تعدّد زوجات رسول خدا و مصلحت آن

اوّلا: حکمت تعلیمی

به تحقیق هدف اساسی از تعدد زوجات رسول خدا جآن بود که آموزگاران چندی برای زنان مهیا سازد که احکام شرعی به آنان بیناموزد، چون زنان نیمه افراد جامعه بوده و برای آنان تکالیفی است به مقداری که بر مردان است. و به تحقیق بسیاری از زنان بودند که از سؤال مسائل خود از رسول خدا جشرم داشتند و خصوصاً از مسائلی‌که مربوط به خودشان بود، مانند احکام حیض و نفاس و جنابت و سایر امور زوجیت و غیر آن از احکام. و به تحقیق حیا و شرم زن هنگامی که می‌خواست از مقداری از آن احکام از رسول گرامی سؤال کند، مانع از سؤال می‌شد.

چنانکه از خلق رسول خدا جحیاء کامل بود، و در کتب سنت روایت شده که حیاء او از دختران باکره بیشتر بود، پس حضرت او نمی‌توانست از هر سؤالی که از طرف زنان بر او عرضه می‌شود به صراحت جواب دهد، بلکه در بعضی از اوقات به کنایه بیان می‌کرد و بسیاری از اوقات بود که آن زن از راه کنایه مقصود او را نمی‌فهمید.

حضرت عایشهلروایت می‌کند که زنی از انصار از رسول خدا جاز غسل حیض پرسید، رسول خدا جبه او آموخت که چگونه غسل کند، سپس فرمود: پاره‌ای از پنبه بگیر و آن را خوشبو کن، و با آن تطهیر کن، او گفت: چگونه با آن تطهیر کنم یا رسول الله؟ فرمود: سبحان الله! با آن تطهیر کن. خانم عایشه گفت: من پنبه را از دست او کشیدم و گفتم فلان جا بگذار و به دنبال اثر خون در فلان جا. و صریحا مکانی که بنهد بیان کردم.

پس رسول خدا جشرم می‌داشت از این صراحت. و بدینگونه کمی از زنان می‌توانستند که بر خود و حیاء خود مسلط شوند و آشکارا از آنچه برایشان پیش آمده سؤال کنند.

برای مثال حدیثی از أم سلمه که در صحیحین وارد شده می‌آوریم. در آن حدیث می‌گوید: همسر ابی طلحه به نام أم سلیم نزد رسول خدا جآمد و گفت: یا رسول الله، خداوند از بیان حق شرم نمی‌کند، آیا بر زن هرگاه محتلم شود غسلی است؟ رسول خدا جفرمود: آری اگر آب را ببیند. أم سلمه گفت: ای زن، زنان را رسوا ساختی وای برتو آیا زن محتلم می‌شود، رسول گرامی او را جواب داد که پس به چه جهت فرزند شبیه به او می‌شود. مراد حضرت این بود که جنین از آب زن و مرد به وجود می‌آید، و لذا شبیه به مادر می‌شود چنانکه خدایتعالی در سورۀ انسان آیۀ ۲ می‌فرماید: «ما انسان را از نطفه مختلط (یعنی از آب مرد و زن) آفریدیم که دو نطفه جمع و مختلط می‌شود. و بدینگونه مانند این سؤالات محل احتیاج بود که بعداً زوجات طاهرات او جواب‌گو بودند. و لذا خانم عایشه می‌گوید: خدا زنان انصار را رحمت کند که حیا مانع ایشان نبود که در دین دانا شوند. و زنی از زنان می‌آمد نزد عایشه‌خانم در تاریکی شب تا این که از او دربارۀ بعضی از امور دین سؤال کند و از احکام حیض و نفاس و جنابت و غیر آن‌ها بپرسد.

پس زنان رسول، بهترین معلمات و بهترین توجیه‌کنندگان بودند و از راه آنان زنان مسلمین در دین خود آگاهی یافتند.

به اضافه از واضحاتست که سنت پاک رسول خدا جمنحصر بر گفتار او نبود بلکه مشتمل بود بر رفتار و گفتار او. پس آن که اخبار او را از قبول و عمل و افعال، در منزل نقل می‌کرد غیر از زنان او نبودند که خدا ایشان را گرامی داشته که آنان را «أمهات المؤمنین» نامیده، و همسران او در دنیا و آخرت می‌باشند.

و شکی نیست که زوجات طاهرات او رضوان الله علیهن بزرگ‌ترین فضیلت‌شان در نقل تمام اجوال و افعال خانوادگی او علیه الصلاة والسلام می‌باشد.

و به تحقیق همین زوجات، آموزگاران و محدثاتی بودند که هدایت او را نقل کردند و به قوت حفظ و نبوغ و فطانت مشهور شدند.