آیات منتخبات

داستان سفر و علت بیعت

در سنۀ ۶ ه‍. ق پیامبر اکرم جخواب دید که ایشان همراه با عدۀ از اصحابش به مکه مکرمه وارد شده‌اند و پس از پایان مناسک عمره عدۀ مشغول تراشیدن و عدۀ به کوتاه کردن موها (که علامت اتمام مناسک حج و عمره است) آن حضرت جاین جواب را با دوستان تعریف کردند آنها نیز بسیار خوشحال شدند.

بالاخره در ماه ذیقعده سنۀ ۶ ه‍. آن حضرت جهمراه با جماعت بزرگی مشتمل بر ۱۴۰۰ نفر به نیت عمره به سوی مکه حرکت کردند. همه احرام بسته، هدایا و نذورات خانۀ خدا با قلادها و علائم مخصوص همراه بود تا هرکس با اولین نگاه بتواند تشخیص بدهد این‌ها زائران خانه خدا هستند. و کاری با جنگ و شلوغی ندارند. اما همین ورودشان به مکه مکرمه آزادانه و راحت مناسک حج یا عمره را انجام دادن و برگشتن از نظر سیاسی پوزۀ حکومت مکه را به خاک می‌مالید زیرا مدینۀ منوره کشور نوزاد اسلامی به رهبری پیامبر جهمیشه با اهل مکه درگیر جنگ بود و از نظر امکانات مالی و مادی نیز اهل مکه مجهزتر بودند. بنابراین، پیامبر جو همرایانش که از اهالی کشوری دیگراند بدون اجازه و حتی بدون کوچک‌ترین اعتناء به اینکه مکه هم حکومتی جداگانه دارد و نمی‌دانیم به ما اجازه ورود می‌دهد یا خیر؟ حرکت کرده‌اند واقعاً برای اهل مکه خیلی رنج‌آور و سخت بود ولی چکار بکنند؟ اگر جلویشان را بگیرند همه ملت مکه و عشایر دور بر آن مخالفت می‌کنند زیرا در دین بت‌پرستی خودشان نیز شهر مکه شهر امنی بود بخصوص برای زائرین، احدی حق جلوگیری زائری را نداشت. در این اوضاع حکومت در دو راهی گیر کرده بود که بالاخره تصمیم گرفت تا با تبلیغات و شایعه‌پراکنی پیامبر جو همراهانش را منصرف بکنند. چنانچه زمانی که پیامبر جبه رودخانۀ در نزدیکی مکه بنام حدیبیه که جزء خاک مکه بود رسید. حکومت مکه عده را به عنوان رهگذر و مسافر فرستاد تا غیر مستقیم به پیامبر جبگویند که حکومت مکه لشکر بزرگی تهیه دیده است و به محض نزدیک شدن شما به مکه جلوی شما را می‌گیرند و با شما می‌جنگند پس بهتر است شما از همین‌جا برگردید. پیامبر جپس از مشوره با اصحابشتصمیم گرفت تا برای تحقیق بیشتر و تا اینکه هدف پیامبر جتوضیح داده شود حضرت عثمانسرا به عنوان قاصد به مکه فرستاد. رؤساء مکه به خود حضرت عثمانساجازۀ طواف، عمره و غیره دادند اما برای پیامبر جو دیگر همراهانش راضی نشدند. و حضرت عثمانساین پیشنهاد را رد کرد. رئیس مکه از این علل حضرت عثمانسناراحت شد و او را بازداشت کرد و شایع کرد که ما عثمان را اعدام کرده‌ایم. چون این خبر به پیامبر جرسید ناراحت شد فرمود: «از اینجا تکان نمی‌خوریم تا با قوم (قریش) نجنگیم و همۀ مردم (اصحاب خودش) را به بیعت دعوت کرد. پس همگی بیعت کردند تا با قریش بجنگد و فرار نکنند (بلکه تا آخرین قطره خونشان بجنگند) و این بیعت زیر درختی بنام سمره انجام گرفت که تعداد بیعت‌کنندگان یک هزار و چهارصد نفر بود» تفسیر مدارک، ج ۴، ص ۱۱۲ به نقل از جواهر القرآن «چون این بیعت پیش خداوند متعال اهمیت و ارزش خاصی داشت چنانچه رسول اکرم جدر مورد اصحاب حدیبیه می‌فرمود: «اصحاب شجره که زیر آن این بیعت را انجام داده‌اند ان شاءالله احدی به دوزخ نخواهد رفت» [صحیح مسلم: ج ۲، ص ۳۰۳ به نقل از جواهر القرآن] لذا پیامبر اکرم جبا در نظر گرفتن این احتمال که شاید کشته ‌شدن حضرت عثمانسشایعۀ دروغین باشد پس نباید او از این فضیلت بیعت محروم بماند چنانچه دست چپ خود را به جای دست عثمانسدر دست راست خود گذاشته از طرف او بنابر اعتمادی که بر او داشت بیعت انجام داده او را در این اجر و فضایل شریک گرداند. اصحاب حدیبیه بیعتی را که زیر درخت سمره انجام داده بودند به قدری صادقانه و با اخلاص بود که خداوند متعال ضمن اعلام رضایت کامل و ابدی خود از ایشان تقریباً چهارده انعام به عنوان جایزه در این آیات برایشان ابلاغ کرد که تفصیلشان ذیلاً درج می‌گردد.

