روایاتی از کتب شیعه
۱-«صُومُوا الْعَاشُورَاءَ- هَكَذَا- التَّاسِعَ وَالْعَاشِرَ فَإِنَّهُ يُكَفِّرُ ذُنُوبَ سَنَةٍ»[۱۰۲] .
از امام صادق و ایشان از پدرش امام باقر علیهما السلام روایت می‌کند که علی (علیه السلام) فرمود: «در عاشورا روزه بگیرید، نهم و دهم زیرا که گناه یک سال را می‌بخشد».
۲- «صَامَ رَسُولُ اللهِ ص يَومَ عَاشُورَاءَ»[۱۰۳] .
از ابوالحسن روایت است که فرمود: «رسول الله صروز عاشورا روزه گرفتند».
۳- «صُومُوا يَوْمَ عَاشُورَاءَ التَّاسِعَ وَالْعَاشِرَ احْتِيَاطًا، فَإِنَّهُ كَفَّارَةُ السَّنَةِ الَّتِي قَبْلَهُ، فَإِنْ لَمْ يَعْلَمْ بِهِ أَحَدُكُمْ حَتَّى يَأْكُلَ، فَلْيُتِمَّ صَوْمَهُ»[۱۰۴] .
از علی (علیه السلام) روایت است که فرمود: «نهم و دهم عاشورا احتیاطًا روزه بگیرید، زیرا که این کفارۀ گناهان سال گذشته است اگر کسی یادش نبود و خورد هر وقت یادش آمد از همان لحظه روزه اش را تکمیل کند».
۴- «إِذَا رَأَيْتَ هِلَالَ الْمُحَرَّمِ، فَاعْدُدْ فَإِذَا أَصَبْتَ مِنْ تَاسِعَةٍ فَأَصْبِحْ صَائِمًا. قُلْتُ: (أي الراوي): كَذَلِكَ كَانَ يَصُومُ مُحَمَّدٌ صَلَى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَّمَ؟ قَالَ: نَعَمْ»[۱۰۵] .
از ابن عباس بروایت است که فرمود: «هر گاه ماه محرم شروع شد، بشمار، به روز نهم که رسیدی روزه بدار- راوی می‌گوید: گفتم: آیا حضرت محمد صدر چنین روز، روزه می‌گرفتند؟ فرمودند: بله».
۵- «اِسْتَوَتْ السَّفِينَةُ يَوْمَ عَاشُورَاءَ عَلَى الْجُودِيِّ فَأَمَرَ نُوحٌ مَنْ مَعَهُ مِنَ الْإِنْسِ وَالْجِنِّ بِصَوْمِهِ، وَهُوَ الْيَومُ الَّذِيْ تَابَ اللهُ فِيْهِ عَلَى آدمَ عَلَيْهِ السَّلامُ»[۱۰۶] .
از امام صادق (علیه السلام) روایت است که فرمود: «هنگامی که کشتی نوح (علیه السلام) در روز عاشورا بر جودی استقرار یافت نوح (علیه السلام) به همۀ انسانها و جنهایی که در کشتی بودند دستور داد که در آن روز (عاشورا) روزه بگیرند و این همان روزی است که خداوند توبۀ آدم (علیه السلام) را پذیرفت».
۶- از الفاظ رسول الله صکه بهتر از آن نمی توان یافت این است: «النِّيَاحَةُ مِنْ أَعْمَالِ الْجَاهِلِيَّةِ»[۱۰۷] . و در روایت محمد باقر مجلسی با لفظ: «النِّيَاحَةُ مِنْ الْجَاهِلِيَّةِ» آمده است.
یعنی: «نوحه کردن از اعمال جاهلیت است یا نوحه کردن از جاهلیت است»[۱۰۸] .
۷- رسول گرامی صمی‌فرمایند: «صَوْتَانِ مَلْعُونَانِ يُبْغِضُهُمَا اللهُ: إِعْوَالٌ عِنْدَ مُصِيْبَةٍ وَصَوْتٌ عِنْدَ نَغْمَةٍ، يَعْنِي النوحَ والْغِنَاءَ»[۱۰۹] .
یعنی: «دو صدا ملعون است و خداوند آن دو صدا را ناپسند می‌دارد: یکی داد و فریاد در هنگام مصیبت و دیگری صدای نغمه؛ یعنی: نوحه کردن و موسیقی».
۸- امیر المؤمنین علی (علیه السلام) در نامه شان به رفاعه بن شداد می‌نویسد: «إِيَّاكَ وَالنَّوحَ عَلَى الْمَيِّتِ بَبَلَدٍ يَكُونُ لَكَ بِهِ سُلْطَانٌ»[۱۱۰] .
یعنی: «مبادا در جایی که قدرت داری بر مرده ای نوحه خوانی کنی».
