علل الحدیث در مسند ابوایوب انصاری
کسانی در جواب آن‌ها که گفته‌اند: مدار روایت ابوایوب بر سعد بن سعید استوار است و سعد نیز ضعیف است چنین استدلال کرده‌اند: یحیی بن سعید و عبد ربه بن سعید و صفوان بن سلیم و عثمان بن عمرو بن ساج الخزاعی نیز روایت را از طریق عمر بن ثابت به ابو ایوب متصل گرداند و چنین نیست که روایت شش روز روزه‌ی شوال فقط از طریق سعد بن سعید از عمر بن ثابت از ابو ایوب روایت شده باشد.
پیداست آن که این سخن تا این جا صحیح است و ما روایات همه‌ی آن‌ها را در قسمت سندهای حدیث ابوایوب صحابی آورده‌ایم.
این جا باید یک نکته را مورد توجه قرار داد و آن این که به احتمال زیاد گروه اول از علما که گفته‌اند مدار روایت ابو ایوب بر سعد بن سعید استوار است به دلیل جهالت آن‌ها از سندهایی که آن گروه دوم متذکر شده‌اند نبوده است، بلکه به این خاطر بوده که به نظر آن‌ها سند اصلی تمامی روایات قابل بررسی [۱۵]در مسند ابو ایوب به سعد بن سعید ختم می‌شود و بقیه‌ی روایاتی را که سعد در آن‌ها ذکر نشده یا دچار اختلاط شده‌اند و یا تدلیس و یا آن‌ها را دارای وجوهی از مخالفه و علت دانسته‌اند و یا این که آن‌ها را در حد بررسی نیافته‌اند. مثلا با توجه به این که امام بخاری این حدیث را در کتاب صحیح خود نقل نکرده است به احتمال قوی می‌توان گفت که این حدیث از نظر ایشان معلول بوده است [۱۶]. بنابراین می‌توان با بکارگیری علل الحدیث در مسند ابوایوب تحلیل زیر را ارائه داد:
همانطور که در سندهای مختلف مسند ابو ایوب متذکر شدیم در بعضی از سندها نامی از سعد بن سعید برده نشده و بلکه به جای او عبد ربه بن سعید و یحیی بن سعید آمده است و ظاهرا روایات این چنین می‌رساند که با سندهای صحیحی روایت شده‌اند و حدیث با سندهای دیگری غیر از سعد نیز روایت شده است.
در بعضی سندها آمده است که یحیی از سعد بن سعید این حدیث را روایت کرده و در بعضی از سندها یحیی مستقیما این حدیث را از عمر بن ثابت روایت کرده است و در سند دیگر سعد بن سعید از یحیی بن سعید از عمر بن ثابت ذکر شده است و پیداست که چنین سندهایی دارای اختلاط شده‌اند و با توجه به تدلیس یحیی بن سعید ممکن است این گمان القا شود که سند اصلی حدیث به سعد منتهی می‌شود.
و اما در روایت عبد ربه بن سعید از عمر بن ثابت در سندی آمده است: عبد ربه عن عمر بن ثابت عن ابو ایوب عن النبی جو در سند دیگر آمده است: عن عبد ربه بن سعید عن یحیی بن سعید عن عمر بن ثابت و در سند دیگری آمده است: عن عبد ربه بن سعید عن عمر عن ابو ایوب موقوفا و باز پیداست که این سندها نیز دارای وجوهی از مخالفه هستند. در پایان نیز متذکر شویم که در یک سند بجای نام عمر بن ثابت، عمرو بن ثابت آمده است که به گفته‌ی ائمه‌ی این فن، صحیح آن عمر بن ثابت است.
البته علاوه بر موارد فوق مخالفه‌های خفیف دیگری نیز در اسانید به چشم می‌خورد که لازم به بیان نیستند. بعضی از علما بر این باور هستند که در سند دارقطنی که بجای عمر بن ثابت عن أبی أیوب، عدی بن ثابت عن براء بن عازب نقل شده است یک اشتباه و یک شبهه صورت گرفته است.
ب: مسند ثوبان
سندهای مختلف مسند ثوبان در مورد روزه‌ی شوال:
[ثنا هشام بن عمار ثنا بقیة ثنا صدقة بن خالد ثنا یحیی بن الحارث الذماری عن أبی أسماء الرحبی عن ثوبان عن النبی ج...].
[ثنا یحیی بن حسان ثنا یحیی بن حمزة ثنا یحیی بن الحارث عن أبی أسماء عن ثوبان عن النبی ج...].
[... سوید بن عبدالعزیز عن یحیی بن الحارث عن أبی الأشعث الصنعانی عن أبی أسماء الرحبی عن ثوبان عن النبی ج...].
رجال مجروح در مسند ثوبان:
هشام بن عمار، بقیة، یحیی بن حمزة، سوید بن عبد العزیز.
برای اطلاع بیش‌تر از شرح حال این‌ها می‌توان به کتب رجال مراجعه کرد.
[۱۵] مقصود روایاتی است که رجال سند آن‌ها به ضعف شدید متهم نباشند و یا دارای علل قادح نباشند. [۱۶] همانطور که قبلا نیز ذکر کردیم عدم ورود حدیثی در صحیح بخاری دلالت بر ضعف حدیث نمی‌کند. مصحح