فصل ششم:

موسیقی و آواز خوانی از دیدگاه مذاهب چهار گانه

۱- امام ابو حنیفه/در تحریم و عدم جواز آواز خوانی بسیار تأکید می‌نمود و سخت‌گیر بود حتی که هیچ یک از سایر مذاهب به پایه او نمی‌رسید.

امام ابو حنیفه/شنیدن موسیقی را معصیت می‌پنداشت [۸۱]. پیروانش گفته‌اند: گوش کردن صدای موسیقی و آواز خوانی حرام است. آن‌ها استدلال می‌کنند که، پیامبر اکرم ج فرموده‌اند: شنیدن لهو و موسیقی گناه است و نشستن در آن مجلس فسق و لذت بردن از آن کفر است.

حدیث مذکور از زمره احادیث مرسل مکحول به شمار می‌آید [۸۲].

۲- از امام مالک/پرسیده شد: کدام آوازها را مردم مدینه جایز می‌پندارند؟ [۸۳] [۸۴]

در پاسخ فرمودند: یک تعداد فاسقان دیار ما به آن عمل می‌کنند.

گفته است: کسی که کنیزی خرید و بعد از آن ثابت شد که یک آواز خوان است، آن وقت می‌تواند او را به داشتن عیب بر فروشنده رد کند؛ زیرا آواز خوانی عیب پنداشته می‌شود.

امام شافعی/فرموده‌اند: شهادت آواز خوان، چه مرد باشد چه زن قابل شنیدن و گوش دادن نمی‌باشد و کسی که به این شغل اشتغال ورزد با او مثل شخص سفیه و نادان رفتار می‌گردد و یک شخص بی‌مروت می‌باشد [۸۵]. و نیز فرموده است. آواز خوانی یک نوع دیوثی پنداشته می‌شود. نیز فرمودند: در بغداد یک چیزی را گذاشتم که تغبیر [۸۶]نام دارد و زندیقان آن را ایجاد کرده‌اند و مردم را با انجام آن از قرآن باز می‌دارند [۸٧].

امام شافعی درباره کسی که قرآن کریم را به لحن و طرب و آهنگ می‌خواند این چنین حکم کرده و فتوا می‌دهد. پس اگر او امروز اوضاع و احوال سرایندگان زمان ما را می‌دید چه احساسی پیدا می‌کرد.

۳- امام احمد ابن حنبل/می‌فرمایند: آواز، نی سرنا، طنبور، رباب آرمونیه و سایر آلات موسیقی حرام‌اند [۸۸]. و درباره تغبیر می‌فرمایند: تغبیر بدعت نوینی است که در شروع سابقه نداشته است [۸٩].

به امام گفته شد که، تغبیر دل را نرم می‌کند و باز ایشان تکرار کردند که، بدعت است [٩۰].

شخصی از امام پرسید: اگر از من خواستند که مرده‌ای را غسل دهم ناگهان صدای دهلی را شنیدم آن وقت چه کار کنم؟ فرمودند: اگر توانستی دهل را پاره کن در غیر این صورت از آنجا دور شو [٩۱]. تصریحات مذاهب چهارگانه در این باره بی‌شمارند و ما نیز به همین تعداد اکتفا می‌کنیم.

[۸۱] تلبیس ابلیس ۲۲٩. [۸۲] فتاوای بزازیة حاشیه فتاوای هندی ۳۵٩،۶ و حدیث مرسل استاد مکحول روایت کرده است. امام ابوبکر جزائری در رساله‌اش تحت عنوان حکم الموسیقی و الغناء می‌گوید: امام ابو حنیفه در تحریم ساز و موسیقی و سرود بسیار سخت‌گیری کرده و هر دو را موجب فسق دانسته و شهادت مرتکب را مردود شمرده است و پیروانش نیز شنیدن سرود را فسق و لذت بردن از آن را کفر تلقی کرده‌اند، و چون استنادشان را یک حدیث ضعیف تشکیل می‌دهد پس می‌توان گفت که کفر تا کفر فرق دارد و کفر معصیت، معصیت پنداشته می‌شود و انسان را از دین اسلام خارج نمی‌کند. امام ابو یوسف فرموده است: اگر مسلمانی آواز لهو و لعب و موسیقی را از داخل خانه بشنود باید بدون اجازه داخل شود و آن منکر را تغییر بدهد زیرا تغییر منکر، بر هر فرد واجب است، و باید امام مسلمین، موسیقی نواز را به زندان بیندازد یاشلاق بزند و تبعیدش کند. [۸۳] راوی خلال: ۱۳۱. [۸۴] راوی خلال: ۱۶۵. [۸۵] راوی خلال: ۱٩۱. [۸۶] تغییبر: ذکر خداوند به دعا و تضرع و تلحین و طرب است. بدین ترتیب که مطرب و موسیقی نواز جلوی خود یک بالشتی را می‌گذارد و با چوب بر آن می‌زند. [۸٧] تلبیس ابلیس: ۳۳۰. [۸۸] تلبیس ابلیس: ۲۴۵ حکایت ابن عقیل. [۸٩] روایت خلال: ۱۸٧ تلبیس ابلیس ملاحظه شود. [٩۰] روایت خلال: ۱۸٧ تلبیس ابلیس ملاحظه شود. [٩۱] روایت خلال.