چرا صحابه را دوست داریم؟

ترجمه: لماذا نحب الصحابة

تهیه: خالد ابو صالح

الحمدلله وحده والصلاة والسلام على من لا نبي بعده نبينا محمد وعلى آله وصحبه أما بعد:

همانا که محبت و علاقه به اصحاب رسول الله صدر نزد اهل سنت و جماعت از اصول ایمان قلمداد می‌شود. چرا که این گروه (صحابه) برگزیدگان بشریت به شمار می‌آیند. آنان کسانی هستند که خداوند ﻷایشان را برای مصاحبت با رسولش و انتشار دینش انتخاب کرد. همان کسانی که وظیفه سنگین حفظ دین و تبلیغ آن را به نسل‌‌های آینده به نحو احسن انجام دادند. و گفتنی است که اگر این گروه برگزیده نبود شریعت اسلام نیز مانند دین یهود و مسیحیت دستخوش تحریف می‌شد. حال اگر کسی در صلاحیت و صداقت صحابه ایراد وارد کند در واقع به کتاب و سنتی که به وسیله ایشان به ما رسیده است طعن وارد کرده است.

از جانب دیگر، آیات و احادیث زیادی در فضیلت صحابه وارد شده است که دوست داشتن و دفاع از آنها، و دشمنی با کسانی که به ایشان توهین می‌کنند را بر ما واجب می‌کند.

بنابراین ما صحابه را دوست داریم برای اینکه:

۱- خداوند تعالی از ایشان راضی گشته است، چنان که می‌فرماید: ﴿لَّقَدۡ رَضِيَ ٱللَّهُ عَنِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذۡ يُبَايِعُونَكَ تَحۡتَ ٱلشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ فَأَنزَلَ ٱلسَّكِينَةَ عَلَيۡهِمۡ وَأَثَٰبَهُمۡ فَتۡحٗا قَرِيبٗا١٨﴾[الفتح: ۱۸]. «خداوند از مؤمنان ـ هنگامى که در زیر آن درخت (بیعه‌الرضوان‌ که‌ در حدیبیه‌ انجام‌ گرفت) با تو بیعت کردند ـ راضى و خشنود شد; خدا آنچه را در درون دلهایشان (از ایمان و صداقت) نهفته بود مى‏دانست; از این رو آرامش را بر دلهایشان نازل کرد و پیروزى نزدیکى (یعنى فتح‌ خیبر) بعنوان پاداش نصیب آن‌ها فرمود».

۲- برای اینکه خداوند تعالی به صفت ایمان از صحابه یاد کرده است، چنانکه فرموده است:.﴿هُوَ ٱلَّذِيٓ أَيَّدَكَ بِنَصۡرِهِۦ وَبِٱلۡمُؤۡمِنِينَ﴾[الأنفال: ۶۲]. «خداوند است که تو را، با یارى خود و مؤمنان، تقویت کرد».

۳- صحابه را دوست داریم زیرا خداوند آن‌ها را تایید کرده و آن‌ها را رستگار خوانده و به ایشان وعده بهشت داده است، در این باره می‌فرماید: ﴿لَٰكِنِ ٱلرَّسُولُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ جَٰهَدُواْ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡۚ وَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱلۡخَيۡرَٰتُۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ٨٨ أَعَدَّ ٱللَّهُ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ ذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ٨٩﴾[التوبة: ۸۸-۸٩]. «ولى پیامبر و کسانى که با او ایمان آوردند، با اموال و جانهایشان جهاد کردند; و همه نیکی‌ها براى آنهاست; و آن‌ها همان رستگارانند! خداوند براى آن‌ها باغهایى از بهشت فراهم ساخته که نهر‌ها از زیر درختانش جارى است; جاودانه در آن خواهند بود; و این است رستگارى (و پیروزى) بزرگ!».

۴- صحابه را دوست داریم زیرا خداوند درباره آن‌ها فرموده است: ﴿كُنتُمۡ خَيۡرَ أُمَّةٍ أُخۡرِجَتۡ لِلنَّاسِ﴾[آل عمران: ۱۱۰]. «شما بهترین امتى بودید که به سود انسان‌ها آفریده شده‏اند».

ابن عباس بدر تفسیر این آیه می‏گوید: منظور کسانی هستند که با محمد صهجرت کردند.

۵- صحابه را دوست داریم زیرا خداوند ﻷنیز آن‌ها را دوست دارد، آنچنانکه فرموده است:﴿فَسَوۡفَ يَأۡتِي ٱللَّهُ بِقَوۡمٖ يُحِبُّهُمۡ وَيُحِبُّونَهُۥ﴾[المائدة: ۵۴] «خداوند به زودی قومی را به وجود می‏آورد که آن‌ها را دوست دارد و آن‌ها نیز خداوند را دوست دارند». حسن بصری می‌گوید: قسم به خدا که این آیه در باره مردم حروراء [۱۶]نازل نشده است بلکه درباره ابوبکر و عمر و یارانشان نازل شده است.

