رمضان فرصتی برای تغییر

اما کسانی که با زبان عربی آشنا نیستند

نباید از این لحاظ نگران باشند چون الحمدلله کتاب‌هایی در این زمینه ترجمه شده است که تا حدی این خلأ را پر کرده است:

۱- کتاب تفسیر (انوار القرآن) اثر عبدالرئوف مخلص که کتابی چند جلدی و مفصل است که مختصری از تفسیر ابن کثیر و تفسیر المنار محمد رشید رضا و کتاب تفسیر المنیر و هبة الزحیلی است.

۲- تفسیر بعدی کتاب (تفسیر راستین) ترجمه کتاب (تیسیر الکریم الرحمن فی شرح کلام منان ) اثر شیخ عبدالرحمن بن ناصر السعدی است، که الحمدلله این هم کتاب جالب و خوبی است.

۳- تفسیر بعدی ترجمه کتاب (فی ظلال القرآن) اثر شهید سید قطب است که توسط مصطفی خرم دل به فارسی ترجمه شده است.

۴- کتاب تفسیر نور اثر مصطفی خرم دل که از لحاظ معنای لغات قرآن کتاب خوب و مناسبی است، اما از لحاظ تفسیر برخی مشکلات اعتقادی بر تفسیرش وجود دارد، لذا توصیه می‌کنم از این کتاب به عنوان مرجع لغت قرآن و برخی قواعد صرف و نحو استفاده شود.

این کتاب‌ها برای افرادی که می‌خواهند تفسیر قرآن را یاد بگیرند کتاب‌های خوب و مناسبی می‌باشند.

اما آن‌هایی که می‌خواهند در کنار حفظ قرآن تفسیر را هم بخوانند، توصیه می‌کنم به روش زیر عمل کنند:

ماه رمضان را غنیمت بدانند. کتاب‌های فوق الذکر را برحسب توانایی‌شان تهیه کنند. برای شروع توصیه می‌کنم که برادرانی که عربی بلدند از کتاب (عمدة التفسیر) که ۳ جلد است شروع کنند و اگر کتاب برایشان پیدا نشد از کتاب تیسیر الکریم الرحمن شروع کنند.

اما برای برادرانی که عربی بلد نیستند از کتاب (تفسیر راستین) به عنوان کتاب اصلی استفاده کنند و در کنار آن از کتاب تفسیر نور استفاده کنند.

هر روز می‌توانند تفسیر آن یک صفحه را که قرار است حفظ کنند، بخوانند.

اما اگر کسانی می‌خواهند بیشتر بخوانند و ماه رمضان را غنیمت بدانند می‌توانند هر روز یک جزء تفسیر بخوانند یا اینکه نیم جزء را بخوانند؛ برحسب توانایی. اما من توصیه می‌کنم که برادران ماه رمضان را غنیمت بدانند و روزی یک جزء بخوانند. چون در ماه رمضان به نسبت ماه‌های دیگروقت فراغت بیشتر است؛ همچنین برکت آن بیشتر است.

یادگیری تفسیر قرآن امری ضروری برای طالب علم و حافظ قرآن است. متأسفانه مسلمانان فارسی زبان در زمینه قرآن و علوم قرآن کوتاهی زیادی کرده‌اند به شکلی که به باد فراموشی سپرده شده است. لذا برادران و خواهرانی که خواهان یادگیری دین و علوم دین هستند بدانند که قرآن اصل علوم و بهترین و شریفترین علوم است که باید قبل از هر علمی به آن اهمیت داده شود.

در اینجا برای تکمیل موضوع دوست دارم به حفظ احادیث رسول الله ج هم اشاره کنم.

حدیث بعد ازقرآن مصدر دوم تشریع و قانون‌گذاری برای مسلمانان است و اصلی‌ترین علوم بعد از قرآن است. حدیث رسول الله ج برادر قرآن و تفسیر و شرح و تطبیق عملی قرآن است، چون اخلاق و رفتار و زندگی پیامبر ج کلاً براساس قرآن بود. لذا یادگیری احادیث رسول الله ج و شناخت سیره‌ی ایشان در کنار یادگیری قرآن و حفظ آن بسیار ضروری و مهم است. پس ضروری است که طالب علم و حافظ قرآن به آن اهمیت فوق العاده‌ای بدهد.

