فضایل صحیح آیات و سوره های قرآن کریم

فضلیت سوره فاتحه

۱- عَنْ أَبِى سَعِيدِ بْنِ الْمُعَلَّى قَالَ: كُنْتُ أُصَلِّى فِى الْمَسْجِدِ فَدَعَانِى رَسُولُ اللَّهِ ج فَلَمْ أُجِبْهُ، فَقُلْتُ: يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّى كُنْتُ أُصَلِّى. فَقَالَ:«أَلَمْ يَقُلِ اللَّهُ ﴿ٱسۡتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمۡ لِمَا يُحۡيِيكُمۡۖ﴾[الأنفال:۲۴]. ثُمَّ قَالَ لِى:«لأُعَلِّمَنَّكَ سُورَةً هِىَ أَعْظَمُ السُّوَرِ فِى الْقُرْآنِ قَبْلَ أَنْ تَخْرُجَ مِنَ الْمَسْجِدِ» ثُمَّ أَخَذَ بِيَدِى، فَلَمَّا أَرَادَ أَنْ يَخْرُجَ قُلْتُ لَهُ: أَلَمْ تَقُلْ«لأُعَلِّمَنَّكَ سُورَةً هِىَ أَعْظَمُ سُورَةٍ فِى الْقُرْآنِقَالَ: » «﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢﴾هِىَ السَّبْعُ الْمَثَانِى وَالْقُرْآنُ الْعَظِيمُ الَّذِى أُوتِيتُهُ».

ابوسعید بن معلی می‌گوید: در مسجد نبوی، نماز می‌خواندم که رسول اللهصمرا صدا زد. جواب ندادم. سپس گفتم: ای رسول خدا! من مشغول نماز خواندن بودم. آن حضرتصگفت: «مگر خداوند نفرموده است ﴿ٱسۡتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمۡ لِمَا يُحۡيِيكُمۡۖ﴾؟ [الأنفال: ۲۴]. یعنی «فرمان خدا را بپذیرید و رسولش را اجابت کنید هنگامی که شما را برای امری حیاتی فرا خواند». آنگاه به من فرمود: «قبل از اینکه از مسجد خارج شوی، سوره‌ای را که بزرگ ترین سوره قرآن است به تو می‌آموزم». سپس دستم را گرفت و هنگامی که خواست از مسجد بیرون برود به او گفتم: مگر به من نگفتی که سوره‌ای را که بزرگ ترین سوره قرآن است، به تو می‌آموزم؟ فرمود: «آن، سوره حمد است که دارای ۷ آیه می‌باشد و در هر رکعت نماز تکرار می‌شود و آن، همان قرآن بزرگی است که به من عنایت شده است» [۴۹].

۲- عن أبي بن كعب س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج :«وَالَّذِى نَفْسِى بِيَدِهِ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ فِى التَّوْرَاةِ وَلاَ فِى الإِنْجِيلِ مِثْلَ أُمِّ الْقُرْآنِ وإنها السَّبْعُ الْمَثَانِى وَالْقُرْآنُ الْعَظِيمُ الَّذِى أُعْطِيتُه (وفي لفظ) وَلاَ فِى الزَّبُورِ وَلاَ فِى الْفُرْقَانِ».

أبی بن کعب س می‌گوید: رسول الله صفرمود: «سوگند به ذاتی که جانم در دست اوست، خداوند متعال نه در تورات و نه در انجیل مانند أم القرآن (فاتحه) نازل نفرموده است. این سوره، دارای هفت آیه می‌باشد که در هر رکعت نماز، تکرار می‌شود و همان قرآن بزرگی است که به من عنایت شده است». و در روایتی آمده است که: «در تورات، انجیل، زبور و بقیه فرقان (قرآن) مانند آن نازل نشده است» [۵۰].

۳- عن أنس س قَالَ: قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ج :أَفْضَلُ الْقُرْآنِ (الحمد لله رب العلمين..)».