۶- صحابه را دوست داریم زیرا که خداوند از آن‌ها با صفت ایمان یاد کرده است، در این باره می‌فرماید: ﴿وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوٓاْ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ حَقّٗاۚ لَّهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ٧٤﴾[الأنفال: ٧۴]. «و آن‌ها که ایمان آوردند و هجرت نمودند و در راه خدا جهاد کردند، و آن‌ها که پناه دادند و یارى نمودند، آنان مؤمنان حقیقى‏اند; براى آنها، آمرزش (و رحمت خدا) و روزى شایسته‏اى است».

آن‌ها را دوست داریم چرا که پیامبر صمحبتشان را نشانه ایمان، و بغضشان را نشانه نفاق دانسته است، «عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ عَنِ النَّبِيِّ صقَالَ: «آيَةُ الْمُنَافِقِ ثَلاثٌ: إِذَا حَدَّثَ كَذَبَ، وَإِذَا وَعَدَ أَخْلَفَ، وَإِذَا اؤْتُمِنَ خَانَ»». (بخارى:۳۳). «از ابوهریره سروایت است که نبی اکرم صفرمود: «نشانۀ منافق، سه چیز است: اول اینکه در صحبت‏‌های خود، دروغ می‏گوید. دوم اینکه خلاف وعده، عمل می‏کند. سوم اینکه در امانت، خیانت می‏کند»».

نشانه ایمان دوست داشتن انصار و نشانه منافق تنفر از انصار می‏باشد.

٧- صحابه را دوست داریم زیرا پیامبر صما را از بدگویی آن‌ها منع کرده است و فرموده‏اند: «إذا ذكر أصحابي فأمسكوا». (الطبرانی). هرگاه درباره‏ی صحابه من صحبت به میان آمد از بدگویی آن‌ها خودداری کنید.

۸- صحابه را دوست داریم زیرا پیامبر صآن‌ها را سبب امنیت امت اسلام دانسته است، در این باره فرموده‏اند: «النجوم أمنة للسماء، فإذا ذهبت النجوم أتى السماء ما توعد، وأنا أمنة لأصحابي فإذا ذهبتُ أتى أصحابي ما يوعدون، وأصحابي أمنة لأمتي، فإذا ذهب أصحابي أتى أمتي ما يوعدون». (مسلم). «ستاره‏‌ها سبب امنیت آسمان هستند پس هر گاه از بین بروند وعده‏ی (ناآرامی) آن فراخواهد رسید، و من سبب امنیت اصحابم هستم، پس هر گاه از دنیا رفتم وعده‏ی ناآرامی در آن‌ها فراخواهد رسید، و اصحابم سبب امنیت امتم هستند، پس هرگاه آن‌ها از دنیا رفتند وعده‏ی ناآرامی در امت من فراخواهد رسید».

٩- صحابه را دوست داریم برای اینکه پیامبر صآن‌ها را بهترین مردم معرفی کرده است، چنانکه می‏فرماید: «خير أمتي القرن الذي بعثت فيه، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم». (مسلم). «بهترین افراد امت من کسانی هستند که من در بین آن‌ها مبعوث شده‏ام (صحابه)، سپس کسانی که بعد از ایشان می‏آیند (تابعین)، و سپس کسانی که بعد از ایشان می‏آیند (تبع تابعین)».

۱۰- صحابه را دوست داریم زیرا که پیامبر صما را از ناسزا گفتن به آن‌ها باز داشته است، و فرموده است: «لا تسبوا أصحابي ، فوالذي نفسي بيده لو أنَّ أحدكم أنفق مثل أحد ذهباً ما بلغ مُدَّ أحدهم ولا نصيفه». (مسلم). «به اصحاب من ناسزا نگویید، قسم به آن کسی که جان من در دست اوست (خداوند) اگر هر یک از شما به اندازه‏ی کوه احد طلا بخشش کند، نمی‏تواند به اندازه‏ی نصف کف دست، حسنات آن‌ها نیکی کرده باشد، چه برسد به اندازه یک کف دست».

۱۱- صحابه را دوست داریم زیرا پیامبر صکسی را که به آن‌ها ناسزا بگوید لعنت کرده است چنانکه می‏فرماید: «لعن الله من سب أصحابي». (الطبرانی). «خداوند لعنت کند کسی که به اصحاب من ناسزا بگوید».