ماه رمضان بهترین فرصت برای یادگیری حدیث رسول الله ج است.

توصیه می‌کنم در ماه رمضان روزی حداقل یک حدیث حفظ شود. وقت زیادی را نمی‌گیرد اما کسانی که می‌خواهند زیادتر حدیث حفظ کنند، توصیه می‌کنم که روزی حداقل ۵ حدیث را با یادگیری معنی آن حفظ کنند.

اول از حفظ کتاب اربعین نووی شروع کنند که حدود ۴۲ حدیث است.

بعد شروع به حفظ احادیث کتاب سلم السالکین (مختصر ریاض الصالحین) نمایند که کتاب زیبا و معتبری در بین کتاب‌های حدیث است.

هر دو کتاب هم به فارسی ترجمه شده‌اند و هم و در بازار به راحتی یافت می‌شوند.

هر روز ۵ حدیث را حفظ کنید، بعد مثل قرآن برای احادیث وقت تمرین و مرور کردن قرار دهید. جمعه را هم زمان مرور و بررسی میزان پیشرفت کارتان قرار دهید. روش حفظ احادیث هم همان روش حفظ قرآن است هرچند که حفظ حدیث آسان‌تر ازحفظ قرآن است و احادیث این دو کتاب اکثراً کوتاه است، مگر بعضی احادیث که کمی طولانی هستند.

پس حفظ احادیث به صورت زیر است

متأسفانه کتاب‌های مناسبی که این دو کتاب را به فارسی شرح دهد وجود ندارد، ولی شرح‌های این دو کتاب به عربی وجود دارد که مناسب و زیبا است.

مثلاً شرح اربعیین نووی اثر امام ابن دقیق العید و کتاب جامع العلوم و الحکم اثر امام ابن رجب حنبلی که از مهمترین و معتبرترین کتاب‌های شرح حدیث است که علاوه بر ۴۲ حدیث اربعین نووی ۸ حدیث دیگر را اضافی شرح می‌دهد، به برادرانی که عربی بلد هستند توصیه می‌کنم که هر روز شرح یک حدیث را بخواهند.

برای کتاب سلم السالکین شرح کتاب ریاض الصالحین اثر شیخ محمد بن صالح العثیمین وجود دارد که در ۴ جلد است و شرح زیبا و آسانی است که و برادران و خواهران می‌توانند در کنار حفظ احادیث کتاب سلم السالکین شرح آن را در این کتاب ۴ جلدی پیدا کنند.

خلاصه:

حفظ قرآن و تلاوت و خواندن تفسیر آن و همچنین حفظ حدیث و خواندن شرح آن باید از جمله عباداتی باشد که در برنامه روزانه‌مان قرار داشته باشد.

به طور جمع و جورتر می‌توان حفظ قرآن و خواندن و تلاوت و تفسیر آن و همچنین خواندن و حفظ حدیث را به صورت جدول زیر برنامه ریزی کرد:

سال: ۱۳۹۱ ماه: تیر

جمعه را اختصاص دهید به جبران فعالیت هفته مورد نظرتان و جدول کارتان را در این شش روز بررسی کنید و ببینید در کدام روز کم‌کاری داشته‌اید. در کدام روز غیبت کرده‌اید یا کاری را نیمه‌تمام گذاشته‌اید.

مثلاً: اگر در سه شنبه ۱ صفحه قرآن مورد نظر را حفظ نکرده‌اید، در جمعه آن‌ را جبران کنید و حفظ کنید یا همینطور حدیث.

اگر در انجام تلاوت روزانه مثلاً در یکشنبه کوتاهی کرده‌اید، برای خودتان جریمه تعیین کنید. مثلاً: ۲۰۰۰ تومان صدقه یا ۵۰ شنو یا روزه‌گرفتن و ... تا به نظم و سر وقت کار انجام دادن عادت کنید.

شاید بپرسید که تمامی این کارها با هم وقت زیادی را می‌گیرد، باید بگویم:

که وقت دارد می‌گذرد. منتظر ما نمی‌نشیند، ما در طول روز ساعت‌های زیادی را هدر می‌دهیم و اصلاً احساس گناهی هم نمی‌کنیم، ولی وقتی نوبت عبادت و خیر و منفعت رسید، وقت نداریم، خیلی غیر منصفانه است.

وقت داریم ولی درست از وقتمان استفاده نمی‌کنیم.

ثانیاً ماه رمضان وقت فراغت زیادی داریم و به راحتی می‌توانیم خودمان را به استفاده صحیح از وقت عادت دهیم.

ثالثاً این برنامه برای کسانی است که می‌خواهند متفاوت باشند و واقعاً به خدمت‌گزاری دین بپردازند و قبلاً گفتم که ما نباید مثل مردم عادی فکرکنیم و مثل آن‌ها برای شانه خالی‌کردن و تنبلی‌کردن عذر و بهانه تراشی کنیم. ما باید تمام ذهن و وقت و مال خودمان را در خدمت دینمان صرف کنیم و یقین داشته باشیم که بهترین کار و عبادت و تجارت را ما داریم انجام می‌دهیم.

لازم است که حرف‌هایم را بازتر کنم:

پیامبر ج می‌فرماید: «نِعْمَتَانِ مَغْبُونٌ فِيهِمَا كَثِيرٌ مِنَ النَّاسِ: الصِّحَّةُ وَالْفَرَاغُ»

«دو نعمت وجود دارند که مردم در درک نکردن ارزششان فریب خورده‌اند: سلامتی و وقت فراغت».

متأسفانه ما عادت کرده‌ایم که همیشه خودمان را به فراموشی بزنیم و تا مشکلی برایمان پیش نیاید قدر و ارزش سلامتی خودمان را نمی‌دانیم. وقت و ساعات زندگیمان که از طلا برایمان ارزشش بیشتر است را به سادگی در کار‌های بیهوده و الکی صرف می‌کنیم.

انسان بعد از گذشت مدتی از زندگی و عمرش به خودش نگاه می‌کند، می‌بیند که چقدر سریع گذشته است ولی نمی‌داند چگونه آن‌ را سپری کرده است. متأسفانه این از کشنده‌ترین بیماری‌هایی است که هر کدام از ما کم و بیش با آن سروکار داریم.

ما مسلمانیم! یعنی باید برای تک تک کارهایمان در روز قیامت جواب داشته باشیم. انسان بعد از مرگش قدم از قدم برنمی‌دارد مگر اینکه از او از ۴ چیز می‌پرسند:

- از عمرش؛ آن را در چه صرف کرده است؟

- از جوانی‌اش؛ آن را چگونه سپری کرده است؟

- از مالش؛ آن را چگونه درآورده و چگونه خرج کرده است؟

- و از علم و آگاهی و دانشش؛ آیا به آن‌ها عمل کرده است؟

سؤال‌های بسیار مهم و کلیدی و حیاتی برای هر یک از ما، ولی شاید تا به حال کمتر به آن توجه کرده‌ایم.

انسان مغازه‌داری را تصور کنید، در مغازه‌اش شاید بیشتر از ۵۰۰ قلم کالا وجود داشته باشد. کالاها و اجناس متفاوت، ریز و درشت، گران و ارزان. ولی قیمت همه آنان را حفظ است و همیشه به نوسانات و تورم بازار دقت می‌کند. حساب و کتابش دقیق است، اما چرا؟ جوابش ساده است: چون به آن احتیاج دارد، به آن احساس نیاز می‌کند، ولی آیا در سایر امور زندگی و اوقات عمرمان هم اینگونه هستیم؟

آیا در انجام عبادات و واجبات الهی اینقدر دقیق و منظم هستیم؟

آیا در دوری کردن از حرام‌های خداوند اینقدر حریص و دقیقیم؟

آیا برای خدمت به دین و پیشرفت آن و اعلای کلمه خداوند اینقدر دقیق و حریصیم؟

جواب این سؤال‌ها واضح است، نه. چرا؟ چون به آن‌ها احساس نیاز نکرده‌ایم، برایمان مهم نبوده است.

برایمان مهم نیست که اوقاتمان چگونه صرف شود.

برایمان مهم نیست که پول‌هایمان را چگونه باید خرج کنیم.

برایمان مهم نیست که عبادات خداوند را دقیق و سر وقت خود انجام دهیم.