انس س می‌گوید: رسول الله صفرمود: «بهترین سوره قرآن، فاتحه است» [۵۱]. (یعنی اجر و ثواب خواندن سوره فاتحه از سایر سوره‌ها بیشتر است).

۴- عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ بقَالَ: بَيْنَمَا جِبْرِيلُ قَاعِدٌ عِنْدَ النَّبِىِّ ج سَمِعَ نَقِيضًا (صَوتًا) مِنْ فَوْقِهِ فَرَفَعَ رَأْسَهُ فَقَالَ:«هَذَا بَابٌ مِنَ السَّمَاءِ فُتِحَ الْيَوْمَ لَمْ يُفْتَحْ قَطُّ إِلاَّ الْيَوْمَ فَنَزَلَ مِنْهُ مَلَكٌ فَقَالَ: هَذَا مَلَكٌ نَزَلَ إِلَى الأَرْضِ لَمْ يَنْزِلْ قَطُّ إِلاَّ الْيَوْمَ فَسَلَّمَ وَقَالَ: أَبْشِرْ بِنُورَيْنِ أُوتِيتَهُمَا لَمْ يُؤْتَهُمَا نَبِىٌّ قَبْلَكَ فَاتِحَةُ الْكِتَابِ وَخَوَاتِيمُ سُورَةِ الْبَقَرَةِ لَنْ تَقْرَأَ بِحَرْفٍ مِنْهُمَا إِلاَّ أُعْطِيتَهُ».

ابن عباس بمی‌گوید: روزی، جبرئیل ÷ نزد نبی اکرم صنشسته بود که از بالای سرش، صدایی شنید. پس سرش را بلند کرد و گفت: «این دروازه‌ای است که امروز از آسمان باز شده است و به جز امروز، هرگز باز نشده است». آنگاه از آن دروازه فرشته‌ای پایین آمد و جبرئیل گفت: «این فرشته‌ای است که به زمین آمده است و به جز امروز، هرگز به زمین نیامده است». سپس آن فرشته، سلام کرد و گفت: «تو را به دو نور مژده می‌دهم که به تو عنایت شده‌اند و به هیچ پیامبری قبل از تو عنایت نشده‌اند. آنها سوره فاتحه و آیات پایانی سوره بقره هستند. هر قسمت از آنها را بخوانی، سوالت اجابت می‌شود» [۵۲]. (هدف از خواتیم سوره بقره از آمَنَ الرَّسول تا پایان سوره می‌باشد).

۵- عَنْ أَبِى سَعِيدٍ الْخُدْرِىِّ قَالَ: كُنَّا فِى مَسِيرٍ لَنَا فَنَزَلْنَا فَجَاءَتْ جَارِيَةٌ فَقَالَتْ: إِنَّ سَيِّدَ الْحَىِّ سَلِيمٌ، وَإِنَّ نَفَرَنَا غُيَّبٌ فَهَلْ مِنْكُمْ رَاقٍ؟ فَقَامَ مَعَهَا رَجُلٌ مَا كُنَّا نَأْبُنُهُ بِرُقْيَةٍ فَرَقَاهُ فَبَرَأَ فَأَمَرَ لَهُ بِثَلاَثِينَ شَاةً وَسَقَانَا لَبَنًا فَلَمَّا رَجَعَ قُلْنَا لَهُ أَكُنْتَ تُحْسِنُ رُقْيَةً أَوْ كُنْتَ تَرْقِى قَالَ: لاَ مَا رَقَيْتُ إِلاَّ بِأُمِّ الْكِتَابِ. قُلْنَا: لاَ تُحْدِثُوا شَيْئًا حَتَّى نَأْتِىَ - أَوْ نَسْأَلَ - النَّبِىَّ ج فَلَمَّا قَدِمْنَا الْمَدِينَةَ ذَكَرْنَاهُ لِلنَّبِىِّ ج فَقَالَ:«وَمَا كَانَ يُدْرِيهِ أَنَّهَا رُقْيَةٌ اقْسِمُوا وَاضْرِبُوا لِى بِسَهْمٍ».

