عبثا ولم یقتلنی لمنفعة»(روایت امام نسایی). «کسی که گنجشکی را بیهوده به قتل برساند روز قیامت گنجشک در محضر الهی از او شکایت کرده میگوید: بار الها، فلانی مرا بیهوده و بدون اینکه از من استفاده کند کشت».
- و در مسیری الاغی را دیدند که صورتش را داغ کردهاند. عصبانی شده فرمودند: «لعن الله الذي وسمه»(روایت امام مسلم) «خداوند نفرین کند کسی را که این زبان بسته را داغ کرده است».
- و در روایت امام مسلم از پیامبر اکرمجآمده است که ایشان فرمودند: «دخلت امرأة النار من جراء هرة لها ربطتها؛ فلا هي أطعمتها ولا هي أرسلتها ترمرم من خشاش الأرض حتی ماتت هزلا»(روایت امام مسلم). «زنی بخاطر گربهای به جهنم رفت. آنرا بسته بود؛ نه به آن غذایی داد، و نه گذشته بود خودش از آنچه بر زمین است بخورد تا اینکه از گرسنگی جان داد».
و در حدیثی دیگر که در صحیح بخاری و مسلم آمده است پیامبر اکرمجاز شخصی از گذشتگان خبر میدهند که در بیابانی با کفش خود از چاهی آب بیرون آورده سگی تشنه را آب داد «فشکر الله له فغفر له»«خداوند از او تشکر کرده او را مورد مغفرت خود قرار داد».
صحابه با تعجب پرسیدند: یا رسول الله! در رسیدن به جانوران نیز برای ما ثواب و پاداش است ایشان فرمودند: «في کل کبد رطب أجر»«در رسیدگی به هر موجود زندهای اجر و پاداش است».
و در مورد سبب آفرینش درختان و گیاهان در قرآن کریم میخوانیم:
﴿ثُمَّ شَقَقۡنَا ٱلۡأَرۡضَ شَقّٗا ٢٦ فَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا حَبّٗا ٢٧ وَعِنَبٗا وَقَضۡبٗا ٢٨ وَزَيۡتُونٗا وَنَخۡلٗا ٢٩ وَحَدَآئِقَ غُلۡبٗا ٣٠ وَفَٰكِهَةٗ وَأَبّٗا ٣١ مَّتَٰعٗا لَّكُمۡ وَلِأَنۡعَٰمِكُمۡ ٣٢﴾[عبس: ۲۶-۳۲]
«آن گاه خاک زمین بشکافتیم. (۲۶) و حبوبات برویانیدیم. (۲۷) و باغ انگور و نباتاتی که هر چه بدروند باز بروید. (۲۸) و درخت زیتون و نخل خرما.(۲۹) و باغهای پر از درختان کهن. (۳۰) و انواع میوه‌ها و علفها و مرتعها. (۳۱) تا شما آدمیان و حیوانات شما هم از آن بهره‌مند شوید».
ومتاع: یعنی همه انواع فائدهها...
﴿ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ مَهۡدٗا وَسَلَكَ لَكُمۡ فِيهَا سُبُلٗا وَأَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّن نَّبَاتٖ شَتَّىٰ ٥٣ كُلُواْ وَٱرۡعَوۡاْ أَنۡعَٰمَكُمۡۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّأُوْلِي ٱلنُّهَىٰ ٥٤﴾[طه: ۵۳-۵۴] «همان خدایی که زمین را آسایشگاه شما قرار داد و در آن راهها برای شما پدید آورد؛ و هم از آسمان آب نازل کرد تا به آن آب آسمانی انواع نباتات مختلف از زمین برویانیدیم. (۵۳) شما از آن نعمتها تناول کنید و چهارپایانتان را هم بچرانید، که همانا در این کار آیاتی (از ربوبیت) برای خردمندان پدیدار است».
و پیامبر اکرمجفرمودند: «ما من مسلم یغرس غرسا أو یزرع زرعا فیأکل منه طیر أو إنسان أو بهیمة إلا کان له به صدقة»(روایت مسلم). «هر مسلمانی که نهال و درخت بنشاند یا گیاهانی را کماشت کند، و پرندگان یا انسان یا حیوانی از آن بخورد برای هر صدقه و اجر و پاداش است».
و از توحیدهای پیامبر و خلفای اسلام به سپاهیان مسلمان قبل از حرکت بسوی جنگ چنین بود:
«... ولا تقطعن شجرًا مثمرًا... و لا تعقرن شاة أو بعیرًا إلا لمأکلة، ولا تحرقن نخلا...». «... به هیچ وجه درخت میوهای را قطع نکنید.. هرگز گوسفند یا شتر و چهار پایی را مگر برای پخت و پز سر نبرید، هرگز نخل - و یا هر درختی - را آتش نزنید».
و از آنجا که مفهوم عبادت در اسلام به وسعت زندگی است بین انواع عبادت‌های فردی و اجتماعی هیچگونه تفاوتی نبوده بلکه عبادت‌های اجتماعی اولویت داده شدهاند. جا دارد به مفاهیم شمرده شده و ترتیب آنها در این فرموده رسول اکرمجبا دقت بنگریم:
رسول اکرمجمیفرمایند:
«سبع يجري للعبد أجرهن وهو في قبره بعد موته: من علم علما، أو أجرى نهرا، أو حفر بئرا، أو غرس نخلا، أو بنى مسجدا، أو ورث مصحفا، أو ترك ولدًا يستغفر له بعد موته»(روایت امام بیهقی و آلبانی آن را حسن خوانده است). «هفت موردند که حتی پس از وفات شخص او را در قبرش همراهی میکنند و پاداش آنها همچنان پس از مرگ او جریان دارد:
۱- کسی که به دیگران علم و دانشی بیاموزد. (فرهنگ سازی و بالا بردن سطح آگاهی‌های جامعه).
۲- یا رود خانهای جاری کند. (تأمین آب نیاز مردم برای کشت‌وکار و شست‌وشو).
۳- یا چاهی حفر کند. (تأمین آب آشامیدنی مردم).
۴- یا نخلی - درختی - بکارد. (خدمت به محیط زیست و نیازهای غذایی جامعه).
۵- یا مسجدی بسازد. (رسیدگی به تزکیه و تربیت افراد و مرکز تجمع مؤمنان و آشنایی آنها و برقراری روابط اجتماعی وایمانی).
۶- یا مصحف و قرآنی به میراث گذارد. (تشویق به رساندن کتاب و برپایی کتابخانههای عمومی و تأمین کتابهای اسلامی و قرآن برای جامعه).
٧- یا فرزند نیک و صالحی پس از خود گذاشت تا برای او پس از مرگش دعا کند. (تربیت فرزندان و نسلهای آتی جامعه).