حکمت در روزۀ عاشورا
عبدالله بن عباس بحکمت روزۀ روز عاشورا را چنین بیان می‌کند: زمانیکه پیامبرصبه مدینه منوره هجرت نمود، یهود را دید که روز عاشورا روزه می‌گیرند حضرت (علیه السلام) از آنها پرسید: «این چه روزی است؟» گفتند: این روز نیکی است، روزیکه خداوند بنی اسرائیل را از چنگ دشمن نجات بخشید، لذا موسی ÷این روز را روزه گرفت. آنحضرت صفرمود:
«من از شما به موسی نزدیکترم». همین بود که این روز را روزه گرفت و امتش را به روزه گرفتن این روز خجسته امر فرمود[۳۲] .
پیامبر گرامی‌مان صخویش را نزدیکتر و شایسته‌تر از دیگران به موسی ÷و پیروی از وی می‌دانست. زیرا پیامبر صو امتش با موسی÷در اصول دین متفق اند و کتابش تورات را تصدیق می‌نمایند، ولی شما یهودیان از پیروی موسی÷دست کشیدید و سرباز زدید و در کتابش تحریف و تغییر ایجاد نمودید، همچنین پیامبر÷در رسالت با موسی÷مشترک است و برادری دینی و نزدیکی آشکار میان ایشان وجود دارد زیرا در فرمانبرداری و پیروی اوامر خداوند با موسی ÷نسبت به دیگران پیش قدم و پیشتاز است، به همین منظور خودش این روز را روزه گرفت و امتش را نیز به روزۀ عاشورا امر فرمود.
در همان وقت پیامبر صدوست داشت تا با اهل کتاب موافقت و نزدیکی وجود داشته باشد خصوصاً در مسائلی که از طرف خداوند مأمور به مخالفت آنها نشده باشد، همچنین آنحضرت صمیخواست تا میان اهل کتاب و مسلمانان فضای محبت و الفت ایجاد گردد، اما هنگامی‌که عداوت، دشمنی و ضدیت آنها را در مقابل مسلمانان درک کرد، بعد از فتح مکه به مخالفت با آنها دستور داد[۳۳] .
پیامبرصآگاهی داد که خود و امتش مستحق‌تر و نزدیکتر به موسی÷نسبت به یهودند، هنگامی‌که موسی ÷شکر خداوند را بجا آورد و این روز را روزه گرفت پس ما باید به طریق اولی به ایشان اقتدا نمائیم و از ایشان پیروی کنیم، به ویژه اگر بگوییم: شریعت امت‌های قبلی برای ما شریعت است به شرط اینکه با شریعت ما تعارضی نداشته باشد. تعظیم نمودن پیامبر صآنچه را که موسی÷با عظمت شمرده است از نگاه پیروی شریعت موسی÷نبوده بلکه از نگاه موافقت شریعت وی با شریعت محمد صمی‌باشد، یا اینکه پیامبر صروزۀ عاشورا را بخاطر نجات یافتن موسی÷از چنگ فرعون و شکر گذاری خداوند از این واقعۀ بزرگ روزه گرفت چنانکه آنحضرت صهنگامیگه از قبول توبۀ داود÷آگاه گردید به سجده افتاد و شکر خداوند را بجا آورد،[۳۴] روزه گرفتن آنحضرت صدر روز عاشورا اختیاری بود نه واجب و فرض[۳۵] .
ولی الله دهلوی می‌فرماید: راز و سرّ در مشروعیت روزۀ عاشورا اینست که چون خداوند موسی÷را از فرعون و قومش نجات داد موسی ÷بخاطر شکر گذاری خداوند این روز را روزه گرفت، به همین ترتیب این روز میان اهل کتاب و عرب سنتی بجا ماند، سپس پیامبر صاینروز را مورد تأیید قرار داد.[۳۶] پس حکمت از گرفتن روزۀ عاشورا همانا شکر گذاری خداوند بخاطر نجات موسی ÷از فرعون است، و هر که اینروز را روزه بگیرد واقعاً در شکر گذاری خداوند با موسی ÷اشتراک نموده است و این اجر و پاداش بزرگ را غنیمت شمرده است[۳۷] .
[۳۲] ـ بخاري ۳/۵۸ . [۳۳] ـ زاد المعاد ۲/۷۰. [۳۴] ـ مرقاة المفاتيح ۴/۳۰۴. [۳۵] ـ شرح معاني الآثار۲/۷۵. [۳۶] ـ حجة الله البالغة ۲/۵۳۲. [۳۷] ـ حكمة التشريع و فلسفته از جرجاوي ۱/۲۱۲.