فضای افسرده حوزه‌ها
آن مراکز علمی که سالیان متمادی مرکز و محور عظمت و طراوت زندگی بودند و شخصیت‌های علمی و انقلابی را پرورش داده، تحویل جامعه می‌دادند، اکنون با امواج یأس و ناامیدی و احساس کم‌تری مواجه‌اند و تنها پیشرفت در این زمینه، افزایش روز افزون حوزه‌های علمیه، برنامه‌ها و کتب درسی، کتابخانه‌ها و مسئولیت‌ها است، که مشاهده می‌گردد. حال ان که نبض حیات و تپش نیروی ایمانی با نوعی تزلزل و ضعف مواجه گردیده است. اوضاع و احوال به جائی رسیده، احیاناً اگر اندیشمند و یا متفکری جهت بازدید به یکی از حوزه‌ها برود، لاجرم با مشاهده‌کردن فضای افسرده معنویت آن محیط علمی، چنین خواهد گفت:
«با آنچنان طوفان سهمگینی مواجه گردی، تا خود را باز یابی چون در امواج دریای تو هیچگونه تحرکی نیست و ممکن نیست از کتاب رهائی یابی، اما تو کتاب‌خوان هستی نه صاحب کتاب».
ناگفته نماند چنین دعائی در حق حوزه‌ها، خالی از ترس و وحشت نیست و هم‌اکنون آثار این طوفان سهمناک به وضوح در حوزه‌ها مشاهده می‌گردد. اما این‌ها اثرات آن امواج خطرناکی هستند که در خارج از حوزه‌ها به حرکت درآمده و این انعکاسِ بانگِ جنبش‌هائی است که در بیرون طنین اندازند، لازماً در همچنین مواردی، طلاب فقط جنبه سمبولیک، خواهند داشت.