ایمان به فرشتگان
فرشتگان، مخلوقات غیبی هستند که خداوند را پرستش می‌کنند و چیزی از ویژگیهای ربوبیت و الوهیت را ندارند. خداوند آنها را از نور آفریده است و به آنان، اطاعت کامل و توان اجرای دستوراتش را عنایت کرده است. چنانکه می‌فرماید:
﴿...وَمَنۡ عِندَهُۥ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَلَا يَسۡتَحۡسِرُونَ ١٩ يُسَبِّحُونَ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ لَا يَفۡتُرُونَ ٢٠﴾[الأنبیاء: ۱٩-۲۰].
«و کسانی ـ فرشتگانی ـ که نزد خداوند هستند متکبرانه از عبادت خدا سرباز نمی‌زنند و هرگز از عبادت، خسته نمی‌شوند. شب و روز خدا را تسبیح می‌گویند و سست و خسته نمی‌شوند».
تعدادشان بسیار زیاد است که بجز خداوند، کسی دیگر نمی‌داند در داستان معراج که از انسسروایت شده و در بخاری و مسلم آمده است، چنین می‌گویند که بیت‌المعمور در آسمان به رسول خدا ص نشان داده شد در حالی که روزانه هفتاد هزار فرشته در آن نماز می‌خواندند. هنگامی که بیرون می‌رفتند، دوباره برنمی‌گشتند، زیرا دیگر نوبت به آنها نمی‌رسید.
ایمان به فرشتگان، چهار چیز را در برمی‌گیرد:
۱- ایمان به وجود فرشتگان
۲- ایمان به فرشتگانی که نام آنها را می‌دانیم مانند جبرئیل و ایمان اجمالی به سایر فرشتگان که نامشان را نمی‌دانیم.
۳- ایمان به صفاتی که از آنان می‌دانیم. چنانکه نبی اکرم ص می‌فرماید: من جبرئیل را به همان شکلی که آفریده شده است، دیدم. او ششصد بال داشت و افق را فرا گرفته بود.
و گاهی فرشته به دستور خداوند به صورت مردی ظاهر می‌شود. بعنوان نمونه می‌توان از جبرئیل ÷نام برد. هنگامی که خداوند او را نزد مریم÷فرستاد، به صورت مردی، ظاهر شد. و همچنین روزی نبی اکرم ص در میان یارانش نشسته بود که جبرئیل÷به شکل مردی با لباسهای بسیار سفید و موهای بسیار سیاه از راه رسید. آثار سفر در او دیده نمی‌شد و هیچ یک از صحابه هم او را نمی‌شناخت. وی نزدیک نبی اکرم ص نشست و زانوهایش را به زانوهای آنحضرت ص چسباند و دستهایش را روی رانهایش گذاشت و از ایشان دربارۀ اسلام، ایمان احسان، قیامت و علامات آن پرسید و آنحضرت ص نیز به سؤالاتش پاسخ داد. سپس رفت. آنگاه نبی‌اکرمصفرمود:
«هذا جبريل أتاکم يعلّمکم ديکم». [۶]
« این، جبرئیل بود و آمده بود تا دین‌شان را به شما بیاموزد » .
همچنین فرشتگانی را که خداوند نزد ابراهیم و لوط÷فرستاد به شکل و صورت انسان بودند.
۴- ایمان به اعمالی که فرشتگان به دستور خداوند، انجام می‌دهند از قبیل تسبیح گفتن و عبادت بدون خستگی.
بعضی از فرشتگان هم مأموریت‌های ویژه‌ای انجام می‌داد.
بعنوان نمونه، جبرئیل÷امین، مسئول وحی الهی است و خداوند او را نزد پیامبران می‌فرستند. و مسئولیت باران و گیاهان به مکائیل سپرده شده است و اسرافیل هنگام بر پا شدن قیامت و حشر خلایق در صور می‌دمد. و ملک‌‌الموت مسئول قبض روح است و مسئول آتش، فرشته‌ای به نام مالک است که به او خازن آتش هم می‌گویند. و به تعدادی از فرشتگان هم مسئولیت جنین‌هایی که در شکم مادر وجود دارند، سپرده شده است. فرشته‌ای را می‌فرستد و دستور می‌دهد تا رزق، اجل، عمل و شقاوت و یا سعادت او را بنویسد.
برخی از دیگر فرشتگان هم مسئول نوشتن و نگهداری اعمال انسانها هستند. طوریکه هر شخص را دو فرشته همراهی می‌کند یکی از سمت راست و دیگری از سمت چپ.
فرشتگانی هم وظیفۀ بازجویی میت را به عهده دارند. هنگامی که میت در قبر گذاشته می‌شود، دو فرشته نزد او می‌روند و از وی دربارۀ پروردگار و دین و پیامبرش می‌پرسند.
ایمان به فرشتگان ثمرات بسیار زیادی است که برخی از آنها عبارتند از:
۱- انسان به عظمت، قدرت و پادشاهی خداوند،؛ پی می‌برد زیرا عظمت مخلوقات دلیل بر عظمت خالق است.
۲- باعث سپاسگزاری از خداوند بخاطر عنایتی که به بنی‌آدم دارد، می‌شود. چنانکه تعدادی از فرشتگان به حراست از انسان و نوشتن اعمالشان و سایر منافع آنان مشغولند.