برایمان مهم نیست که به علمی که یاد گرفته‌ایم عمل کنیم.

برایمان مهم نیست که خدا را از خود راضی کنیم یا ناراحت.

ودر آخر هم این انتظار را داریم که به بهشت برویم.

ما که برای دین و پیشرفت آن به اندازه ۱۰ قلم جنس مغازه اهمیت و ارزش قائل نیستیم، چگونه به بهشت می‌رویم؟

خواهری که به حجاب و عفت و اطاعت از شوهرش و تربیت فرزندانش به اندازه دکوارسیون منزلش و مبلمان خانه‌اش اهمیت قائل نیست چگونه به بهشت می‌رود؟

کسی که برای دین خدا و رضایت او حتی یک دهم وقت خودش را در طول روز صرف نمی‌کند چطور به بهشت می‌رود؟

اما من به شما می‌گویم که پول و ماشین و زن و فرزند و مغازه و ساختمان و کاسبی و تجارت در برابر عبادت و کسب رضایت خداوند اصلاً قابل مقایسه نیست.

احتیاج و نیاز ما به خدا و عبادت و رضایت او و پیشرفت دینش اگر از آب و نان برایمان مهمتر نباشد باید به حال خودمان گریه کنیم. به این آیه زیر کمی دقت کنید:

﴿قُلۡ﴾ ای محمد ج به مؤمنان بگو

﴿إِن كَانَ ءَابَآؤُكُمۡ﴾ اگر پدران و اجدادتان

﴿وَأَبۡنَآؤُكُمۡ﴾ و فرزندانتان

﴿وَإِخۡوَٰنُكُمۡ﴾ و برادرانتان

﴿وَأَزۡوَٰجُكُمۡ﴾ و همسرانتان

﴿وَعَشِيرَتُكُمۡ﴾ و عشیره و ایل و طایفه‌تان

﴿وَأَمۡوَٰلٌ ٱقۡتَرَفۡتُمُوهَا﴾ و پول و ثروتی که جمعش کرده‌اید

﴿وَتِجَٰرَةٞ تَخۡشَوۡنَ كَسَادَهَا﴾ و کاسبی و تجارتی که می‌ترسید کساد شود

﴿وَمَسَٰكِنُ تَرۡضَوۡنَهَآ﴾ و خانه‌هایی که دوستشان دارید

﴿أَحَبَّ إِلَيۡكُم مِّنَ ﴾ در نزد شما بهتر و دوست داشتنی‌تر از

﴿ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَجِهَادٖ فِي سَبِيلِهِۦ ﴾ الله و پیامبرش ج و جهاد در راهش باشد

﴿فَتَرَبَّصُواْ حَتَّىٰ يَأۡتِيَ ٱللَّهُ بِأَمۡرِهِۦۗ﴾ پس منتظر باشید که امر (و عذاب و غضب الهی برشما) فرود آید

﴿وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡفَٰسِقِينَ٢٤﴾[التوبة: ۲۴] و خداوند متعال قوم و ملت فاسق و فاجر را هدایت نمی‌دهد...

برادران و خواهران! حالا من این سؤال را از شما می‌پرسم:

خدا و رسول ج و جهاد مهمتر است یا پول و ثروت و ماشین و عشیره و ایل و طایفه؟

کدامشان باقی می‌ماند و کدامشان از بین می‌رود؟

در قبر تنگ و تاریکت پول و ثروتت و زن و بچه و دوست و فامیل به فریادت می‌رسند یا خدا و اعمال صالحت؟

دقت کنید برادران و خواهران خداوند متعال نگفته است که:

برادر و خواهر و پدر و مادر و زن و بچه و مال و ثروت و تجارت و ماشین و خانه بد و شر هستند، اگر کسی این را بگوید به دین خدا جاهل است و به خدا دروغ بسته است.

اما می‌فرماید: که راضی کردن خدا و پیامبرش ج و جهاد و عبادت در راه خدا از آن‌ها بهتر است. خب این یعنی چه؟

یعنی اینکه آن‌ها هم خوب‌اند مادامی‌که ما را از یاد خدا و یاری دادن دین خدا و جهاد در راه خدا غافل نکنند و گرنه اگر پول و نفرات نباشد مگر جهاد انجام می‌شود؟ نه. پس از این آیه برداشت نادرست نکنید.