أبوسعید خدری س می‌گوید: ما در سفر به سر می‌بردیم پس جایی، منزل گرفتیم. دختر بچه‌ای آمد و گفت: سردار طایفه را عقربی گزیده است و کسی در آبادی ما وجود ندارد. آیا در میان شما کسی وجود دارد که دم کند؟ مردی برخاست و با او به راه افتاد که ما گمان نمی‌کردیم دم بداند. به هر حال، وی را دم نمود و او بهبود یافت. آن گاه دستور داد تا به او سی گوسفند بدهند. همچنین به ما شیر نوشاند. هنگامی که برگشت، به او گفتیم: آیا دم کردن را خوب می‌دانستی و در گذشته هم دم می‌نموده‌ای؟ گفت: نه، فقط با فاتحه، دم کردم. به او گفتیم تا زمانی که بر نبی اکرمصنرفته‌ایم یا از ایشان نپرسیده‌ایم، هیچ اقدامی نکنید (در گوسفندان تصرفی نکنید). به هر حال، هنگامی که به مدینه آمدیم، ماجرا را برای نبی اکرم صبازگو نمودیم. آن حضرت صفرمود: «از کجا دانستی که با سوره فاتحه، دم می‌کنند؟ آنها را میان خود تقسیم کنید و برای من نیز سهمی در نظر بگیرید» [۵۳].

۶- عن أبي هريرة س قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ ج يَقُولُ:«قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: قَسَمْتُ الصَّلاَةَ بَيْنِى وَبَيْنَ عَبْدِى نِصْفَيْنِ وَلِعَبْدِى مَا سَأَلَ -وفي لفظ: فنصفها لي ونصفها لعبدي-فَإِذَا قَالَ الْعَبْدُ: ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢﴾. قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: حَمِدَنِى عَبْدِى وَإِذَا قَالَ: ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣﴾. قَالَ اللَّهُ تَعَالَى: أَثْنَى عَلَىَّ عَبْدِى. وَإِذَا قَالَ: ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾. قَالَ: مَجَّدَنِى عَبْدِى أوْ فَوَّضَ إِلَىَّ عَبْدِى فَإِذَا قَالَ: ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥﴾. قَالَ: هَذَا بَيْنِى وَبَيْنَ عَبْدِى وَلِعَبْدِى مَا سَأَلَ. فَإِذَا قَالَ: ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾. قَالَ: هَذَا لِعَبْدِى وَلِعَبْدِى مَا سَأَلَ».

أبوهریره س می‌گوید: شنیدم که رسول الله صگفت: «خداوند متعال فرموده است: من نماز را میان خودم و بنده‌ام به دو نیم تقسیم نموده‌ام و به درخواست بنده‌ام پاسخ مثبت می‌دهم، پس هنگامی که بنده ﴿ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ ٢﴾بگوید، خداوند می‌گوید: بنده‌ام مرا ستایش کرد. وقتی که بنده ﴿ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلرَّحِيمِ ٣﴾بگوید، خداوند می‌گوید: بنده‌ام مرا ثنا گفت. هنگامی که بنده ﴿مَٰلِكِ يَوۡمِ ٱلدِّينِ ٤﴾بگوید، خداوند می‌گوید: بنده‌ام عظمت مرا بیان کرد، و یک بار می‌گوید: بنده‌ام اختیارش را به من سپرد. و هنگامی که بنده ﴿إِيَّاكَ نَعۡبُدُ وَإِيَّاكَ نَسۡتَعِينُ ٥﴾بگوید، خداوند می‌گوید: این (ارتباط) میان من و بنده است (ارتباط عبودیت و بندگی) و بنده‌ام هر چه بخواهد به او می‌دهم. و وقتی که ﴿ٱهۡدِنَا ٱلصِّرَٰطَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ ٦ صِرَٰطَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمۡتَ عَلَيۡهِمۡ غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾بگوید، خداوند می‌گوید: این خواسته بنده‌ام را برآورده نمودم و سوال بنده‌ام را پاسخ دادم» [۵۴].