۱۲- صحابه را دوست داریم زیرا پیامبر صفرموده‏اند که نصرت و گسترش دین توسط ایشان و یارانشان خواهد بود، و این چنین هم شد. ایشان در این باره فرموده‏اند: «يأتي على الناس زمان، يغزو فئام من الناس، فيقال: فيكم من صاحب رسول الله ص؟ فيقولون: نعم، فيفتح لـهم، ثم يأتي على الناس زمان، فيغزو فئام من الناس، فيقال لـهم: فيكم من صاحب أصحاب رسول الله ص؟ فيقولون: نعم، فيفتح لـهم، ثم يأتي على الناس زمان، فيغزو فئام من الناس، فيقال لـهم: هل فيكـم من صاحب من صاحب أصحاب رسول الله ص؟ فيقولون: نعم، فيفتح لـهم». (بخاری ومسلم). یعنی: «زمانی فرا می‏رسد که گروهی از مردم جهاد می‏کنند، از آن‌ها پرسیده می‏شود که آیا در بین شما کسی هست که همراهی رسول الله صکرده باشد، می‏گویند بله، و بدینوسیله پیروز می‏شوند، سپس زمان دیگری فرا می‏رسد و گروهی از مردم جهاد می‏کنند، به آن‌ها گفته می‏شود: آیا در میان شما کسی که صحابه‏ی پیامبر را همراهی کرده باشد، می‏گویند: بله، آنگاه پیروز می‏شوند، سپس زمانی فرا می‏رسد که گروهی از مردم به جهاد می‏پردازند، از آن‌ها سوال می‏شود که آیا در بین شما کسی هست که همراهان صحابه را همراهی کرده باشد، می‏گویند: بله، پس پیروز می‏شوند».

۱۳- صحابه را دوست داریم چون آن‌ها وزیران پیامبر صو یاران ایشان بودند، پیامبر صدر این باره می‏فرمایند: «إن الله تبارك وتعالى اختارني، واختار لي أصحاباً، فجعل لي منهم وزراء وأنصاراً وأصهاراً، فمن سبهم فعليه لعنة الله والـملائكة والناس أجــمعين، لا يقبل منه يوم القيامة صرف ولا عدل». (حاکم و آنرا صحیح دانسته است). یعنی «خداوند تبارک و تعالی مرا برگزید، و همچنین برای من یارانی برگزید، و برایم از بین این یاران وزیران و یاوران و خویشانی قرار داد، پس اگر کسی به آن‌ها ناسزا بگوید لعنت خداوند و ملائکه و تمامی مردم بر او باد، و در روز قیامت هیچگونه توبه و فدیه‏ای از او قبول نمی‏شود».

۱۴- صحابه را دوست داریم زیرا دوست داشتنشان دلیل بر دوست داشتن پیامبر صمی‏باشد، و نفرت از ایشان نیز دلیل بر نفرت از پیامبر صمی‏باشد، رسول الله صدر این باره می‏فرماید: «الله الله في أصحابي، لا تتخذوهم غرضاً بعدي، فمن أحبهم فبحبي أحبهم، ومن أبغضهم فببغضي أبغضهم، ومن آذاهم فقد آذاني، ومن آذاني فقد آذى الله، ومن آذى الله أوشك أن يأخذه». «شما را بخدا، شما را بخدا، راجع به یاران (خدا را در نظر داشته باشید) آن‌ها را بعد از من هدف-انتقاد- خود قرار ندهید هرکس که آن‌ها را دوست داشته باشد، بخاطر دوستى من با آن‌ها دوستى می‏کند، و هر کس که بر آن‌ها بغض بورزد بخاطر دشمنى با من بر آن‌ها بغض می‏ورزد، و هر کس آن‌ها را اذیت کند، مرا اذیت کرده است، و کسى که مرا اذیت کند خدا را اذیت کرده است، و کسى که خدا را اذیت کند بزودى او را بسزایش می‏رساند». (أحمد وترمذی واو آن را حسن دانسته است).

۱۵- صحابه را دوست داریم زیرا پیامبر صنگه داشتن احترام ایشان و منزلتشان را نگهداری مکانت خود دانسته است، آنچنانکه می‏فرماید: «احفظوني في أصحابي، ثم الذين يلونهم، ثم الذين يلونهم». (ابن ماجه، وآلبانی آن را تصحیح کرده است). یعنی «منزلت مرا با نگه داشتن حرمت اصحابم و کسانی که تا دو قرن بعد از ایشان می‏آیند حفظ کنید».

