پناهگاه توحید

فرق بین نفاق اکبر و نفاق اصغر

۱- نفاق اکبر انسان را از دایره‌ی اسلام خارج می‌کند ولی نفاق اصغر انسان را از دایره‌ی اسلام خارج نمی‌‌کند.

۲- در نفاق اکبر اعتقاد ظاهر و باطن انسان متضاد است، اما در نفاق اصغر این تضاد فقط در اعمال است، نه در اعتقاد.

۳- مؤمن مرتکب نفاق اکبر نمی‌‌شود، ولی امکان ارتکاب به نفاق اصغر وجود دارد.

۴- بیشتر کسانی که به نفاق اکبر مبتل هستند توبه نمی‌‌کنند و اگر کسی از آنان توبه کند، در قبول توبه ‌اش نزد حاکم اختلاف است، برخلاف نفاق اصغر که مرتکب آن می‌تواند توبه کند و خداوند توبه‌ی او را قبول می‌‌کند.

شیخ الإسلام می‌‌گوید [۲۲]: «آنچه بیشتر مسلمانان دچار آن می‌‌شوند شعبه‌‌ای از شعبه‌‌های نفاق است، سپس خداوند توبه‌ی آنان را قبول می‌کند. گاهی اوقات چیزهایی که باعث نفاق می‌شود به دل مسلمانی خطور می‌کند اما خداوند آن را از او دفع می‌‌کند، مؤمن به وسوسه‌‌های شیطانی و کفر مبتلا می‌‌شود تا جایی که این وسوسه ‌ها سینه‌ی او را تنگ می‌کند همان طور که اصحاب گفته‌‌اند: يَا رَسُولَ اللَّهِ، إِنَّ أَحَدَنَا لَيَجِدُ فِي نَفْسِهِ مَا لَأَنْ يَخِرَّ مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ أَحَبُّ إِلَيْهِ مِنْ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِهِ، فَقَالَ: «ذَلِكَ صَرِيحُ الْإِيمَانِ» [۲۳].

«بعضی از ما در وجود خود چیزی احساس می‌کند که اگر از آسمان به زمین بیافتد، برای او بهتر از این است که آن را بر زبان جاری کند، پیامبر جفرمود: «آن نشانه‌‌ای آشکار از ایمان است». و در روایتی دیگر آمده: مَا يَتَعَاظَمُ أَنْ يَتَكَلَّمَ بِهِ، قَالَ: «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي رَدَّ كَيْدَهُ إلَى الْوَسْوَسَةِ».«آنقدر سنگین است که نمی‌‌توانیم آن را بر زبان جاری کنیم». پیامبر جفرمود: «حمد و سپاس خدایی را که مکر و نیرنگ شیطان را به وسوسه تبدیل کرد». یعنی بوجود آمدن این وسوسه با این ناخوشایندی بزرگ و دفع آن از قلب از نتایج آشکار ایمان است».

اما کسانی که نفاق اکبر دارند، خداوند درباره‌ی آنان فرموده:

﴿صُمُّۢ بُكۡمٌ عُمۡيٞ فَهُمۡ لَا يَرۡجِعُونَ ١٨﴾[البقرة: ۱۸].

«کر، لال و کورند لذا آنان به حق بر نمی‌‌گردند».

یعنی قلباً به سوی اسلام بر نمی‌‌گردند و می‌‌فرماید:

﴿أَوَلَا يَرَوۡنَ أَنَّهُمۡ يُفۡتَنُونَ فِي كُلِّ عَامٖ مَّرَّةً أَوۡ مَرَّتَيۡنِ ثُمَّ لَا يَتُوبُونَ وَلَا هُمۡ يَذَّكَّرُونَ ١٢٦﴾[التوبة: ۱۲۶].

«آیا نمی‌‌بینند که آنان هر سال یک یا دو بار امتحان می‌‌شوند و بعد از آن توبه نمی‌‌کنند، و عبرت نمی‌‌گیرند و بیدار و هوشیار نمی‌‌شوند».

شیخ الإسلام می‌‌گوید: «علماء در قبول توبه‌ی ظاهری منافق اکبر اختلاف دارند، چون آگاهی از باطن و درون انسان ممکن نیست و آنان همیشه به ظاهر اسلام قبول کرده ‌اند» [۲۴].

***

[۲۲] کتاب الإیمان ص (۲۳۸). [۲۳] احمد و مسلم روایت کرده‌اند. [۲۴] مجموع الفتاوی (۲۸/۴۳۴-۴۳۵).