پس ما از این ۸ مورد می‌توانیم به دو صورت استفاده کنیم:

این ۸ مورد هم می‌توانند ما را به بهشت ببرند و هم به جهنم، اما چطور؟ پس دقت کنید:

_ پدر و مادر

اگر به آن‌ها خدمت کنیم، با احترام با آنان برخورد نماییم، با آنان بدرفتاری نکرده و حرف زشت نزنیم و احتیاجاتشان را برآورده کنیم و رضایتشان را بدست آوریم، بهشت را به دست آورده‌ایم.

ولی همین پدر و مادر اگر گفتند کفر کنید و ما هم کردیم، اگر گفتند نماز نخوانید و به مسجد نروید و ما هم کردیم، اگر ما را به معصیت خداوند امر کردند ما هم اطاعت کردیم، در این صورت ما را به جهنم می‌برند.

_ پسران و برادران و خواهران

اگر ما فرزندان و برادران و خواهرانمان را بر اساس شرع اسلام تربیت کنیم، آنان را صالح و پاک‌دامن و با غیرت و شجاع بار آوریم تا در جامعه افراد مفیدی باشند، در این صورت هم خودشان و هم ما را به بهشت می‌برند.

اما اگر همین افراد باعث بشوند که ما به خاطر آنان کفر کنیم و دست از دین بکشیم و بی غیرت شویم تن به هر حرام الهی بدهیم، در این صورت جایگاه ما جهنم است.

_ زنان و همسران

اگر با همسرانمان معاشرت نیکو و درست و صحیح داشته باشیم، احتیاجاتشان را در حد معقول و عرفی تأمین کنیم، آنان را پاکدامن و آگاه تربیت کنیم، آنان را بر فداکاری و یاری دین خدا و صبر بر مشکلات بارآوریم، هم ما را به بهشت می‌برند و هم به مادرانی تبدیل می‌شوند که می‌توانند در آینده مجاهدان و شیرمردان و افراد صالح امت اسلام را تربیت کنند.

اما همین زنان اگر به خاطر آنان بی‌غیرت و بی‌ناموس شویم، هرچه گفتند انجام دهیم، به خاطر تأمین نیاز آن‌ها روبه کارهای حرام و نامشروع بکنیم، دست از دین داری و یاری دین بشوییم، در این صورت هم ما و هم خودشان را به جهنم می‌برند.

_ عشیره و ایل و طایفه و اقوام

دوست و فامیل و عشیره و قبیله؛ اگر در خدمت دین خدا باشند، شخصیت‌های سالمی ‌باشند و ما را به سمت معروف و کارهای شایسته دعوت کنند، در این صورت هم‌نشینی و هم‌صحبتی با آنان ما را به بهشت می‌برد.

اما اگر به خاطر همین تعصبات قبیله‌ای و فامیلی به مبارزه دین و حق بپردازیم، چشممان را بر عدالت و حقیقت ببندیم، هرآنچه آنان گفتند: عملی کنیم هرچند کفر و نافرمانی خداوند باشند، در این صورت ما را به جهنم خواهند برد.

_ اموال و ثروت و تجارت و مسکن و خانه

اگر ثروت و کار و کسب ما حلال باشد و آن را در جهت به دست آوردن رضایت خداوند خرج کنیم و دین خدا را یاری دهیم، در این صورت ما را به بهشت خواهند برد.

ولی اگر این پول و ثروت و خانه و تجارت از راه حرام به دست آمده باشد و در راه حرام صرف شود و زکات آن داده نشود و در راه خدا خرج نشود، انسان را به عذاب سخت جهنم مبتلا خواهد کرد.

پس به خودمان بستگی دارد که چگونه از آن استفاده کنیم.

