اموری که در نیکی کردن به پدر و مادر کمک می‌کنند

نیکی کردن به پدر و مادر نعمت خداوند است، بدین وسیله بر هر کس از بندگانش بخواهد، منّت می‌گذارد، و اموری هستند که در نیکی کردن به پدر و مادر به انسان کمک می‌کنند اگر به آن‌ها توجه کند و برای آن‌ها بکوشد در دنیا و آخرت سرخرو خواد بود، و این‌ها امور زیر هستند [۱۶]:

۱- طلب کمک از خداوند – توانا و با شکوه –: بدین صورت است که احسان در راه خدا را با عبادت، و دعا، و التزام شرعی کامل گرداند، امید است خداوند او را در نیکی به پدر و مادر موفق داشته و کمک نماید.

۲- درک و شناخت فضائل نیکی و سرانجام نافرمانی: شناخت نتایج نیکی و سرانجام خوب آن از بزرگترین انگیزه‌های نیکی کردن و عملی کردن آن و تلاش برای آن می‌باشد.

توجه به سرانجام نافرمانی، و همّ و غم، حسرت و پشیمانی که باعث نافرمانی می‌گردند، چنین است، همه این‌ها در نیکی کردن کمک می‌کنند و نافرمانی را کم خواهند کرد.

۳- شناخت فضل پدر و مادر به انسان: پدر و مادر سبب وجود انسان در این دنیا هستند، و به خاطر او ناراحت می‌شوند، او را پرورش دادند تا بزرگ شود، هرچند فرزند با پدر و مادر کاری کند، نمی‌تواند حق آنان را ادا کند، بنابراین شناخت این امر وسیله‌ای برای نیکی کردن است.

۴- تحکیم نفس بر نیکی کردن: شایستۀ انسان است که نفس خود را بر نیکی کردن به پدر و مادر تحکیم نماید، و آن را تحمل کند، و نفس خود را بر آن وا دارد تا نیکی کردن جزو طبیعت و سرشت آن ‌گردد.

۵- تقوای خدا در حالت طلاق: بر پدر و مادر است اگر توافق میان آن دو حاصل نشد و طلاقی صورت گرفت، اینکه هر یک به فرزندان توصیه کنند که به دیگری نیکی نمایند، و هریک فرزندان را به جان دیگری نیاندازند؛ زیرا فرزندان اگر به نافرمانی عادت کنند پدر و مادر قربانی آن می‌شوند، بیچاره و بدبخت می‌شوند و فرزندان را بیچاره و بدبخت خواهند کرد.

۶- صلاح پدران: صلاح آنان سبب صلاح فرزندان می‌گردد و سبب نیکی کردن فرزندان به آنان می‌شود.

٧- سفارش به نیکی: این کار نیکوکاران را تشویق می‌کند و فضائل نیکی کردن را به یاد آنان می‌آورد، و نافرمانی‌کنندگان را نصیحت خواهد کرد و عواقب نافرمانی را به یاد آنان می‌آورد.

۸- کمک به فرزندان در نیکی کردن: بدین صورت است که پدران جهت کمک به فرزندان در نیکی کردن فعال شوند، و آنان را تشویق کنند و از آنان سپاسگزاری کنند و برای آنان دعا نمایند.

برخی از پدران را می‌شناسم که تحمل ندارند فرزندان و نوادگانشان یک لحظه از آنان جدا شوند؛ بنابراین فرزندان نیکی‌های زیادی به آنان می‌کنند و در خدمت کردن به آنان مسابقه می‌دهند و بدین‌وسیله احساس لذت می‌کنند.

بزرگترین اسبابی که فرزندان را به نیکی کردن به پدرشان وادار می‌کند – پس از توفیق خدا – این است که پدر کمک کننده خوبی برای فرزندان در نیکی کردن است، به گونه‌ای که فرزندانش را دوست دارد، زیاد برای آنان دعا می‌کند، و بر سپاسگزاری آنان حریص است، و آنان را ستایش می‌کند، و آنان را خوشحال می‌کند، و با نامهای شایسته آنان را صدا می‌زند.

٩- فرزند، خود را جای پدر و مادر قرار دهد: ای فرزندی که خوشحال می‌شوی اگر فردا پیر شدی، استخوانت ضعیف گشت، و موی سرت سپید شد، و نتوانستی حرکت کنی – اینکه فرزندانت نسبت به تو برخورد مناسب، محبت و جوانمردی داشته باشند، پس تو نیز از همین حالا چنین برخوردی با پدر و مادر داشته باش.

۱۰- خواندن سرگذشت نیکوکاران (فرمانبران) و نافرمایان: سرگذشت نیکوکاران از جمله مواردی است که همت و عزم را جزم می‌کند و به نیکی کردن وادار می‌کند.

۱۱- خواندن سیره نافرمایان و سرنوشت بدِ آنان نسبت به نافرمانی نفرت و بیزاری ایجاد می‌کند و به سوی نیکی کردن تشویق و دعوت می‌کند.

۱۲- احساس شادمانی پدر و مادر از نیکی کردن، ناراحتی آنان از نافرمانی: اگر انسان این امر را احساس کند به سوی نیکی کردن می‌رود و از نافرمانی بیزار می‌شود، و گوینده (این اشعار) راست گفت:

لو کان یدري الابنُ أیّة غصّة
قد جرّعت أبویه بعد فراقـه
أمٌ تهیمُ بوجـــدهِ حیرانـــة
و أبٌ یسحٌّ الدمع من آماقه
یتجرعان لبینه غصص الردي
ویبوح ما کتماه من أشواقه
لرثا لأمٍّ سلَّ من أحشائـــها
وبکی لشیخٍ هام في آفاقه
ولبدّل الخلق الأبيّ بعطفــه
وجزاهما بالعذبِ من أخلاقه[۱٧]

[۱۶]. نگاه: وصایا للزوجین، لمحمدبن لطفی الصباغ، ص ۵۶-۶۴. [۱٧]. بر الوالدین للحفاظ الطرطوشی, ص ۱۸۸.