نهی از مسجد قرار دادن قبر
عموما از روایاتى که در این زمینه آمده، سه موضوع استنباط مى‌شود، و این سه محور همواره مورد نهى ائمه †بوده است.
اول: نماز خواندن بر قبر، یعنی سجده بر آن.
دوم: اینکه قبر را قبله قرار داده و به سوی آن سجده و دعا کنند.
سوم: ساختن مسجد بر روى قبر و نماز خواندن در آن.
حدیث اول: از امام جعفر صادق ÷روایت است که: «لاتتخذوا قبري قبلة ولا مسجداً، فإنَّ الله لعن اليهود حيث اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد» [۳]. «قبر مرا قبله و مسجد قرار ندهید زیرا خداوند یهود را به علت اینکه آنان قبرهاى پیامبرانشان را مسجد قرار دادند لعنت کرد».
حدیث دوم: از زراره روایت است که خدمت امام محمد باقر ÷عرض کردم راجع به نماز خواندن در جاه‌هاى خالى در قبرستان چه می‌فرمایید؟ فرمود: در جاهاى خالى نماز بخوان بشرطى که قبرى را قبله قرار ندهى، یعنى جلو نمازت قبرى نباشد، زیرا رسول خدا صاز این کار نهى کرده و فرموده‌اند: «لا تتخذوا قبري قبلة ولا مسجداً، فإنَّ الله تعالى لعن الذين اتخذوا قبور أنبيائهم مساجد» [۴]. «قبر مرا قبله و مسجد قرار ندهید که خداوند متعال کسانى که قبرهاى پیامبرانشان را مسجد قرار داده‌اند لعنت کرده است».
حدیث سوم: از سماعۀ ابن مهران روایت است که گفت: درباره زیارت قبور و ساختن مسجد بر آن از امام جعفر صادق ÷پرسیدم ایشان فرمود: زیارت قبور اشکالى ندارد، اما در کنار قبر مسجد ساخته نشود [۵].
حدیث چهارم: از امام جعفر صادق ÷روایت است که فرمود:«در ده جا نماز خواندن جایز نیست: گِل، آب، حمام، قبرستان، راه، خانهء مورچه، اصطبل شتر، مجراى سیل، شوره زار، برف» [۶].
صدوق بعد از ذکر این روایت، می‌نویسد: هرگز جایز نیست که قبر قبله یا مسجد قرار داده شود. نماز در صورتى در جاهاى خالى قبرستان جایز است که قبر در طرف قبله قرار نگیرد مستحب این است که بین نمازگزار و قبر از هر طرف ده گز (پنج متر) فاصله باشد.
حدیث پنجم: از عمار ساباطی روایت است که از امام صادق ÷پرسیدم درباره‌ى کسى که در قبرستان نماز مى‌خواند چه می‌فرمایید؟ فرمود: «لا يجوز ذلك إلاَّ أن يجعل بينه وبين القبور إذا صلى عشرة أذرع من بين يديه، وعشرة أذرع من خلفه، وعشرة أذرع عن يمينه، وعشرة أذرع عن يساره، ثم يصلي إن شاء» [۷]. «جایز نیست مگر اینکه هنگام نماز خواندن از هر طرف ده گز (پنج متر) بین او و قبر فاصله وجود داشه باشد، ده گز جلو، ده گز عقب، ده گز سمت راست و ده گز سمت چپ، آنگاه اگر خواست می‌تواند نماز بخواند».
ممکن است پرسشى مطر ح شود که این روایت با روایت دیگرى که از امام رضا ÷نقل شده تناقض دارد که فرمود: «لا بأس بالصلاة إلى القبر ما لم يُتخذ القبر قبلة» [۸]. «اگر قبر را قبله قرار ندهد اشکالى ندارد که در قبرستان نماز بخواند».
طوسى چنین پاسخ می‌دهد: وجه جمع بین دو روایت این است که حکم جواز در صورتى است که بین او و قبرستان مانعى وجود داشته باشد، مثلاً دیوارى قرار داشته باشد و اما اگر دیوار یا مانع دیگرى نباشد باید از هر طرف ده گز فاصله داشته باشد [۹].
[۳] من لا یحضره الفقیه ۱/۱۲۸، وسائل الشیعة ۲/۸۸۷. [۴] علل الشرائع ص ۳۵۸. [۵] فروع الكافی ۳/۲۲۸، من لا یحضره الفقه ۸۲۱، وسائل الشیعة ۲/۸۸۷. [۶] فروع الكافی ۳/۳۹۰، من لا یحضره الفقیه ۱/۱۷۱. [۷] فروع الكافی ۳/۳۹۰، الاستبصار ۱/۳۹۷. [۸] استبصار ۱/۳۹۷ وغیره. [۹] استبصار ۱/۳۹۷.