اگر می‌خواهید که به بهشت بروید مانعی نیست که کسب و کار داشته باشید و پول و ثروت جمع کنید و ازدواج نمایید، اما به چه نیتی و برای چه و از چه راهی؟

به این سؤالات مهم پاسخ دهید و از همین امروز برای زندگیتان برنامه‌ریزی کنید و اهدافتان را در زندگی مشخص کنید. اما اگر دقت کنیم این حفظ قرآن و حدیث و تلاوت قرآن خیلی وقت هم نمی‌برد:

حفظ یک صفحه قرآن = ۳۰ دقیقه

مرور ۵ صفحه حفظیات قبلی = ۳۰ دقیقه

تلاوت روزانه = ۱ جزء ۳۰ دقیقه

حفظ ۱ حدیث (حداقل) = ۱۰ دقیقه

مرور احادیث حفظ شده = ۵ حدیث ۲۰ دقیقه

جمعاً ۲ ساعت در طول روز، درحالی به راحتی به طور متوسط ۴ تا ۵ ساعت از وقت ما در طول روز الکی به هدر می‌رود؛ با خوابیدن بسیار، تماشای فیلم، بازی با کامپیوتر، فوتبال و بازی کردن، مهمانی و مسافرت رفتن، بازارگردی، جلسات بی‌فایده و غیر مفید و مشغول شدن به کارهای بی‌فایده و ... ...

پس اگر ما بتوانیم صحیح و سالم از وقتمان استفاده نماییم، وقت وجود دارد.

برادران و خواهران گرامی‌ام!!

زیاد مطلب را طولانی کردم، البته لازم بود. حالا برمی‌گردیم به ادامه بحثمان:

گفتیم بعد از نماز صبح و بعد از خواندن اذکار صباح مشغول قرائت روزانه قرآن یا حفظ قرآن یا مرور حفظیات یا حفظ حدیث و یا مرور احادیث حفظ شده می‌شویم. هرکدام را که دوست داشتیم یا مشغول گوش دادن به تلاوت قرآن و یا ورزش کردن و یا گوش دادن به خطبه می‌شویم. ولی باید فکر خوابیدن را از سرتان بیرون کنید، چون قرار است متفاوت باشیم و تبدیل به الگو و نمونه‌هایی برای سایر جوانان و مسلمانان شویم.

مشغول این عبادات متفاوت می‌شویم تا نزدیکی نماز ضحی که تقریباً ۱۵-۲۰ دقیقه بعد از طلوع آفتـاب می‌باشد.

بعد از آن مشغول خواندن نماز ضحی می‌شویم. نماز ضحی ۲ رکعت است و دارای خیر و پاداش فراوانی است که متأسفانه بسیاری از ما به راحتی از کنارش می‌گذریم.

پیامبر ج می‌فرماید: «يُصْبِحُ عَلَي كُلِّ سُلامي مِنْ أَحَدِكُمْ صَدَقَة، فَكُلُّ تَسْبِيحَةٍ صَدَقَةٌ وَأَمْرٌ بِالْمَعْرُوفِ صَدَقَةٌ وَنَهْيٌ عَنِ الْمُنْكَرِ صَدَقَةٌ وَيُجْزِئُ مِنْ ذَلِكَ رَكْعَتَانِ ترْكَعُهُمَا مِنَ الضُّحَي».

«هر روز در ازای هر يک ازمفاصل بدن، صدقه‌ای بر شما لازم است، هر تسبيحی كه بگوييد، صدقه است، امر به معروف و نهی از منكر صدقه است و دو ركعت نماز چاشت، صدقه تمامی مفاصل بشمار می‌رود».

آيا می‌دانی كه در بدن انسان سيصد و شصت مفصل وجود دارد. پس اگر به فرموده‌ی رسول خدا ج بخواهيد روزانه برای هر يک از مفاصل، صدقه‌ای بدهيد، بايد سيصد و شصت صدقه پرداخت كنيد. آيا كسی می‌تواند چنين صدقه‌ی سنگينی را بپردازد؟ ولی شما می‌توانيد هر روز با خواندن دو ركعت نماز ضحی، صدقه‌‌ی تمام مفاصل بدن خويش را بپردازید.

بعد از خواندن نماز ضحی مشغول یکی از کارهای زیر شوید:

- تلاوت ثابت روزانه

- حفظ روزانه یک صفحه قرآن

- مرور صفحات قرآن

- حفظ احادیث جدید

- مرور احادیث حفظ شده

- خواندن تفسیر

- خواندن اذکار روزانه

- مطالعه کتاب‌های دینی

- گوش دادن به قرآن

- گوش دادن به نصیحت علما و مشایخ

- ورزش