۹- جابر ساز پیامبر صروایت می‌کند که فرمودند: «من شما را از نوحه کردن و از دو صدای احمقانه و فاجرانه نهی کردم، یکی صدای موسیقی که ساز شیطان است و صدایی که در هنگام مصیبت بلند می‌شود که صورت خراش می‌دهند و گریبان پاره می‌کنند، و ناله و فغان می‌کشند»[۱۱۱] . «وَصَوْتٍ عِنْدَ مُصِيبَةٍ، خَمْشِ وُجُوهٍ، وَشَقِّ جُيُوبٍ وَرَنَّةِ شَيْطَانٍ».
۱۰- امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «لاَ يَصْلُحُ الصِّيَاحُ عَلَى الْمَيِّتِ وَلاَيَنْبَغِيْ وَلَكِنَّ النَّاسَ لاَ يَعْرِفُونَ»[۱۱۲] .
یعنی: «شیون کشیدن بر مرده درست و شایسته نیست ولی مردم نمی‌دانند».
۱۱- فضل بن میسر می‌گوید: خدمت امام صادق (علیه السلام) بودیم که شخصی آمد و از غم و مصیبتی که به او رسیده بود شکوه کرد، امام فرمود: «أَمَا إِنَّكَ إِنْ تَصْبِرَ تُؤْجَرَ، وَإِلّا تَصْبِرُ يَمْضِيْ عَلَيكَ قَدَرُ اللَّهِ الَّذِيْ قَدَّرَ عَلَيكَ وَأَنْتَ مَأْزُوْرٌ»[۱۱۳] .
یعنی: «اگر صبر کنی پاداش داده می‌شوی و اگر صبر نکنی باز هم آنچه تقدیر خداوند باشد بر تو جاری می‌شود، اما در این صورت گنهکار خواهی شد».
۱۲- رسول الله صفرمودند: «أَنَا بَرِيْءٌ مِمَّنْ حَلَقَ وَصَلَقَ وَرَفَعَ صَوْتَهُ»[۱۱۴] .
یعنی: «من بیزارم از کسی که (بخاطر مصیبت) مویش را بتراشد و صدایش را بلند کند».
۱۳- از امام صادق (علیه السلام) روایت است که و پیامبر صاز فریاد کشیدن در هنگام مصیبت و از نوحه کردن و نوحه شنیدن و به صورت زدن نهی کرده‌اند.
«نَهَی عَنْ الرَّنَّةِ عِنْدَ الْمُصِيْبَةِ وَنَهَی عَنْ النَّيَاحَةِ وَالْاِسْتِمَاعِ إِلَيْهَا ونَهَی عَنْ تَصْفِيْقِ الْوَجْهِ»[۱۱۵] .
۱۴- از امام صادق یا باقر علیهما السلام پرسیده شد که نماز با کلاه سیاه چگونه است؟ فرمودند: «با آن نماز نخوان، زیرا که رنگ سیاه لباس اهل دوزخ است». «لَا تُصَلِّ فِيْهَا فَإِنَّهَا لِبَاسُ أَهْلِ النَّارِ»[۱۱۶] .
۱۵- از امیرالمؤمنین علی (علیه السلام) روایت شده که فرمودند: «لَا تَلْبِسُوا السَّوَادَ فَإِنَّهَا لِبَاسُ فِرْعَوْنَ».یعنی: «سیاه نپوشید که لباس فرعون است»[۱۱۷] .
۱۶- در روایت دیگری آمده است که فرمود: «خواهرم! ای أم کلثوم! ای فاطمه! ای رباب! مواظب باشید اگر من شهید شدم برای من گریبان پاره نکنید و صورت نخراشید»[۱۱۸] .
۱۷- و در روایت دیگری آمده است که فرمود: «خواهرم! قسمت می‌دهم، قسمم را نشکن، هر گاه شهید شدم هرگز برای من گریبان پاره نکن و صورت نخراش و واویلا نکن».
«يا أُختاه! إِنِّيْ أَقْسَمْتُ عَلَيْكِ ، فَأَبِرِّيْ قَسَمِي. لاَ تَشُقِّي عَلَيَّ جَيْبًا، وَلاَ تَخْمِشِيْ عَلَيَّ وَجْهًا، وَلاَ تَدْعِيْ عَلَيَّ بِالْوَيْلِ وَالثُّبُورِ إِذَا أَنَا هَلَكْتُ»[۱۱۹] .
از امام صادق (علیه السلام) در تفسیر آیۀ کریمه ﴿وَلَا يَعۡصِينَكَ فِي مَعۡرُوفٖ﴾ [الممتحنة: ١٢] نقل شده که فرمود: «اَلْمَعْرُوفُ أَنْ لَا يَشْقُقْنَ جَيْبًا وَلَا يُلَطِّمْنَ وَجَهًا وَلَا يَدْعُونَ وَيْلاً وَلَا يَقُمْنَ عِنْدَ قَبْرٍ».
یعنی: «معروف این است که زنان گریبان پاره نکنند و به سر و صورت نزنند و واویلا نکنند و در کنار قبر قیام نکنند»[۱۲۰] .
