احتمالات شک در حدیث

با مراجعه به علم آمار و احتمال، می‌توان تمام احتمالاتی را که این علم در زیر سؤال بردن یک حدیث پیشنهاد می‌کند مشخص کرد. بدین ترتیب که ابتدا خود موارد شک را چه در سند و چه در متن متذکر می‌شویم و سپس احتمال وجود اولین عامل با عامل دوم و سپس اولی با دومی و سومی و سپس اولی با دومی و سومی و چهارمی و همین‌طور تا آخر. و اکنون همین را برای دومی و سومی و ... تکرار می‌کنیم که در این صورت می‌توان تمامی احتمالات شک و تردید را در مورد صحت یک حدیث به دست آورد.

هرچند که نظرات علمای حدیث‌شناسی و مذاهبشان از نظر بنیادی یکی است اما در شناسایی احادیث و درجه‌بندی آن‌ها متفق القول نیستند. اکنون در این بخش تمام مواردی را که عوامل شک در یک حدیث [۴]هستند مشخص می‌کنیم و درنظرگرفتن احتمالات را به عهده‌ی خواننده می‌گذاریم.

به طور کلی مواردی که باید در صحت و سقم [۵]یک حدیث مورد بررسی قرار گیرند به قرار زیر است:

۱- آنچه که مربوط به رجال سند می‌شود.

۲- آنچه که به ارتباط رجال سند (با هم) می‌پردازد.

۳- آنچه که در مورد ارتباط سندهای مختلف یک روایت بحث می‌کند.

۴- آنچه که به ارتباط متن‌ها و سندهای یک روایت می‌پردازد.

۵- آنچه که در مورد خود متن و محتوا و مفهوم آن بحث می‌کند.

اکنون شرح مختصری از موارد فوق را می‌آوریم:

[۴] عوامل تردید در صحت و یا عدم صحت یک حدیث. [۵] معانی لغوی و عام آن‌ها مدنظر است.