۱۶- صحابه را دوست داریم زیرا آن‌ها از اهل علم و فضیلت و اخلاق و راستگویی هستند، آنچنانکه پیامبر صدر این باره می‏فرماید: «أرأف أمتي بأمتي أبوبكر، وأشدهم في دين الله عمر، وأصدقهم حياء عثمان، وأقضاهم علي، وأفرضهم زيد بن ثابت، وأقرؤهم أبيّ، وأعلمهم بالـحلال والـحرام معاذ بن جبل، ألا وإن لكل أمة أميناً، وأمين هذه الأمة أبوعبيدة بن الجراح». (حاکم). «مهربان‌ترین فرد امتم برای امتم ابوبکر است، و محکم‏ترینشان در امر دین عمر است، و باحیاترینشان عثمان و بهترینشان در قضاوت علی و داناترینشان در علم میراث زید بن ثابت و آگاه‏ترینشان به قرائت قرآن ابیّ بن کعب و عالم‏ترینشان در حلال و حرام معاذ بن جبل می‏باشد، و در هر امتی امینی وجود دارد و امین امت من ابو عبیده بن الجراح است».

ابن مسعود ساینگونه اصحاب پیامبر صرا توصیف می‏کند:

وقتی که خداوند به قلب بندگانش نظر افکند قلب محمد صرا بهترین قلب بندگانش یافت، آنگاه بود که او را برای خود برگزید و به پیامبری مبعوث کرد، سپس برای بار دیگر به قلب بندگانش نظر افکند و قلب اصحاب پیامبر صبهترین قلب‌های بندگانش یافت، آنگاه بود که آن‌ها را وزیران پیامبر صقرار داد تا در راه دینش جنگ کنند.

و همچنین می‏فرماید: هر کس که می‏خواهد از سنت پیروی کند به کسانی که فوت کرده‏اند اقتدا نماید، زیرا نمی‏دانی آن کسی که زنده است دچار فتنه می‏شود یا نه، و آن کسانی که از دنیا رفته‏اند اصحاب پیامبر صهستند، کسانی که از بین امت اسلام از همه در باور دینی‏شان قوی‏تر و عالم‌تر بودند و تکلفشان در دین از همه کم‌تر بود، قومی بودند که خداوند آن‌ها را برای همراهی پیامبرش صو برپا کردن دینش برگزید، قدر و منزلت آن‌ها را بدانید و به روش آن‌ها اقتدا کنید چرا که آن‌ها بر هدایت و راه راست بودند.

فرموده امام اهل سنت احمد بن حنبل: در باره‏ی صحابه:

و از جمله مسایل واضح و آشکار بیان کردن نیکی‏‌های تمامی اصحاب رسول الله صمی‏باشد، و همچنین خویشتن داری از بازگو کردن اشتباهات و مخالفت‏هایی که در بین آن‌ها رخ داده است نیز از جمله همین مسایل می‏باشد، بنابراین اگر کسی به اصحاب رسول الله صیا یکی از آن‌ها ناسزا بگوید، یا به آن‌ها توهین یا طعنه وارد کند، یا به ذکر معایب آن‌ها بپردازد و از آن‌ها یا یکی از آن‌ها عیب جویی کند، چنین شخصی مبتدع، رافضی، ناپاک، و مخالف اهل سنت است، و خداوند هیچ‏گونه توبه و فدیه‏ای را از او قبول نمی‏کند، و بر خلاف آن دوست داشتن صحابه سنت است، و دعا کردن در حقشان از قربات می‏باشد، و اقتدا کردن به آن‌ها وسیله نجات، و در پیش گرفتن راه و روش آن‌ها فضیلت به حساب می‏آید. و صحابه پیامبر صبهترین مردم هستند، شایسته‏ی هیچ کس نیست که از آن‌ها بدگویی کند، یا اینکه به آن‌ها طعنه، عیب و توهین وارد نماید.

فرموده امام آجری: در باره‏ی صحابه:

و از جمله چیزهایی که خداوند توفیقش را داد که در کتابم: (شریعه) به رشته تحریر در آورم فضایل رسول الله صمی‏باشد، و بعد از آن به ذکر فضایل صحابه کرامش خواهم پرداخت، آن کسانی که خداوند آنان را برگزید و برای پیامبرش وزیر، خویشاوند، یاور و خلفای او برای امتش قرار داد، و آن‌ها مهاجرین و انصار هستند، خداوند از آن‌ها در قرآن به زیباترین اوصاف یاد کرده است، و همچنین در قرآن آمده است که خداوند از آن‌ها در تورات نیز به بهترین اوصاف یاد کرده است، و این فضل خداوند است، آن خداوندی که از فضل بسیار بزرگ و عظیمی برخوردار است و آن را به هر کس که بخواهد عطا می‏کند.

[۱۶] حروراء نام منطقه‏ای در عراق است که خوارج در آن ساکن بودند.