آداب روزه

۱- نگه‌داری زبان از سخنان بیهوده: بر روزه دار واجب است که از دروغ، غیبت، سخن‌چینی، ناسزا گفتن و دشنام‌دادن به شدت پرهیز کند و زبان خود را به ذکر خدا و تلاوت قرآن مشغول نماید.

پیامبر ج می‌فرماید: «کسی که سخن زشت و ناروا و عمل کردن به آن را رها نکند، خداوند را به آب و غذا نخوردن وی نیازی نیست» [۲۰].

رسول اکرم ج می‌فرماید: «روزه سپر است، هرگاه روزه بودید زبان را به دشنام و ناسزا گفتن و نادانی، نگشایید. اگر کسی به او ناسزا گفت یا با وی درگیر شد پس در جواب بگوید من روزه‌ام، من روزه‌ام» [۲۱].

۲- حفظ و نگه‌داری چشم: بر روزه‌دار واجب است چشم خود را از نگاه کردن به حرام حفظ نماید، و سر به زیر باشد و نگاه خود را از نامحرم فرو بندد و بداند که نگاه تیری مسموم از تیرهای شیطان است.

۳- حفظ و نگه‌داری گوش: شخص روزه‌دار باید بکوشد که گوش خود را از شنیدن سخنان حرام، غیبت، سخن‌چینی، ترانه و موسیقی مصون و محفوظ بدارد و بجای این‌ها به تلاوت قرآن کریم گوش فرا دهد.

۴- دست و پا و سایر اعضای خود را از مرتکب شدنِ هر نوع گناه و معصیت و کارهای ناپسند محفوظ دارد. رسول الله ج می‌فرماید: «چه‌بسا روزه‌دارانی هستند که بجز گرسنگی و تشنگی از روزۀ خویش بهره‌ای ندارند» [۲۲].

از پُرخوری و اسراف هنگام افطار و سحری پرهیز کند، زیرا پُرخوری و اسراف منافع و حکمت‌های روزه را از بین می‌برد.

۵- افطاری دادن به روزه داران: پیامبر ج می‌فرماید: «کسی که به روزه‌داری افطاری دهد، پاداشی مانند پاداش روزه‌دار خواهد داشت. بدون این‌که از پاداش روزه‌دار کاسته شود» [۲۳].

شخصی که برای صرف افطار دعوت شده است، اگر عذری ندارد، باید دعوت را بپذیرد و بعد از افطار برای دعوت کننده چنین دعا کند: «أَفْطَرَ عِنْدَكُمُ الصَّائِمُونَ، وَأَكَلَ طَعَامَكُمُ الأَبْرَارُ، وَصَلَّتْ عَلَيْكُمُ الْـمَلَائِكَةُ» [۲۴]. «روزه‌داران نزد شما افطار کردند و نیکوکاران غذای شما را خوردند و فرشتگان بر شما درود فرستادند».

۶- بخشش و صدقه به مستمندان و احسان به خویشاوندان و ایتام: ماه رمضان ماه بذل و بخشش است، احسان و نیکی در این ماه فضیلت و ثواب خاصی دارد.

حضرت عبدالله بن عباس می‌فرماید: «رسول خدا ج بخشنده‌ترینِ مردم بود، بخصوص در ماه رمضان هنگامی‌که جبرئیل÷ وی را ملاقات می‌کرد. و جبرئیل در هر شبِ رمضان می‌آمد و با پیامبر ج قرآن را مدارسه و مذاکره می‌کرد. در آن هنگام بخشش و سخاوت پیامبر ج از باد صبا بیشتر و بهتر بود» [۲۵].

۷- تلاوت قرآن همراه با تدبر در آیاتش: زیرا ماه رمضان ماه نزول قرآن است، پیامبر ج می‌فرماید: «قرآن را بخوانید، زیرا که درروز قیامت برای یارانش شفاعت می‌کند» [۲۶].

در حدیث دیگر رسول خدا ج فرموده است: «روزه و قرآن در روز قیامت برای بنده‌گان شفاعت می‌کنند. روزه می‌گوید: پروردگارا، من مانع غذا خوردن و شهوتش بودم، پس مرا شفیع او قرار بده و آنگاه هر دو شفاعت می‌کنند» [۲۷].

۸- اکثار از طاعات و عبادات به ویژه در ده روز آخر: حضرت ام‌المومنین عایشهل روایت می‌کند که: «هرگاه ده روز آخر رمضان فرا می‌رسید. رسول الله ج (از همسرانش کناره می‌گرفت) سخت به عبادت مشغول می‌شد و شب زنده‌داری می‌کرد و اهل خانه را بیدار می‌نمود [۲۸].

********

[۲۰] امام بخاری (۱۹۰۳). [۲۱] امام بخاری (۱۹۰۱) و مسلم (۷۶۰). [۲۲] حدیث صحیح است، امام ابن ماجه (۱۶۹۰) و ابن خزیمه (۱۹۹۷). [۲۳] حدیث صحیح است، امام ترمذی (۸۰۷). [۲۴] حدیث صحیح است، ابو داود (۳۸۵۴) و ابن ماجه (۱۷۴۷). [۲۵] امام بخاری (۶) و مسلم (۲۳۰۸). [۲۶] امام مسلم (۸۰۴). [۲۷] حدیث صحیح است، امام احمد (۲/۱۷۴). [۲۸] امام بخاری (۲۰۲۴) و امام مسلم (۱۱۷۴).