۷- عَنْ وَاثِلَةَ بْنِ الأَسْقَعِ س قال: قَالَ رسُول الله ج :«أُعْطِيتُ مَكَانَ التَّوْرَاةِ السَّبْعَ وَأُعْطِيتُ مَكَانَ الزَّبُورِ الْمِئِينَ وَأُعْطِيتُ مَكَانَ الإِنْجِيلِ الْمَثَانِىَ وَفُضِّلْتُ بِالْمُفَصَّلِ».

واثله بن اسقع س می‌گوید: رسول الله صفرمود: «بجای تورا، هفت سوره (از بقره تا برائت در صورتی که سوره توبه و برائت را یکی بدانیم) به من عنایت شده است و به جای زبور، صدتایی‌ها (سوره‌هایی که آیات آنها اندکی بیشتر از صد است) به من عنایت شده است و به جای انجیل، مثانی (سوره‌هایی که آیات آنها اندکی کمتر از صد است) به من عنایت شده است. و برتری من در سوره‌های مفصل است که به من عنایت شده‌اند» [۵۵]. (از سوره حجرات تا پایان قرآن مجید) والله أعلم.

۸- عن عبادة بن الصامت س قَالَ: قَالَ رسُول الله ج :«لا صَلاةَ لِمَن لا يَقرأُ بِفاتحةِ الكتابِ (وفي رواية) لا تجزئ صلاة».

از عباده بن صامت س روایت است که رسول الله صفرمود: «نماز هیچ کس بدون خواندن سوره فاتحه، صحیح نیست». و در روایتی آمده است که فرمود: «کافی نیست» [۵۶].

۹- عن أبي هريرة س قَالَ: قَالَ رسُول الله ج :«مَنْ صَلَّى صَلاَةً لَمْ يَقْرَأْ فِيهَا بِفاتحة الكتاب فَهِىَ خِدَاجٌ هِىَ خِدَاجٌ هِىَ خِدَاجٌ غَيْرُ تَمَامٍ».

از أبوهریره س روایت است که رسول الله صفرمود: «هر کس نمازی بدون سوره فاتحه بخواند، نمازش ناقص است؛ نمازش ناقص است؛ نمازش ناقص است و کامل نیست» [۵۷].

۱۰- عن أبي هريرة س قَالَ: قَالَ رسُول الله ج :«إِذَا قَالَ الإِمَامُ: ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾ فَقُولُوا: آمِينَ. فَمَنْ وَافَقَ قَوْلُهُ قَوْلَ الْمَلاَئِكَةِ غُفِرَ لَهُ مَا تَقَدَّمَ مِنْ ذَنْبِهِ».

أبوهریره س می‌گوید: رسول الله صفرمود: «هرگاه، امام ﴿غَيۡرِ ٱلۡمَغۡضُوبِ عَلَيۡهِمۡ وَلَا ٱلضَّآلِّينَ ٧﴾گفت، آمین بگویید، زیرا آمین گفتن هر کس با آمین گفتن فرشتگان در آسمان، همزمان باشد، گناهان گذشته‌اش، مغفرت می‌شوند» [۵۸].

[۴۹] صحیح بخاری. [۵۰] روایت ترمذی؛ و این حدیث، صحیح می باشد چنان که در صحیح ترغیب و ترهیب آمده است. [۵۱] روایت حاکم نیشابوری؛ واین حدیث صحیح می باشد چنان چه در سلسله صحیحه آمده است. [۵۲] صحیح مسلم. [۵۳] صحیح بخاری و مسلم. [۵۴] صحیح مسلم. [۵۵] روایت طبرانی؛ و این حدیث صحیح می باشد چنان چه در صحیح ترغیب و ترهیب و صحیح الجامع آمده است. [۵۶] صحیح بخاری و مسلم. [۵۷] صحیح مسلم. [۵۸] صحیح بخاری و مسلم.