عبدالله بن قیس العامری معروف به ابن ام مکتوم

وی «عبدالله بن قیس قرشی عامری» نام دارد. نام عمرو نیز برای وی گفته شده است.

از نخستین کسانی بود که اسلام آورد و هجرت کرد. هجرت وی پس از مصعب بن عمیرسو پیش از رسول خداصبود. وی در مدینه مردم را قرآن آموزش می‌داد. همچنین گفته شده وی کمی پس از غزوه‌ی بدر به مدینه مهاجرت کرده است.

ابن ام مکتوم نابینا بود و به همراه بلال و سعد و القرظ و ابومحذوره (که مؤذن مکه بود) به دستور رسول خداصاذان می‌گفت.

همچنین رسول خداصدر غزوات و هنگامی که خود در مدینه نبود وی را به جانشینی خود انتخاب می‌کرد تا برای مردمی که در مدینه بودند امامت کند. گفته شده است پیامبرص وی را سیزده بار به جای خود امیر مدینه قرار داده‌است.

عروه می‌گوید: رسول اللهصبا تعدادی از مردان قریش نشسته بود که درمیانشان عتبه بن ربیعه نیز وجود داشت پس ابن ام مکتوم آمد در حالی که سوالی داشت. پس رسول خداص(به دلیل مشغول بودن به سران قریش) از وی روی گرداند که این آیه نازل گردید: ﴿عَبَسَ وَتَوَلَّىٰٓ ١ أَن جَآءَهُ ٱلۡأَعۡمَىٰ ٢﴾[عبس: ۱-۲]. «چهره درهم کشید و روی گرداند آنگاه نابینا به نزد وی آمد».

از براءسروایت است که گفت: وقتی آیه‌ی «مؤمنان خانه‌نشین با مجاهدانی که با مال و جان خود در راه خدا جهاد می‌کنند یکسان نمی‌باشند» نازل گردید، رسول خداص زید را صدا زد و او را دستور داد که آن را بنویسد. زید استخوان کتف شتری را آورد و آن را نوشت. پس در این هنگام ابن ام مکتوم آمد و از نابیایی خود شکایت برد پس این بخش از آیه نازل شد: ﴿غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ﴾«آنانی که زیان‌دیده نیستند» [۱].

از ابو لیلی روایت است که ابن ام مکتوم گفت: ای پروردگارم! عذر من را نازل کن. پس این آیه نازل شد که: ﴿غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ﴾اما وی بعدها نیز به جهاد می‌رفت و می‌گفت: پرچم را به من بدهید که من کورم و نمی‌توانم فرار کنم! و مرا میان دو صف قرار دهید.

وی در دوران عمر بن خطاب به همراه سعد بن ابی وقاص در نبرد قادسیه شرکت جست و گفته شده است در همان نبرد به شهادت رسیده است و گفته شده که پس از بازگشت از این نبرد در مدینه وفات یافته است. والله اعلم.

ترجمه و بازنویسی: عبدالله موحد

سایت عصر اسلام

www.IslamAge.com

[۱] معنای کامل آیه این است: «مؤمنان خانه‏نشین که زیان‏دیده نیستند با آن مجاهدانى که با مال و جان خود در راه خدا جهاد مى‏کنند یکسان نمى‏باشند الله کسانى را که با مال و جان خود جهاد مى‏کنند به درجه‏اى بر خانه‏نشینان برتری بخشیده و همه را الله وعده نیکو داده و[لى] مجاهدان را بر خانه‏نشینان به پاداشى بزرگ برترى بخشیده است».