چرا خداوند با مسلمانان اینگونه رفتار می‌کند؟
شاید بعضی‌ها این سؤال را مطرح نمایند که چرا با وجود مقبولیت یاران پیامبر جنزد خداوند سبحان، باز این مشکلات و سختی‌ها بر آنان وارد آمد و به این شکل قلب حبیب خویش را دردناک می‌کرد؟
زندگانی‌ای که بعد از این جهان در انتظار مسلمانان و مؤمنان واقعی است، به حدی شیرین، لذت‌بخش، پر از آرامش و راحتی و نیز دائمی و ابدی است، که به آسانی به هر کسی عنایت نمی‌کنند، بلکه مقبولان آنجا باید از امتحان‌های بسیار سختی بگذرند تا به آن راحتی و آرامش و آسایش همیشگی نائل آیند.
خداوند سبحان در قرآن مجید در مورد چنین آزمایش‌هایی می‌فرماید:
﴿أَحَسِبَ ٱلنَّاسُ أَن يُتۡرَكُوٓاْ أَن يَقُولُوٓاْ ءَامَنَّا وَهُمۡ لَا يُفۡتَنُونَ ٢ وَلَقَدۡ فَتَنَّا ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۖ فَلَيَعۡلَمَنَّ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ صَدَقُواْ وَلَيَعۡلَمَنَّ ٱلۡكَٰذِبِينَ ٣﴾[العنکبوت: ۲ - ۳].
«آیا مردمان گمان برده‌اند، همین‌که بگویند ایمان آورده‌ایم (و به یگانگی خدا و رسالت پیغمبر اقرار کرده‌ایم) به حال خود رها می‌شوند و ایشان (با تکالیف و وظائف و رنج‌ها و سختی‌هایی که باید در راه آئین آسمانی تحمل کرد) آزمایش نمی‌گردند؟ و به راستى کسانى را که پیش از آنان بودند، آزمودیم. پس البته خداوند آنان را که راست گفتند معلوم مىدارد و دروغگویان را [نیز] معلوم خواهد داشت» [۱].
﴿وَلَنَبۡلُوَنَّكُم بِشَيۡءٖ مِّنَ ٱلۡخَوۡفِ وَٱلۡجُوعِ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَنفُسِ وَٱلثَّمَرَٰتِۗ وَبَشِّرِ ٱلصَّٰبِرِينَ ١٥٥﴾[البقره: ۱۵۵].
«و قطعاً شما را با برخی از (امور همچون) ترس و گرسنگی و زیان مالی و جانی و کمبود میوه‌ها، آزمایش می‌کنیم، پس مژده بده به بردباران».
آری! خداوند متعال گاه وقتی در همین دنیا نیز پاداش و جایزه موفقیت در امتحان‌ها و آزمایش‌ها را عنایت می‌فرماید، به عنوان مثال، می‌توان به واقعه معراج رسول الله جاشاره نمود که پس از تحمل رنج و سختی دعوت مردم مکه و نیز اخراج و شکنجه در طائف، به آسمان‌ها دعوت شد.
پروردگار جهانیان صراحتاً فرموده است:
﴿فَإِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ يُسۡرًا ٥ إِنَّ مَعَ ٱلۡعُسۡرِ يُسۡرٗا ٦﴾[الإنشرح: ۵-۶].
«... همراه با سختی و دشواری، آسایش و آسودگی است... مسلّماً با سختی و دشواری، آسایش و آسودگی است».
ابن عباس ـ بـ می‌فرماید: هیچگاه دو نوع عُسر و سختی بر یک یسر و آسانی غالب نمی‌آید و حتماً همراه هر سختی و عُسری، فرَج و آسانی نیز وجود دارد.
اما این امکان نیز هست که این فَرَج و گشایش و آسانی در دنیا به وقوع نپیوندد و به آن سرای بیافتد، چرا که نزد ما زمان وجود دارد، وگرنه در علم خداوند این فاصله زیاد نیست. امکان ندارد که مسلمان در مقابل یک سختی، آسانی و راحتی به او نرسد.
پس بهشت با آن همه ناز و نعمت نتیجه تحمل سختی‌ها و کسب موفقیت در آزمایش‌هاست.
این قاعده برای هیچ کس و هیچ قومی استثنا نیست، بلکه در هر زمانی و در هر عصری اگر افرادی دعوت فرستادگان خداوند را قبول کرده باشند و در راه رساندن آن دچار سختی و مصیبت شده باشند، قطعاً خداوند سبحان به آنان پاداش و اجر و مزد حقیقی عنایت فرموده است.
در سوره مبارکه «یس» داستان یکی از داعیان مخلص و جان برکف به نام «حبیب نجارّ» را می‌خوانیم که به سبب دفاع از عقیده و آرمانش و به خاطر انتخاب راه حقیقت از سوی قومش مورد ضرب و شتم و شکنجه قرار می‌گیرد و با فجیع‌ترین شیوه به شهادت می‌رسد. خداوند در آن لحظه شاهد بوده که یکی از بندگان و محُبانش اینگونه با وضع فجیعی به شهادت می‌رسد، اما او را ظاهراً نجات نمی‌دهد و جلو کار دشمنان را نمی‌گیرد، اما چند لحظه بعد می‌فرماید:
﴿قِيلَ ٱدۡخُلِ ٱلۡجَنَّةَۖ قَالَ يَٰلَيۡتَ قَوۡمِي يَعۡلَمُونَ ٢٦ بِمَا غَفَرَ لِي رَبِّي وَجَعَلَنِي مِنَ ٱلۡمُكۡرَمِينَ ٢٧﴾[یس: ۲۶-۲۷].
«(مردمان بر او شوریدند و شهیدش کردند، از سوی خدا) بدو گفته شد: وارد بهشت شو... (وقتی که آن همه نعمت و کرامت را دید) گفت: ای کاش! قوم من می‌دانستند، که پروردگارم مرا آمرزیده است و از زمره گرامیانم قلمداد فرموده است».
[۱] در ترجمه آیات، اکثراً از ترجمه دکتر خرمدل استفاده شده است.