واجببودن تعاون و همكاری در تقوی و نيكی و حرامبودن فرار از جنگ و پشتكردن
بر تعلیمدهندگان لازم است در احسان و نیکی با همدیگر همکاری نمایند چنانکه رسول اللهصبه آن دستور میدهد: «الْمُسْلِمُ أَخُو الْمُسْلِمِ لاَ يَظْلِمُهُ وَلاَ يُسْلِمُهُ» [۱۴]. «مسلمان برادر مسلمان است به او ظلم نمیکند و او را تسلیم نمینماید». و میفرماید: «مَثَلُ الْمُؤْمِنِينَ فِي تَوَادِّهِمْ وَتَعَاطُفِهِمْ مَثَلُ الْجَسَدِ إِذَا اشْتَكَى مِنْهُ عُضْوٌ تَدَاعَى لَهُ سَائِرُ الْجَسَدِ بِالسَّهَرِ وَالْحُمَّى» [۱۵]. «مؤمنان در دوستی و محبت چون اندام واحدی هستند که هرگاه عضوی از آن به درد آید باقیمانده اندام در تب و بی خوابی با او همکاری خواهند کرد». و میفرماید: «وَالَّذِي نَفْسي بِيَدِهِ لَا يُؤْمِنُ أَحَدُكُمْ حَتَّى يُحِبَّ لِأَخِيهِ مِنْ الْخَيْرِ مَا يُحِبُّه لِنَفْسِهِ» [۱۶]. «سوگند به کسی که جانم در دست اوست کسی از شما ایمان نمیآورد تا زمانیکه هر آنچه از خیر برای خود دوست دارد بر دیگری هم دوست داشته باشد». و میفرماید: «الْمُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِ كَالْبُنْيَانِ يَشُدُّ بَعْضُهُ بَعْضًا وَشَبَّكَ بَيْنَ أَصَابِعِهِ» [۱٧]. «مؤمن برای مؤمن چون ساختمانی است که بعضی از آن بعضی دیگر را محکم میگرداند آنگاه انگشتان خود را چون شبکه در هم قرار داد». و باز میفرماید: «لَا تَحَاسَدُوا وَلَا تَقَاطَعُوا وَلَا تَبَاغَضُوا وَلَا تَدَابَرُوا وَكُونُوا عِبَادَ اللَّهِ إِخْوَانًا» [۱۸]. «حسادت نورزید و قطع رحم نکنید و نسبت به هم بغض نداشته باشید و به هم پشت نکنید و در بندگی خداوند باهم برادر باشید». این روایات همگی در صحیح وجود دارند.
در سنن از رسول اللهصروایت است که فرمود: «أَلَا أُنَبِّئُكُمْ بِأَفْضَلَ مِنْ دَرَجَةِ الصِّيَامِ وَالصَّلَاةِ وَالصَّدَقَةِ وَالأَمْرِ بِالْمَعْرُوفِ وَالنَّهْىِ عَنِ الْمُنْكَر؟ قَالُوا بَلَى قَالَ: صَلَاحُ ذَاتِ الْبَيْنِ فَإِنَّ فَسَادَ ذَاتِ الْبَيْنِ هِيَ الْحَالِقَةُ؛لَا أَقُولُ تَحْلِقُ الشَّعَرَ وَلَكِنْ تَحْلِقُ الدِّينَ» [۱٩]. «آیا شما را به چیزی که برتر از درجه نماز، روزه، زکات و امر به معروف و نهی از منکر است آگاه گردانم؟ گفتند: آری. فرمود: اصلاح نمودن روابط مردم باهم میباشد که افساد آن همان تراشنده است. منظورم تراشیدن مو نیست بلکه تراشیدن دین میباشد». در صحیح آمده که رسول اللهصفرمود: «تُفْتَحُ أَبْوَابُ الْجَنَّةِ يَوْمَ الإِثْنَيْنِ وَيَوْمَ الْخَمِيسِ فَيُغْفَرُ لِكُلِّ عَبْدٍ لاَ يُشْرِكُ بِاللَّهِ شَيْئًا إِلاَّ رَجُلاً كَانَتْ بَيْنَهُ وَبَيْنَ أَخِيهِ شَحْنَاءُ فَيُقَالُ أَنْظِرُوا هَذَيْنِ حَتَّى يَصْطَلِحَا» [۲۰]. «درهای بهشت هر دوشنبه و پنج شنبه باز میشوند هر بندهای که شریک برای خداوند قرار نداده باشد بخشیده میشود مگر مردی که بین او و برادرش کینه و دشمنی باشد پس گفته میشود این دو نفر را نگاه دارید تا زمانیکه صلح مینمایند». و باز پیامبرصمیفرماید: «لَا يَحِلُّ لِمُسْلِمٍ أَنْ يَهْجُرَ أَخَاهُ فَوْقَ ثَلَاثٍ يَلْتَقِيَانِ فَيَصُدُّ هَذَا وَيَصُدُّ هَذَا وَخَيْرُهُمَا الَّذِي يَبْدَأُ بِالسَّلَامِ» [۲۱]. «برای مسلمان حلال نیست که بیشتر از سه روز از برادر مسلمانش دوری نماید، به همدیگر میرسند و هرکدام روی خویش را از دیگری باز میدارد، بهترینشان کسی است که شروع به سلام میکند».
[۱۴] متفق علیه. [۱۵] رواه بخاری. [۱۶] رواه بخاری و مسلم. [۱٧] رواه بخاری و غیره. [۱۸] رواه مالک فی الموطأ و رواه بخاری فی الصحیح. [۱٩] أخرجه ابوداود و الترمذی و احمد. [۲۰] رواه البخاری و مسلم و مالک فی الموطأ. [۲۱] رواه البخاری و مسلم.