باب هشتم
در تلبیس ابلیس بر عبادت پیشگان

بزرگ‌ترین راهی كه شیطان از آن بر مردم وارد می‌شود جهل است، شیطان بر جاهل با آسودگی خیال داخل می‌شود حال آنكه بر عالم به طور دزدیده وارد می‌شود. ابلیس بسیاری از عبادت پیشگان را به سبب كمی دانش‌شان فریفته است زیرا عموماً مشغول عبادتند و علم را درست نمی‌آموزند. ربیع بن خیثم در این مورد گفته است: «فقه بیاموز آن گاه عزلت گزین».

پس نخستین تلبیس ابلیس عابدان را ترجیح نهادن عبادت پیشگی است بر علم؛ حال آنكه علم برتر از مستحبات است. شیطان به آنان چنین وانمود كرده كه مقصود از علم عمل است وعمل را منحصر به عمل جوارح شمرده‌اند و این ندانسته اند كه عمل در حقیقت عمل قلب است كه برتر است از عمل جوارح و اعضاء.

مطرف بن عبدالله گوید: فضیلت علم برتر از عبادت است، و یوسف بن اسباط گوید: ‌اگر بابی از علم بیاموزی بهتر از هفتاد سفر جهاد است، و معافی بن عمران گوید: نوشتن یک حدیث را دوست تر دارم از نماز شب وشب زنده داری به نماز.

اكنون به بیان تلبیس شیطان در مورد اقسام عبادات می‌پردازیم: