زکات فطر

زکات فطر، بر همۀ مسلمانان، زن و مرد، کوچک و بزرگ، آزاد و برده واجب است. حضرت عبدالله بن عمرب می‌فرماید: «رسول الله ج زکات فطر را به مقدار یک «صاع» [۷۲] از خرما یا جو بر هر برده و آزاده، مرد و زن، کوچک و بزگ، از مسلمانان فرض گردانید. و امر فرمودند که پیش از بیرون رفتن مردم برای نماز (عید) پرداخت شود» [۷۳].

حکمت آن:

به‌خاطر نقص، لغو و سخنان بیهوده و لغزش‌ها و خلل‌هایی که در روزۀ انسان بوجود آمده، و همچنین به‌خاطر این‌که کمک و مددی باشد برای فقراء و مستمندان تا بتوانند در روز عید در جشن و شادی شریک باشند، پیامبر اسلام ج زکات فطر را واجب گردانیده است.

حضرت عبدالله بن عباسب می‌فرماید: «پیامبر خدا ج به‌خاطر پاکیزگی و تزکیۀ روزه‌دار از امور بیهوده و ناشایست. به‌خاطر این‌که غذا و رزقی برای مستمندان باشد، زکات فطر را واجب گردانید. پس کسی که قبل از نماز عید آن را ادا کند. زکات پذیرفته شده است. وکسی که آن را بعد از نماز ادا نماید، صدقه‌ای ازصدقات محسوب می‌شود» [۷۴].

بر چه کسانی واجب است؟

برتمام کسانی که تا آخرین غروب آفتاب روز رمضان زنده هستند زکات فطر واجب است.

پس بر هرمسلمان واجب است که از خودش و همچنین کسانی که نفقۀ آن‌ها برعهده‌اش است مانند: فرزند و همسر، پدر و مادر، زکات فطر را پرداخت نماید. مشروط بر این‌که در شب عید علاوه از قوت و نیاز ضروری خود و فرزندانش چیزی اضافه داشته باشد.

مقدار و نوع آن:

مقدار زکات فطر یک صاع از غذا و قوتی است که مصرف آن در میان مردم بیشتر رواج دارد.

در احادیث برخی از انواع آن‌ها ذکر شده مانند: «گندم، جو، کشمش، خرما، کشک» [۷۵].

*اکنون بیشتر مردم برنج مصرف می‌کنند می‌توان برنج را به‌عنوان زکات فطر پرداخت نمود.

*امام نووی می‌فرماید: «عموم فقها پرداخت قیمت زکات را جایز نمی‌دانند، ولی ابو حنیفه آن را جایز دانسته است» [۷۶].

زمان پرداخت:

جایزاست از اول ماه رمضان پرداخت گردد، و مستحب است که یک‌روز یا دو روز قبل از عید پرداخت شود، تا قبل از نماز عید می‌توان پرداخت کرد، اما آگر تابعد از نماز عید تأخیر نمود صدقه‌ای از صدقات به‌شمار می‌آید.

*به کسانی که مستحق زکات هستند زکات فطر پرداخت می‌شود که عبارتند از هشت گروهی که قرآن کریم آن‌ها را نام برده است:

﴿إِنَّمَا ٱلصَّدَقَٰتُ لِلۡفُقَرَآءِ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡعَٰمِلِينَ عَلَيۡهَا وَٱلۡمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمۡ وَفِي ٱلرِّقَابِ وَٱلۡغَٰرِمِينَ وَفِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِۖ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ٦٠﴾ [التوبه:۶۰].

«زکات‌ها برای فقراء و مساکین و کارگزاران جمع‌آوری آن و کسانی که (برای گروید نشان به اسلام و همچنین پایداریشان بردین) جلب محبت‌شان می‌شود، برای (آزادی) بردگان، و (پرداخت بدهی) بدهکاران، و (به مجاهدان) در راه خدا، وواماندگان در راه می‌باشد».

********

[۷۲] پیمانه كیل است كه تقریبا برابربا ۲ كیلو و چهارصد و هشتاد گرام می‌باشد ولی برای احتیاط بهتر است كه ۳ كیلو پرداخت نماید. [۷۳] امام بخاری (۱۵۰۳) و مسلم (۹۸۴). [۷۴] حدیث حسن است، امام ابو داود (۱۶۰۹) و ابن ماجه (۱۸۲۷) روایت كرده‌اند. [۷۵] به صحیح مسلم (۹۸۵,۹۸۴) و شرح امام نووی (۴//۶۹) رجوع شود. [۷۶] شرح صحیح مسلم (۴/۶۹).