طاعت و معصیت در نهان و آشکار

- بر مؤمن سالک لازم است طاعات خود را مخفی نگهدارد و حتی الامکان اعمال صالح خود را از چشم و گوش مردم بپوشاند.

- اصل در فرائض اظهار و در نوافل اخفاء و کتمان است. با این وجود می‌توان سنت‌ها و اعمال صالح را بدون قصد ریا نزد مردم اظهار کرد.

- می‌توان سنت‌ها و اعمال صالح را با شرایط زیر بدون قصد ریا نزد مردم اظهار کرد و چه بسا مؤمن با اظهار آن خوشحال و شادمان گردد:

۱- اگر هدف از خوشحالی و شادمانی او، شکر خداوند متعال بر توفیق اطاعت و لطف او در اخفای گناهان و اظهار حسنات باشد.

۲- اگر جهت تفائل و خوشبختی به اینکه خداوند همانطور که در دنیا زشتی‌های او را پنهان و نیکی‌های او را آشکار کرده است، در آخرت نیز چنین کند.

۳- ممکن است انگیزه شاد شدن به ظهور اعمال، تشویق و تحریک دیگران باشد تا در کارهای خوب به او اقتدا کنند.

۴- شاید انگیزه شادی یک مسلمان در ظهور اعمال این باشد که آنانکه اعمال او را می‌بینند بخاطر خدا او را دوست خواهند داشت.

۵- یکی از ابزار توجیه در اظهار عمل صالح، عمل دیگران به آن و بنیانگذار ی سنت حسنه است تا مردم هم سرمشق بگیرند و هدایت شوند. امام حسن بصری گفته است: درست است که مسلمانان با مخفی کردن اعمال دو کار را احراز نموده‌اند، اول انجام کار، دوم مخفی کردن آن. اما در بسیاری از مواقع اظهار عمل صالح خالی از فایده نیست. بنابراین خداوند، عمل صالح نهان و آشکار را ستوده است:

﴿إِن تُبۡدُواْ ٱلصَّدَقَٰتِ فَنِعِمَّا هِيَۖ وَإِن تُخۡفُوهَا وَتُؤۡتُوهَا ٱلۡفُقَرَآءَ فَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡ﴾[البقرة: ۲۷۱].

«اگر بذل و بخشش‌ها را آشکار، چه خوب، و اگر آنها را پنهان داریدو به نیازمندان بپردازید برای شما بهتر خواهد بود».

- شریعت اسلام درحالیکه نسبت به اظهار طاعات مخصوصا فرائض و حتی گاهی اوقات سنت‌ها بنا به اهداف و مقاصدی که ذکر کردیم، اجازه داده است، به هیچ صورتی اظهار و اعلان گناه را اجازه نداده است. بلکه در صورت رخ دادن گناه امر به پوشیدن آن نموده است.

- حسن کتمان گناهان و پوشاندن آنها از عموم در نکات زیر نهفته است:

۱- اولا ما مسئول هستیم هرگاه به معصیتی دچار گشتیم با پوشش خدایی آن‌را بپوشانیم. در حدیث آمده است: «از این زشتی‌ها که خداوند نهی کرده است پرهیز کنید و اگر کسی دچار آن شد با پوشش خدایی آن را بپوشاند و گستاخانه آن‌ را ابراز نکند». به همین خاطر آشکار کردن گناه دیگران نیز همانند آشکار کردن خود گناه مکروه است.

۲- جهت اجتناب از پرده دری در آشکار کردن گناه و بیم اینکه نفس به آشکار نمودن گناه عادت کند و گستاخ شود، چرا که اگر نفس به آشکار نمودن گناه عادت کند بیشتر در آن غرق می‌شود...

۳- کسی‌که گناه انجام می‌دهد باید آن را بپوشاند تا دیگران از او تقلید نکنند و باعث انتشار معصیت خدا در روی زمین و گستاخی مردم برای انجام آن نشود.

۴- تا در موقیت عفو و بخشش خدا قرار گیرد و در زمره مباهات کنند گانی که گستاخانه گناه را اظهار می‌کنند قرار نگیرد! در صحیحین از ابوهریرهسروایت شده است:

«تمام امتم جز گستاخان و اظهار کنندگان گناه، بخشودنی هستند و این حماقت است که شخصی شب هنگام گناهی مرتکب شود و صبح با وجود اینکه خداوند گناه او را پوشانده است بگوید: ای فلانی، امشب چنین و چنان کردم... خداوند گناه شب او را می‌پوشاند و او صبح آن را برملا می‌کند!». [متفق علیه].

۵- تا در جمع اهل حیا قرار گیرد آنانکه ذوق سالم و حیای ایشان مانع اظهار گناه می‌شود. از ابو هریرهسروایت شده است:

«ایمان شصت و اند شاخه است و حیا شاخه‌ای از ایمان است». [متفق علیه].

۶- تا در زمره کسانی قرار گیرد که امت شاهد خیر بودن آنان است. پیامبر جگفته است:

«هر مسلمانی که مرگ او فرا رسد و چهار خانواده از همسایه‌های نزدیک او گواهی دهند که جز خیر و صلاح درباره او چیزی نمی‌دانند، خداوند می‌فرماید که علم و شناخت شما درباره آن مسلمان را پذیرفتم و از گناهانی که شما بی‌خبر هستید درگذشتم». [منذری در: الترغیب والترهیب].

۷- تا زمینه غیبت و ملامت دیگران را بر خود فراهم نکند و دیگران را در دام معصیت قرار ندهد...

۸- تا از سرزنش مردم در صورت اطلاع بر گناهش رنج نبرد زیرا سرزنش قلب را آزار می‌دهد و این چیز فطری و بدیهی است و چه بسا زخم زبان اگر ادامه یابد به علت تاثیر و اضطرابی که در درون ایجاد می‌کند مانع خشوع در عبادت شود، اگرچه مقام برتر آن است که ثنا و سرزنش مردم نزد او یکسان باشد...

۹- تا از اذیت و سو ء قصد احتمالی که با همراه شدن معصیت همراه است در امان باشد و اشکال ندارد که مسلمان نفس خود را از اسباب آزار دهنده برحذر دارد.

- اگر مسلمانی علاقمند محبت و مودت دیگران باشد گناهی نکرده است بلکه این یک خصوصیت فطری و غریزی انسان است که دوست دارد و از دیگران انتظار دوستی دارد. خداوند فرموده است:

﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَيَجۡعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وُدّٗا ٩٦﴾[مریم: ۹۶].

«بی‌تردید کسانیکه ایمان می‌آورند و کارهای شایسته انجام می‌دهند خداوند مهربان آنان را دوست دارد و محبت ایشان را به دل‌ها می‌افکند».