صحابه و منافقان در قرآن کریم

آیا مگر کسی انکار می‌کند که همراه با حضرت پیامبرصدر مدینه و در اطراف آن منافقانی وجود داشته‌اند؟

آیا مگر کسی می‌تواند انکار کند خداوند متعال در آیات متعددی، صحابه را تعریف و تمجید کرده است؟

آیا قرآن این دو گروه را از همدیگر متمایز نموده است؟

آیا مگر کسی حدیث حوض را که از پیامبرصثابت است. و این که مردمانی از حوض رانده می‌شوند، انکار می‌کند؟

این‌ها همه حقایقی است که در آن هیچ شک و تردیدی نیست، اما چگونه می‌توان آنها را با هم تطبیق داد؟!!!.

چگونه این و آن را هم جمع کنیم، و آیا صحابه‌ای که خداوند آنان را در آیات متعددی ستوده است، همان‌هایی هستند که پس از وفات رسول‌اللهصمرتد شدند؟!!!

این‌ها همه نکاتی است که باید به آن تدبر و تأمل نماییم، از خداوند می‌خواهیم که ما را به آنچه می‌پسندد و به آن راضی است، توفیق دهد.

آیا قرآن صحابه و منافقان را از همدیگر متمایز کرده است؟!.

شاید برخی از مسلمانان از قضیۀ مهمی، یعنی وجود منافقانی در مدینه در زمان رسول اللهصناآگاه باشند و از اینجاست که این امر را به کلی نفی می‌کنند، در صورتی که قرآن این مطلب را صراحتاً بیان نموده است، خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَمِمَّنۡ حَوۡلَكُم مِّنَ ٱلۡأَعۡرَابِ مُنَٰفِقُونَۖ وَمِنۡ أَهۡلِ ٱلۡمَدِينَةِ مَرَدُواْ عَلَى ٱلنِّفَاقِ﴾[التوبة: ۱۰۱] .

«برخی از بادیه نشیینانی که پیرامون شما هستند و برخی از اهل مدینه منافقند که بر نفاق خو گرفته‌اند».

اما در مکه پدیده‌ای به نام نفاق اصلاً وجود نداشت

از طرفی دیگر برخی از مردم آیاتی را که دربارۀ صحابهشنازل شده و آیاتی که در بارۀ منافقان است از هم تشخیص نمی‌دهند، و در فهم آن دچار مشکل می‌شوند و می‌پرسند: آیا برخی از صحابه منافق بوده‌اند و یا منافقان کسانی دیگرند؟

در پاسخ به این اشکال باید گفت که:

بدون تردید دربارۀ صحابهشآیات زیادی نازل شده است همان‌گونه که دربارۀ منافقان نیز آیاتی نازل شده، و این امر برای کسی که قرآن را تلاوت کند و به آن تدبر کند، واضح و آشکار است.

بنابراین نه صحابه منافقند و نه منافقان صحابی، و گرنه تمییزی که قرآن بین آنان قایل شده، هیچ سودی نداشت، پس هنگامی که قرآن صحابه را می‌ستاید منافقان مراد نیستندو نیز هنگامی که منافقان را نکوهش می‌کند و آنان را به آتش جهنم و عذاب وعده می‌دهد، صحابه مراد نیستند.

دقیقاً همان گونه که خداوند مؤمنان و کافران و پرهیزگاران و بد کاران را از همدیگر متمایز نموده است.

تفاوت میان صحابه و منافقان در قرآن کریم کاملاً آشکار است و عیناً در همان سوره‌ای که مؤمنان را می‌ستاید، منافقان را نیز مذمت می‌کند و این دلیل بر این است که آنان دو گروه متفاوت هستند، خداوند می‌فرماید: ﴿وَيَحۡلِفُونَ بِٱللَّهِ إِنَّهُمۡ لَمِنكُمۡ وَمَا هُم مِّنكُمۡ﴾[التوبة: ۵۶] .

«و به خدا سوگند می‌خورند که آنان از (زمره‌ی) شما هستند ولی آنان از شما نیستند».

خداوند متعال خبر می‌دهد که منافقان سوگند می‌خورند که آنان نیز از صحابهشهستند،و سپس اعلام می‌دارد که آنان از صحابهشنیستند.

خداوند متعال می‌فرماید: ﴿وَٱلسَّٰبِقُونَ ٱلۡأَوَّلُونَ مِنَ ٱلۡمُهَٰجِرِينَ وَٱلۡأَنصَارِ وَٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُوهُم بِإِحۡسَٰنٖ رَّضِيَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُ وَأَعَدَّ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي تَحۡتَهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۚ ذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ ١٠٠ وَمِمَّنۡ حَوۡلَكُم مِّنَ ٱلۡأَعۡرَابِ مُنَٰفِقُونَۖ وَمِنۡ أَهۡلِ ٱلۡمَدِينَةِ مَرَدُواْ عَلَى ٱلنِّفَاقِ لَا تَعۡلَمُهُمۡۖ نَحۡنُ نَعۡلَمُهُمۡۚ سَنُعَذِّبُهُم مَّرَّتَيۡنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَىٰ عَذَابٍ عَظِيمٖ ١٠١﴾[التوبة: ۱۰۱-۱۰۲] .

«و پیشروان نخستین از مهاجران و انصار و کسانی که به نیکوکاری از آنان پیروی کردند، خداوند از آنان خشنود شد و آنان نیز از او خشنود شدند و برایشان باغهایی که زیر آن جویباران روان است آماده ساخت که در آنجا همیشه جاودانه‌اند. این کامیابی بزرگ است. برخی از بادیه نشینانی که پیرامون شما هستند و برخی از اهل مدینه منافقند که بر نفاق خو گرفته‌اند تو آنان را نمی‌شناسی ما آنان را می‌شناسیم، دو بار آنان را عذاب خواهیم کرد آنگاه به عذابی بزرگ باز گردانیده می‌شوند».

در این دو آیه خداوند بیان نمود که او مهاجرین و انصار را به باغهایی وعده داده که در آن جوی‌هایی روان است و آنان برای همیشه در آن می‌مانند، و وعدۀ خداوند حق است و هرگز خُلفی در آن صورت نمی‌گیرد و سپس افزود که در مدینه و اطراف آن منافقانی وجود دارند معنای این مطلب این است که مهاجرین و انصار منافق نیستند و برعکس، ان شاء الله در این باره بیشتر توضیح خواهیم داد.

بنابراین معلوم گشت که خداوند در تعدادی از آیات از صحابه و در تعدادی دیگر از منافقان سخن گفته و صفات و ویژگیهای هر دو گروه را بیان نموده است.