وفات سلطان بزرگ محمود غزنوي

زمان: ۲۳ ربیع الآخر ۴۲۱ ه ق ۴/۵/۱۰۳۰ م.

یکی از بزرگترین فرمانروایان اسلام- و به قولی بزرگترین سلطان مسلمان- و یکی از بزرگمردان تاریخ اسلام،‌پادشاه بزرگ و مجاهد غازی، فاتح سرزمین هند، یمن الدوله ابوالقاسم محمود بن سبکتکین غزنوی می‌باشد. او سلطان غزنه، در افغانستان کنونی و خراسان و بیشتر فلات ایران بوده است. وسعت فتوحات او را با گسترش فتوحات اسلام در عصر طلایی حضرت عمر رضی الله عنه مقایسه کرده‌اند. محمود غزنوی اسلام را به مناطقی برد که قبل از آن هیچ مسلمانی به آنجا پا نگذاشته بود. دستاوردها و خدمات وی به اسلام و مسلمین آنقدر گسترده و ارزشمند است که او را بر فراز قله ای مرتفع در آسمان قهرمانان و بزرگمردان قرار می‌دهد. از مهمترین خدمات وی می‌توان موارد زیر را برشمرد: از بین بردن دولت آل بویه – بویهیان- که حکومتی پلید و رافضی مسلک بود و در مرکز و غرب ایران حکومت می‌کرد. پایتخت آن‌ها در آن هنگام شهر اصفهان بود. آل بویه از عوامل ایجاد تفرقه و تضعیف در میان امت اسلامی بودند و حتی بعضی از رهبران آل بویه تصمیم داشتند بار دیگر ایران را به دوره پیش از اسلام به عصر ساسانی برگردانند.واز میان برداشتن دولت سامانیان که ضعف و فساد به ارکان آن راه یافته بود و خود به مانعی بزرگ بر سر راه اتحاد مسلمانان منطقه در برابر دشمان هندی و ترکان غیر مسلمان تبدیل شده بودند.

سلطان محمود، قبایل غوری که در کوهستان‌های میان هرات و با میان در مرکز افغانستان می‌زیستند را مطیع کرده و اسلام را میان آن‌ها رواج داد. اسلام آوردن غوریان،‌ پیروزی بزرگی برای اسلام محسوب می‌شد زیرا ایشان جنگ جویانی قدرتمند بودند و بارها اسلام را یاری کردند و بعداز انحطاط و زوال غزنویان، پرچم جهاد را به دست گرفتند.

از دیگر اقدامات سلطان محمود مبارزه با عقاید باطل و فرقه‌های گمراه بویژه اسماعیلیان فاطمی و قرمطیان و جهمیان بود. محمود، داعی بزرگ فاطمیان، قاهرتی، را کشت و قاطر او را به قاضی القضاه شافعیان، ابوعبدالله هروی هدیه داد. او گروه‌های قرمطی که در شمال هند پراکنده بودند را تعقیب و از بین برد.و رئیس قرمطیان بنام «ابوالفتوح داود» را دستگیر و اعدام کرد. و چنان شد که در مملکت محمود مجالی برای فرقه‌های منحرف و مبتدع- که از عقیده اهل سنت و جماعت خارج بودند- باقی نماند. وی با خلیفه عباسی مکاتبه داشت و به وی ارادت داشت و فرمانش می‌برد.

اما بزرگترین برگ کارنامه سلطان محمود،‌فتوحات گسترده وی در سرزمین هند و خاصه در شمال هند بود. با پیروزی درخشان محمود بر پادشاه هند «گوپال» در جنگ برشور به سال ۳۹۲ ه ق فتوحات هند آغاز شدو پیوسته تا سال ۴۱۵ ه ادامه داشت. سلطان محمود هر سال دو سفر جنگی به هند داشت:غزای تابستانه و غزای زمستانه، در این مدت وی توانست که تمام شمال هند را فتح کند و مولتان و کشمیر را زیر پرچم اسلام آورد. سلطان محمود، معبد سومنات که بزرگترین معابد هندوها بود را ویران کرد و غنایم فراوانی بدست آورد. آثار و میراثی که از محمود در هند باقی مانده، اصالت و ماهیت جهادی حملات سلطان محمود را نشان می‌دهد. محمود در این سال‌ها توانست سند و پنجاب و حوزه رود گنگ تا حدود بنگال را تصرف نماید. مسلمانان از زمان صحابه تا آن وقت، شاهد چنین فتوحات درخشانی برای اسلام نبوده بودند. آنچه درباره اخلاق و ویژگی‌های سلطان محمود باید گفت این است که وی بسیار متدین و پاکدامن بود. از گناهان و گنهکاران دوری می‌جست. هیچ کس را یارای آن نبود که علانیه به فسق و فجور بپردازد. صالحان و علماء و اهل حدیث را دوست می‌داشت و از متکلمین بویژه معتزله و اشاعره دوری می‌کرد. عدالت و نیکوکاری را دوست داشت. و سرانجام پس از عمری تلاش برای اسلام در سپیده دم ۲۳ ربیع الآخر سال ۴۲۱ ه ق در گذشت خدایش بیامرزاد.

برگرفته از: سیر اعلام النبلا، وفیات الاعیان، الکامل فی التاریخ، البدایه و النهایه، المنتظم، اطلس تاریخ اسلام،‌ابطال سقطوا من الذاکره

مترجم: ابویحیی

مصدر: سایت نوار اسلام