تلبیس ابلیس

اثری تحقیقی و پژوهشی مستند از ابن جوزی دانشمند و فقیه حنبلی قرن ششم در رد و نقد اصحاب عقاید و طوایف مختلف و انشعابات ضالّه. این کتاب به تصریح مؤلف، درباره انواع محرمات و بدعت‌های ناشی از وسوسه‌های شیطانی است. ابن جوزی در این اثر با بحثی جدلی، به بسیاری از طوایف و فرقه های اسلامی از جمله خوارج، روافض (شیعیان) فلاسفه، متکلمین، باطنیان و به ویژه، صوفیه تاخته و حتی برخی محدثان و فقها را به سبب طرفداری از بدعت و خروج از سنت رسول اکرمr ، نکوهش کرده است. وی در تألیف این اثر از چند کتاب مهم، از جمله «الرّد علی الغُلاة» و کتاب «الآراء والدیانات» تألیف محمد بن حسن نوبختی استفاده کرده و اثرش را در سیزده باب نوشته است: باب نخست، در فضایل پیروی از سنت و همراهی با جماعت است که مؤلف در این باب، میانه‌روی در سنت را شایسته‌تر از کوشش برای بدعتگذاری می‌داند. باب دوم، در نکوهش و ذمّ بدعت و بدعتگذاران و شرح تفاوت سنت با بدعت است. وی در این باب، بدعتگذاران را به 6 گروه و هر گروه را به 12 زیر گروه تقسیم می‌کند. باب سوم، در هشدار نسبت به فتنه و حیله‌های ابلیس و باب چهارم در معنای تلبیس و غرور است. باب پنجم، در بیان شیوه‌های اغواگری شیطان و فریب اصحاب عقاید است. ابن جوزی در این فصل علت نادرستی معتقدات سوفسطاییان، دهریان، طبایعان، ثنویان و فلاسفه را شرح می‌دهد. وی همچنین چگونه فریب‌دادن خوارج و شیعیان را توضیح می‌دهد. در باب ششم، به بیان وسوسه‌های قاریان قرآن، فقها، واعظان، ادیبان، شاعران و عالمانِ کامل، از جانب شیطان می‌پردازد. در باب‌های بعد شیوه‌های شیطان برای فریب و اغوای فرمانروایان و شاهان، عبادت پیشگان (نمازگزاران)، زاهدان و صوفیان توضیح داده می‌شود. باب دوازدهم، در تلبیس ابلیس بر عوام است و زنان جامعه. باب سیزدهم و پایانی کتاب در شیوه های فریب شیطان است برای عموم مردم از طریق آرزوهای دور و دراز.