۱- الله از همه اصحابی که زیر درخت سمره در حدیبیه بیعت کردند راضی است.

۲- راضی بودن خداوند به علت مؤمن بودنشان است﴿لَّقَدۡ رَضِيَ ٱللَّهُ عَنِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ﴾.

۳- در بیعت صادق و مخلص‌اند.

۴- خداوند از قلبشان باخبر است که نه الان عیبی دارند و نه در آینده خواهند داشت، به همین جهت رضایت خودش را اعلام کرده است. (فقرۀ ۳ و ۴ - ﴿فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ﴾).

۵- بر آنها سکینه نازل کرد ﴿فَأَنزَلَ ٱلسَّكِينَةَ عَلَيۡهِمۡ﴾.

۶- فتح قریب (فتح خیبر) را به عنوان جایزه به آنها داد ﴿وَأَثَٰبَهُمۡ فَتۡحٗا قَرِيبٗا﴾.

٧- و غنایم زیادی بدست می‌آورند (در حنین و غیره) ﴿وَمَغَانِمَ كَثِيرَةٗ يَأۡخُذُونَهَا﴾.

۸- وعدۀ غنایم زیاد بعد از غنایم فوق (در فتح مکه) و ﴿وَعَدَكُمُ ٱللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةٗ تَأۡخُذُونَهَا﴾.

٩- غنیمت عاجلانه و سردستی و نقد (با خلع سلاح ۸۰ نفر از اهالی مکه در خود حدیبیه) ﴿فَعَجَّلَ لَكُمۡ هَٰذِهِۦ﴾.

۱۰- نگهداشتن دست دشمن از جنگ و حاضر شدنشان به صلح در حدیبیه ﴿وَكَفَّ أَيۡدِيَ ٱلنَّاسِ عَنكُمۡ﴾.

۱۱- این همه جوایز نشانۀ مؤمن بودن اصحاب حدیبیه است ﴿وَلِتَكُونَ ءَايَةٗ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ﴾

۱۲- همیشه برهدایت نگهداشتن ایشان ﴿وَيَهۡدِيَكُمۡ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا﴾.

۱۳- فتوحات غیر متوقعه مانند فتح ایران و روم و غیره ﴿وَأُخۡرَىٰ لَمۡ تَقۡدِرُواْ عَلَيۡهَا﴾.

۱۴- شکست و فرار کفار در جنگ با اصحاب حدیبیه ﴿وَلَوۡ قَٰتَلَكُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوَلَّوُاْ ٱلۡأَدۡبَٰرَ﴾.

این چهارده انعام جوایزی هستند که در آیات فوق برای اصحاب حدیبیه ذکر شده‌اند اما انعاماتی که در آیات دیگر همین سوره یا دیگر سوره‌ها و احادیث ذکر شده است علاوه بر این است. این همه انعام به خاطر بیعتی است که بنام بیعت رضوان معروف است حال باید دقت کرد که هدف این بیعت چه بوده که پیامبر جبا ۱۴۰۰ نفر از اصحاب مخلص و مؤمنش با خدا پیمان می‌بندند. کاملاً روشن است که هدف گرفتن قصاص حضرت عثمانسمی‌باشد (که احتمال آن می‌رفت) از اینجا ارزش جان و ایمان حضرت عثمانساز نظر الله و رسولش روشن می‌شود. مسلم است کسی که با عثمانسمخالف باشد یا او را عیب‌جویی کند گویا از خدا و رسولش ایراد می‌گیرد و گویا این آیات قرآن را قبول ندارد.