۱۸- از ابوسعید سروایت است که رسول الله صزن نوحه گر و گوش کنندۀ نوحه را لعنت کرده است. «لَعَنَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ النَّائِحَةَ وَالْمُسْتَمِعَةَ»[۱۲۱] .
برگرفته از کتاب
عاشورا در میزان عقل و دین
نوشتۀ استاد زین العابدین ابراهیمی
[۶۷] ـ شرقاوي، ازهر، ج۱ سال ۴۴محرم۱۳۹۲صـ۲۹. [۶۸] ـ التبصرة از ابن جوزى ۲/۸. [۶۹] ـ كنزالعمال ۸/۶۵۸. [۷۰] ـ موطأ ۱/۲۹۹. [۷۱] ـ مصنف عبدالرزاق ۴/۲۸۷. ۵ ـ تهذيب الآثار ص ۳۸۹. [۷۲] تهذيب الآثار ص ۳۹۰. [۷۳] مصدر سابق و عمده القاري ۱۰/۵۶. [۷۴] زاد المعاد ۲/ ۷۰. [۷۵] بخاري ومسلم باب صوم عاشورا. [۷۶] شرح مسلم ۸/۹. [۷۷] ـ قصص انبياء از ابن كثير ۲/۴۲. [۷۸] ـ بحر محيط ۶/۲۵۰. [۷۹] ـ كنزالعمال ۸/۶۵۵. [۸۰] لواء الإسلام- حسن السندوبي عدد۵ سال ۱۳۶۸هـ . [۸۱] ـ الأزهرـ محمد رجب بيومي عدد۱سال ۱۳۸۱هـ . [۸۲] ـ ظهور خلافةالفاطميين وسقوطها ص۳۲۰. [۸۳] ـ المواعظ والاعتبار ۲/۳۸۵. [۸۴] ـ النجوم الظاهرة ۳/۳۳۴،الأزهر ۱/۳۳محرم ۱۳۸۱ ص ۷۵. [۸۵] ـ البداية والنهاية ۸/۲۰۴. [۸۶] ـ اسرار مرفوعه ص ۴۷۵. [۸۷] ـ ازهر، بيومي ۱/۳۳ محرم۱۳۸۱ ص۷۸. [۸۸] ـ منهاج سنت ۲/۳۲۲، مجموع فتاوى۲۵/۳۱۰ وكشاف القناع ۲/۳۹۶. [۸۹] ـ دين خالص از سبكي ۸/۴۱۷. [۹۰] ـ فتاوي شيخ الاسلام ۲۵/۳۱۲. [۹۱] ـ سفر سعادت ص۱۶۷. [۹۲] ـ متفق عليه. [۹۳] ـ مدخل از ابن حاج ۱/۳۹۱. [۹۴] ـ متفق عليه. [۹۵] ـ متفق عليه. [۹۶] ـ سنن ابي داود ۴/۲۰۱ـ صححه الألباني ۳/۸۷۱، صحيح سنن ابي داود. [۹۷] ـ منبر الإسلام دكتر علي واحدي وافي عدد ۱/ سال ۲۲محرم ۱۳۸۴هـ ق . [۹۸] البداية والنهاية ۸/۲۰۵. [۹۹] ـ مسلم كتاب جنائز. [۱۰۰] ـ جلاء العيون از مجلسي ۱/۳۸۲. [۱۰۱] بخاري ۱/۳۹۸. [۱۰۲] تهذيب الأحكام ۴/۲۹۹ ، الاستبصار ۲/۱۳۴. [۱۰۳] تهذيب الأحكام۴/۲۹. [۱۰۴] مستدرك الوسائل ۱-۵۹۴. [۱۰۵] إقبال الأعمال ص۵۵۴ وسائل الشيعة ۷/۳۴۷. [۱۰۶] مستدرك الوسائل ۱/۵۹۴. [۱۰۷] من لايحضره الفقيه ۴/۲۷۱-۲۷۲ . [۱۰۸] بحارالأنوار ۸۲/۱۰۳ . [۱۰۹] بحارالأنوار ۸۲/۱۰. [۱۱۰] مستدرك الوسائل ۱/۱۴۴. [۱۱۱] مستدرك الوسائل ۱/۱۴۵. [۱۱۲] الكافي ۳/۲۶۶. [۱۱۳] الكافي۳/۲۲۵. [۱۱۴] جامع الأحاديث الشيعة ۳/۴۸۹. [۱۱۵] من لايحضره الفقيه ۴/۴۰۳. [۱۱۶] من لايحضره الفقيه۱/۱۶۳. [۱۱۷] من لايحضره الفقيه ۱/۱۶۳. [۱۱۸] مقتل الحسين ص۲۱۸ از عبدالرزاق الموسوي. [۱۱۹] مستدرك الوسائل ۱/۱۴۴، مظالم أهل البيت۲۶۴، على خطى الحسين ۱۱۶، تظلم الزهراء ۱۹۰. [۱۲۰] تفسير نور الثقلين ۵/۳۰۸. [۱۲۱] مستدرك الوسائل ۱/۱۴۴، بحار الأنوار۸۲/۹۳.