س۳۲ - نفاق بر چند نوع تقسیم مى‌شود و معنای آن چیست؟
ج ـ نفاق بر دو نوع تقسیم می‌شود: نفاق اعتقادی و نفاق عملی.
نفاق اعتقادی در بسیاری از جاهای قرآن ذکر شده است ــ که موجب جاودانگی در پایین ترین نقطه دوزخ خواهد بود ــ. و نفاق عملی در حدیث ذیل ذکر شده است: «أربع من كنَّ فيه كان منافقاً خالصاً، ومن كانت فيه خصلة منهن، كانت فيه خصلة من النفاق حتى يدعها: إذا حدّث كذب وإذا عاهد غدر وإذا خاصم فجر وإذا اؤتمن خان». [متفق علیه].
چهار خصلت اگر در انسان باشد، منافق خالص و واقعی است، و اگر یکی از این خصلت ها در او باشد، یکی از نشانه‌های نفاق در اوست:
هنگام سخن گفتن دروغ بگوید، و اگر وعده داد به آن عمل نکند، اگر امانتی به او سپرده شد خیانت کند، در هنگام خصومت و نزاع، بد و بیراه بگوید، و اگر عهد و پیمانی با کسی ببندد، عهد خود را بشکند و خیانت کند.
بعضی از علما گویند این نفاق ممکن است به واسطه محکم بودن اسلامِ شخص، از بین برود ولی اگر این نفاق در آن شخص محکم و ثابت گردد، ممکن است به طورکلی از اسلام خارج شود، حتی اگر نماز بخواند و روزه بگیرد و ادعای مسلمانی کند؛ زیرا ایمان، خصلت‌های نفاق را نهی می‌کند. پس اگر نفاق در بنده مستحکم شود و چیزی نباشدکه او را ازآن خوی‌ها و خصلت ها باز دارد، آن شخص منافق خالص خواهد بود.