۳- باعث دوست‌داشتن فرشتگان می‌شود؛ آنهم بخاطر عباداتی که انجام می‌دهند.
قابل یادآوری است که برخی منحرفین، جسم بودن فرشتگان را انکار می‌کنند و می‌گویند: فرشتگان عبارت از همان نیروهای خیری هستند که در مخلوقات، نهفته‌اند. باید دانست این اعتقاد، تکذیب خدا، رسول‌الله ص و اجماع مسلمین، محسوب می‌شود.
خداوند متعال می‌فرماید:
﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ فَاطِرِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ جَاعِلِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلًا أُوْلِيٓ أَجۡنِحَةٖ مَّثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۚ... ﴾[فاطر: ۱].
«ستایش از آن خداوند است که آفرینندۀ آسمانها و زمین است و فرشتگان را که دارای دوتا دوتا، سه تا سه تا و چهار تا چهارتا بال هستند، مأمور قرار داده است».
و در جایی دیگر می‌فرماید:
﴿وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذۡ يَتَوَفَّى ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَضۡرِبُونَ وُجُوهَهُمۡ وَأَدۡبَٰرَهُمۡ... ﴾[الأنفال: ۵۰].
«اگر ببینی آن هنگامی را که فرشتگان، جان کافران را می‌گیرند و سر و صورت و پشت و روی آنان را می‌زنند».
و در سورۀ انعام می‌فرماید:
﴿...وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ فِي غَمَرَٰتِ ٱلۡمَوۡتِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ بَاسِطُوٓاْ أَيۡدِيهِمۡ أَخۡرِجُوٓاْ أَنفُسَكُمُۖ... ﴾[الأنعام: ٩۳].
«و اگر ستمکاران را مشاهده کنی در آن هنگام که در سختی‌های مرگ بسر می‌برند و فرشتگان، دستهایشان را بسوی آنان دراز کرده‌اند. و به آنان می‌گویند: اگر می‌توانید خود را نجات دهید».
و در سورۀ سبأ می‌گویند:
﴿... حَتَّىٰٓ إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمۡ قَالُواْ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمۡۖ قَالُواْ ٱلۡحَقَّۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡكَبِيرُ ٢٣﴾[سبأ: ۲۳].
«تا وقتی که ترس و وحشت از دلهای آنان ـ فرشتگان ـ برطرف گردد، آنگاه می‌گویند: پروردگارتان چه گفت؟ گویند: حق و درست فرمود. و او بلندمرتبه و بزرگ است».
و درباره بهشتیان می‌فرماید:
﴿...وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَدۡخُلُونَ عَلَيۡهِم مِّن كُلِّ بَابٖ ٢٣ سَلَٰمٌ عَلَيۡكُم بِمَا صَبَرۡتُمۡۚ فَنِعۡمَ عُقۡبَى ٱلدَّارِ ٢٤﴾[الرعد: ۲۳-۲۴].
«و فرشتگان از هر سویی بر آنان وارد می‌شوند - و می‌گویند: - درود بر شما به سبب صبری که داشتید، عاقبت منزلگاه خوبی نصیبتان شد».
ابوهریرهسمی‌گوید: نبی‌اکرم ص فرمود:
«اذا أحب الله العبد نادی جبريل إنّ الله يحبّ فلانا فأحببه فيحبّه جبريل فينادی جبريل في أهل السّماء إنّ الله يحبّ فلانا فأحبّوه فيحبّه أهل السّماء ثمّ يوضع له القبول في الأرض». روایت بخاری
« اگر خداوند، بنده‌اش را دوست داشته باشد، جبرئیل را ندا می‌دهد که خداوند، فلانی را دوست دارد. پس تو هم او را دوست داشته باش. جبرئیل هم او را دوست می‌دارد. آنگاه جبرئیل در میان ساکنان آسمان ندا می‌دهد که خداوند، فلانی را دوست دارد، شما هم او را دوست بدارید. پس ساکنان آسمان او را دوست می‌دارند. و سرانجام مقبول اهل زمین نیز می‌گردد » .
همچنین در حدیثی دیگر ابوهریرهسمی‌گوید: پیامبرصفرمود:
«إذا کان يوم الجمعة کان علی کلّ باب من ابواب المسجد الملائکة يکتبون الأوّل فالأوّل فإذا جلس الإمام طووا الصّحف و جاءوا يستمعون الذکر». روایت بخاری
« هنگامی که روز جمعه فرا می‌رسد، به هریک از دروازه‌های مسجد، فرشتگان مستقر می‌شوند و نام‌های کسانی را که وارد می‌شوند، یکی پس از دیگری ثبت می‌کنند. و هنگامی که امام برای ایراد خطبه می‌نشیند، دفترها را می‌بندند و می‌آیند و به خطبه گوش فرا می‌دهند » .
همه نصوص به صراحت دلالت دارند که فرشتگان، نیروهای معنوی نیستند ـ آنگونه که انسانهای گمراه معتقدند ـ بلکه دارای جسم هستند و مسلمانان به اقتضای این نصوص، اتفاق‌نظر دارند.
[۶] روایت مسلم.