فضائل و خوبی‌های دعا
در رابطه به فضائل و اهمیت دعا آیات و احادیث فراوانی آمده است که در اینجا بعضی از آیات و احادیث به سمع خوانندگان عزیز رسانیده می‌شود.
آیات قرآنی:
۱- اوند می‌فرماید: ﴿وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِۖ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لِي وَلۡيُؤۡمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمۡ يَرۡشُدُونَ ١٨٦﴾[البقره: ۱۸۶].
ترجمه: «هنگامیکه بندگان من از تو در بارۀ من سؤال کنند من یقینا (با ایشان) نزدیکم چون دعا کننده مرا بخواند، دعایش را اجابت می‌کنم پس آن‌ها باید دعوت مرا بپذیرند و باید بمن ایمان بیاورند تا باشد که براه راست رهیاب گردند».
سبب نزول آیه مبارک:
برای این آیه مبارک چندین سبب نزول ذکر شده است مگر مآل همه آن‌ها یک چیز است و آن عبارت از دعا و خواست از خداوندأ می‌باشد. امام ابن جریر طبری/از معاویه پسر حیده که وی از پدر خویش روایت می‌کند چنین گفته است: «قال: جاء أعرابي إلى النبي ج فقال: أَقرِيبٌ ربُّنَا فنناجِيهِ ، أم بعيد فنُناديهِ؟» [۱]. «اعرابی نزد آنحضرت جآمد و گفت: آیا پروردگارما نزدیک است که او را آهسته بخوانیم یا دور است که او را بآواز بلند بخوانیم؟ آنحضرت در برابر سؤالش خاموشی اختیار نمود سپس آیۀ مبارک نازل شد».
و نیز چنین روایت شده است: «أن النبي ج سمع المسلمين يدعون الله بصوت مرتفع في غزوة خيبر، فقال لهم: أَيُّهَا النَّاسُ! ارْبَعُوا عَلَى أَنْفُسِكُمْ إِنَّكُمْ لَيْسَ تَدْعُونَ أَصَمَّ وَلاَ غَائِبًا إِنَّكُمْ تَدْعُونَ سَمِيعًا قَرِيبًا وَهُوَ مَعَكُمْ» [۲]. «پیامبر اسلام جدر غزوه خیبر از مسلمانان شنید که بآواز بلند خدا را می‌خوانند، آن حضرت با ایشان فرمود: ای مردم آواز خود را آهسته کنید همانا شمایان کر و غایب را دعا نمی‌کنید بلکه شما کسی را که شنوا است و بشما نزدیک است میخوانید و او با شما است». (و این را باید دانست که مراد از قرب و نزدیکی خداوند به بنده قرب مکانی نبوده بلکه مراد از آن قرب علم و اجابت دعوت و خواست بنده است).
در آیه مورد بحث خداوند هفت مرتبه بذات پاک خود اشاره می‌کند، و هفت بار به بندگان، این امر نهایت قرب و ارتباط و پیوستگی و محبت خدا را به بندگانش ثابت می‌سازد. و می‌فرماید: ﴿فَٱدۡعُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ وَلَوۡ كَرِهَ ٱلۡكَٰفِرُونَ ١٤﴾[غافر ۱۴]. ترجمه: «پس خدا را بخوانید و عبادت و طاعت را خاص از آن او بدانید هر چندیکه کافران دوست نداشته باشند».
۲- و می‌فرماید: ﴿أَمَّن يُجِيبُ ٱلۡمُضۡطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكۡشِفُ ٱلسُّوٓءَ﴾[النمل: ۶۲].
ترجمه: «آیا کیست که دعای درمانده‌ای را چون به او نیایش نماید اجابت می‌کند و بدی را دور می‌سازد؟».
احادیث نبوی:
از پیامبر بزرگوار اسلام ج در رابطه با دعا احادیث زیادی روایت شده از آنجمله به روایت امام ترمذی از حضرت انسسچنین آمده است. «الدُّعَاءُ مُخُّ الْعِبَادَةِ». «دعا مغز عبادت است». و در روایت نعمان پسر بشیر از آن حضرت ج چنین نقل شده است: «الدُّعَاءَ هُوَ الْعِبَادَةُ». «دعا عبادت است» [۳]. و در روایت حضرت علیس از آنحضرت ج باین عبارت نقل قول شده است: «الدُّعَاءُ سِلاحُ الْمُؤْمِنِ، وَعِمَادُ الدِّينِ، وَنُورُ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ» [۴]. «دعا سلاح مؤمن، و ستون دین، و نور آسمان‌ها و زمین است». آیا دعا منافی رضا و تسلیم در برابر خداوندأ است؟ کسانیکه می‌گویند: دعا کردن مداخله در کار خدا است و خداوند هرچه مصلحت بنده را بداند انجام می‌دهد، و او مصالح ما را از خود ما بهتر می‌داند، بناء بر آن ضرورت به دعا نیست. این مردم چنانچه قبلاً هم تذکر گردید از اثرات روانی، اجتماعی و تربیتی دعا و نیایش بی‌خبر‌اند و این را نمی‌دانند که دعا بذات خودش عبادت و خضوع و بندگی است. و انسان توسط دعا ارتباط خاصی به خداوند پیدا می‌کند چنانچه می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡ﴾[غافر: ۶۰]. ترجمه: «مرا نیایش کنید تا -دعای- شما را اجابت کنم». یکی از اهداف مهم عبادت همانا نیایش، تضرع، و اظهار عجز و انکسار در برابر خداوند و منقاد شدن به قدرت کامله اللهأ می‌باشد. چنانکه می‌فرماید: ﴿ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ ٥٥﴾[الأعراف: ۵۵]. «پروردگارتان را با تضرّع و نهانى [به نیایش] بخوانید. بى‌گمان او از حد گذرندگان را دوست نمىدارد».
[۱] جامع البيان عن تأويل آي القرآن للإمام الطبري: ۲/ ۲۰٩. [۲] جامع البيان عن تأويل آي القرآن للطبري: ۵/ ۲۶۲. [۳] مسند امام احمد بن حنبل، کتاب ادب مفرد امام بخاری. [۴] مسند أبو یعلى ومستدرک حاکم، و حاکم گفته است که حدیث موصوف صحیح است.